Onderzoeksverslag planten 2023 (2014 tot en met 2023)
Dit is een overzicht van onze plantenwaarnemingen in de natuurtuin. Gevonden planten melden we bij Waarneming.nl, Nederlands grootste Citizen Science project voor natuurwaarnemingen. Waarneming.nl is voor ons van grote waarde. De vondsten worden door specialisten nagekeken en dat levert vaak nuttige opmerkingen op. Zelfs vondsten uit eerdere jaren worden regelmatig goedgekeurd of verbeterd. Hierdoor veranderen achteraf nogal eens gevonden (onder)soorten van naam en neemt de kwaliteit van onze plantenlijsten elk jaar toe.
Beperkt ingrijpen en het gebied laten werken
Kijken naar planten is, naast een leuke bezigheid, een goed hulpmiddel om een indruk te krijgen van de plaatselijke biodiversiteit. De gevonden soorten zeggen veel over de eigenschappen van een gebied en het beheer daarvan. We voeren een beleid van niet zaaien en niet planten. De flora wordt alleen beïnvloed door het kap- en maaibeheer en incidenteel afgraven.
Door het kappen en maaien ontstaat afwisseling in structuur (velden, bosjes, ruigtes, bosranden, rietkragen, enz.). De experimenten om meer (micro)reliëf te graven hebben de soortenrijkdom verder vergroot. In de afgegraven stukken duiken nieuwe moerasplanten op, terwijl op de hogere stukken droge soorten een kansje wagen. We bekijken de mogelijkheden om nieuwe stukken af te graven.
Kort gezegd, door beperkt (maar consequent) ingrijpen komen de mogelijkheden van het gebied zelf goed naar voren.
250+ plantensoorten
Afgelopen jaren zijn ruim 250 verschillende plantensoorten op naam gebracht in de natuurtuin. Het werkelijke aantal is groter. Vooral veel grasachtigen staan nog niet op de lijst. Jaar op jaar zijn er verschillen in aantallen. Dat komt vooral door de tijd die aan inventariseren besteed wordt.
Flora is geen vast gegeven
Samenstelling en omvang van de flora zijn geen vast gegeven. Een groot deel van de gevonden planten groeit hier al jaren en heeft zich stevig gevestigd. Een ander deel zit minder vast in het zadel. Ze zijn een of enkele seizoenen aanwezig (bijvoorbeeld pionierssoorten bij graafwerk) of langere tijd met slechts enkele exemplaren. De flora in de natuurtuin verandert door beheer, de omgeving, het weer en toevalligheden. Een door konijnen of mollen omgewoelde plek is vaak voldoende voor Herderstasje, Grote klaproos, Zandraket, of Koningskaars. Door de ligging pal naast een woonwijk ‘waaien’ er nogal eens tuinplanten de natuurtuin in. Soms blijven die langere tijd (bijv. Zeepkruid), maar de meesten geven het na een paar seizoenen op.
Graslandjes
De meeste plantensoorten zijn te vinden in de graslandjes. De graslandjes worden beheerd met twee maaibeurten per jaar. Een in de voorzomer en een in de nazomer. Het maaisel wordt afgevoerd. Er wordt niet gezaaid, niet geplant en geen “onkruid” gewied. Door gericht kappen aan de randen van de bosjes worden schaduw en bladafval beperkt.
Bosranden
Bosranden, meestal gedomineerd door brandnetels en bramen, worden om de paar jaar gesnoeid. Daarna volgen jaren met veel wisselende plantensoorten (bijvoorbeeld: varens, Dagkoekoeksbloem, Koninginnenkruid, Kale jonker, Gewone hennepnetel), totdat de bramen de randen weer hebben overgenomen.
Bosjes, soms wel struiken aanplanten
In de bosjes wordt selectief geringd en gekapt met als doel de kruidenlaag en struiklaag te bevorderen. Ook hier profiteren typische soorten (bijvoorbeeld: Hop, Wilde kamperfoelie, Bitterzoet, Lijsterbes, Gelderse roos, Meidoorn, Sporkehout). Dit jaar zijn tien Wilde appels en tien Wegedoorns geplant, vooral aan de voorkant van de natuurtuin (berkenbosje) waar dit jaar een aantal bomen zijn omgewaaid en omgezaagd. Een handjevol inheemse struiken (Meidoorn, Spaanse aak, Hondsroos, Gelderse roos, Wegedoorn en Wilde liguster) waren over van de IVN actie Plan Boom. Ze zijn gebruikt om de buitenhaag te versterken en in bovengenoemde strook in het berkenbosje gezet.
