Monitoring planten 2024 (tabel 2020 tot en met 2024)
Hieronder een overzicht van onze plantenwaarnemingen in de natuurtuin. Gevonden planten melden we bij Waarneming.nl, Nederlands grootste Citizen Science project voor natuurwaarnemingen. Waarneming.nl is voor ons van grote waarde. De vondsten worden door specialisten nagekeken en dat levert vaak nuttige opmerkingen op. Zelfs vondsten uit eerdere jaren worden regelmatig goedgekeurd of verbeterd. Hierdoor veranderen achteraf nogal eens gevonden (onder)soorten van naam en neemt de kwaliteit van onze plantenlijsten elk jaar toe.
Invloed van extreem weer op de flora
In de verslagen over 2022 en 2023 schreven we over de invloed van extreem weer op de flora in de natuurtuin:
2022: “Enkele vochtige planten zijn in 2022 niet gevonden terwijl er speciaal naar gezocht is. We denken dat droogte daarbij een rol heeft gespeeld. Een kleine groep Kleine ratelaar (halfparasiet op grassen) verplaatste zich elk jaar een paar meter door de lage graslandjes. Akkermunt stond op verschillende plekken in de natuurtuin, vooral in de laagste stukken. Wilde bertram groeide alleen in het lage noordelijke veldje. Dit jaar zijn ze (- de genoemde soorten -) niet gezien. Ruw walstro groeide tot 2022 overal langs de paden door de graslandjes. Dit jaar op een enkele plaats in de zuidelijke strook”.
2023: “Dit jaar bleken Akkermunt en Wilde bertram toch nog aanwezig en lijken zich te herstellen. Na enkele extreem droge zomers kwam het min of meer “normale” jaar 2022. De zomer van 2023 kenmerkt zich met een droge hete voorzomer en een extreem natte nazomer en herfst. De lage graslandjes staan sinds oktober onder water en daarom hebben we ze dit jaar niet in de nazomer kunnen maaien. Het langdurige onder water staan en het overslaan van de nazomer-maaibeurt zullen effect op de flora hebben. Hoe dat uitpakt zullen we de komende jaren gaan zien”.
2024: Het hoge water van eind 2023 beheerste ook een groot deel van 2024. “Normaal” staan de lage delen van de natuurtuin in de winter onder water. In het voorjaar vallen ze droog en half mei kunnen we de eerste maaibeurt uitvoeren. Deze keer stonden de veldjes vanaf oktober 2023 tot juli 2024 onder water. We hebben hier twee maaibeurten niet kunnen uitvoeren. In september en oktober 2024 hebben we alle veldjes gemaaid en het maaisel afgevoerd. Een kleine verdieping in de zuidelijke strook hebben we voor de derde keer moeten overslaan, omdat hier opnieuw te veel water stond. Hoe de flora zich komende jaren ontwikkelt, is nog even onduidelijk als bij het vorige jaarverslag. Tijdens de maaibeurt hebben we forse verruiging vastgesteld (zwaar werk). Onze inschatting is dat het tot 2026 of 2027 duurt voordat de flora weer op het kwaliteitsniveau (variatie en aantallen plantensoorten) is van voor 2023. Tenzij we weer te maken krijgen met hoge waterstanden (of extreme droogte) in het groeiseizoen.
Beperkt ingrijpen en het gebied laten werken
Kijken naar planten is, naast een leuke bezigheid, een goed hulpmiddel om inzicht te krijgen in de plaatselijke biodiversiteit. De gevonden soorten zeggen veel over de eigenschappen van een gebied en het beheer daarvan. We voeren een beleid van niet zaaien en niet planten. De flora wordt alleen beïnvloed door het kap- en maaibeheer en incidenteel afgraven.
Door het kappen en maaien ontstaat afwisseling in structuur (velden, bosjes, ruigtes, bosranden, rietkragen, enz.). De experimenten om meer (micro)reliëf te graven hebben de soortenrijkdom verder vergroot. In de afgegraven stukken duiken nieuwe moerasplanten op, terwijl op de hogere stukken droge soorten een kansje wagen. Meer over ons beheer op deze pagina.
Kort gezegd, door beperkt (maar consequent) ingrijpen komen de mogelijkheden van het gebied zelf goed naar voren.