Woonwijk als bron van nieuwe planten
De Bundertjes is niet alleen beekdal en voormalig moeras. Door de ligging is het ook een soort wijkpark. Dat beïnvloedt de flora, ook in de natuurtuin. Mensen en huisdieren komen op bezoek. Plantenzaden waaien door de lucht. Wilde dieren bezoeken de woonwijk. Tuinafval wordt gedumpt en er is lange tijd een kruidentuin in De Robbert geweest. We kijken dus niet raar op wanneer ineens tuinplanten opduiken in de natuurtuin. Zolang ze niet woekeren doen we niets en kijken we hoe ze zich ontwikkelen. Zonder aangepast (tuin)beheer verdwijnt het grootste deel vanzelf.
Onverstandige aanplant in het verleden
Vervelend is de onverstandige aanplant in het verleden van invasieve exoten. Afgelopen jaren hebben we verschillende woekerende tuinplanten op moeten ruimen (Reuzenberenklauw, Tuinwaterlelie, Late guldenroede, Veelbloemige roos, Canadese kornoelje). Plantensoorten die van de lijst verdwijnen kunnen dus ook wijzen op een verbetering. We doen elk jaar een paar controlerondjes om opduikende restanten te verwijderen. Twee bodembedekkers, Pachysandra en Bonte gele dovenetel kunnen we binnen de perken houden, maar zullen we waarschijnlijk nooit kwijtraken.
Droogte en nattigheid beïnvloeden flora
Vorig jaar schreven we: “Enkele vochtige planten zijn in 2022 niet gevonden terwijl er speciaal naar gezocht is. We denken dat droogte daarbij een rol heeft gespeeld. Een kleine groep Kleine ratelaar (halfparasiet op grassen) verplaatste zich elk jaar een paar meter door de lage graslandjes. Akkermunt stond op verschillende plekken in de natuurtuin, vooral in de laagste stukken. Wilde bertram groeide alleen in het lage noordelijke veldje. Dit jaar zijn ze niet gezien. Ruw walstro groeide tot 2022 overal langs de paden door de graslandjes. Dit jaar op een enkele plaats in de zuidelijke strook”. Dit jaar bleken Akkermunt en Wilde bertram toch nog aanwezig en lijken zich te herstellen. Na enkele extreem droge zomers kwam het min of meer “normale” jaar 2022. De zomer van 2023 kenmerkt zich met een droge hete voorzomer en een extreem natte nazomer en herfst. De lage graslandjes staan sinds oktober onder water en daarom hebben we ze dit jaar niet in de nazomer kunnen maaien. Het langdurige onder water staan en het overslaan van de nazomer-maaibeurt zullen effect op de flora hebben. Hoe dat uitpakt zullen we de komende jaren gaan zien.
Uitleg over tabel
De tabel hieronder is een uitdraai van waarneming.nl. Het zijn alle plantensoorten waarvan we de naam hebben gevonden sinds we dat bijhouden (sinds 2014 – op een waarneming in 2008 na). De tabel is gesorteerd op de kolom laatste waarneming. Sommige soorten die al lang niet meer zijn genoteerd zijn werkelijk verdwenen (bijv. Haagbeuk, Rose waterlelie en Watergentiaan). Een ander deel is domweg niet meer opnieuw genoteerd (Ruwe berk). Ook zogenaamde verzamelsoorten komen in latere jarenminder vaak voor.Het zijn planten die we in het begin veilig indeelden onder een algemene verzamelnaam. Verderop staan de meesten van deze planten met hun juiste soortnaam.
In de uitdraai staan 257 soorten. Daarnaast zes hybriden, een variant, zeven ondersoorten en 34 verzamelsoorten. Zoals gezegd zijn de meesten van de 34 verzamelsoorten ook terug te vinden onder hun precieze soortnaam. Ondanks deze ‘dubbeltelling’ een indrukwekkend aantal plantensoorten. Temeer daar we elk jaar te weinig tijd hebben om de lastige grasachtigen goed te bekijken en er dus aanwezige soorten op de lijst ontbreken.