250+ plantensoorten, scherpe daling in 2024
Afgelopen jaren zijn ruim 250 verschillende plantensoorten op naam gebracht in de natuurtuin. Het werkelijke aantal is groter. Veel grasachtigen staan nog niet op de lijst. Jaar op jaar zijn er verschillen in aantallen soorten. Dat komt vooral door de tijd die aan inventariseren besteed wordt. Een paar soorten zijn zo zichtbaar dat ze ons niet meer opvallen. Vooral bomen en struiken worden daarom nogal eens vergeten.
In 2024 zijn ongeveer 40 planten minder op naam gebracht dan in andere jaren. De reden: de lage graslandjes (waar de meeste soorten groeien) stonden onder water. Zelfs typische moerasplanten als Pinksterbloem, Echte koekoeksbloem, Zomp- en Moeras vergeetmenietje en Egelskop waren nauwelijks of niet te vinden. Maar ook een plant als Gewone hennepnetel was verdwenen.
Flora is geen vast gegeven
Samenstelling en omvang van de flora zijn geen vast gegeven. Een groot deel van de gevonden planten groeit hier al jaren en heeft zich stevig gevestigd. Een ander deel zit minder vast in het zadel. Ze zijn een of enkele seizoenen aanwezig (bijvoorbeeld pionierssoorten bij graafwerk) of langere tijd met slechts enkele exemplaren. De flora in de natuurtuin verandert door beheer, de omgeving, het weer (zie het stukje hierboven) en toevalligheden. Een door konijnen of mollen omgewoelde plek is vaak voldoende voor Herderstasje, Grote klaproos, Zandraket, of Koningskaars. Door de ligging pal naast een woonwijk ‘waaien’ er nogal eens tuinplanten de natuurtuin in. Soms blijven die langere tijd (bijv. Zeepkruid), maar de meesten geven het na een paar seizoenen op.
Planten in graslandjes
De meeste plantensoorten zijn te vinden in de graslandjes. De graslandjes worden beheerd met twee maaibeurten per jaar. Een in de voorzomer en een in de nazomer. Het maaisel wordt afgevoerd. Er wordt niet gezaaid, niet geplant en geen “onkruid” gewied. Door gericht kappen aan de randen van de bosjes worden schaduw en bladafval beperkt.
Planten in bosranden
Bosranden, meestal gedomineerd door brandnetels en bramen, worden om de paar jaar gesnoeid. Daarna volgen jaren met veel wisselende plantensoorten (bijvoorbeeld: varens, Dagkoekoeksbloem, Koninginnenkruid, Kale jonker, Gewone hennepnetel), totdat de bramen de randen weer hebben overgenomen.
Planten in bosjes
In de bosjes wordt selectief geringd en gekapt met als doel de kruidenlaag en struiklaag te bevorderen. Ook hier profiteren typische soorten (bijvoorbeeld: Hop, Wilde kamperfoelie, Bitterzoet, Lijsterbes, Gelderse roos, Meidoorn, Sporkehout). Soms wordt de buitenhaag gerepareerd met inheemse struiken.
Soms toch aanplant
Soms worden op open plekken in de bosjes inheemse struiken geplant (bijvoorbeeld Wilde appel, Wilde liguster en Wegedoorn aan de voorkant van het berkenbosje – 2023). In 2024 zijn stekken genomen van de rij knotwilgen aan de westkant. Die stekken zijn langs dezelfde sloot gepoot en worden de nieuwe (lage) knotwilgen. Ook zijn stekken genomen van de hazelaars aan de zuidkant. Die zijn in dezelfde strook opnieuw gepoot.
Planten vanuit de woonwijk
De Bundertjes is niet alleen beekdal en voormalig moeras. Door de ligging is het ook een soort wijkpark. Dat beïnvloedt de flora, ook in de natuurtuin. Mensen en huisdieren komen op bezoek. Plantenzaden waaien door de lucht. Wilde dieren bezoeken de woonwijk. Tuinafval wordt gedumpt en er is lange tijd een kruidentuin in De Robbert geweest. We kijken dus niet raar op wanneer ineens tuinplanten opduiken in de natuurtuin. Zolang ze niet woekeren doen we niets en kijken we hoe ze zich ontwikkelen. Zonder aangepast (tuin)beheer verdwijnt het grootste deel vanzelf.
Planten vanuit het verleden
Vervelend is de onverstandige aanplant in het verleden van invasieve exoten. Afgelopen jaren hebben we verschillende woekerende tuinplanten op moeten ruimen (Reuzenberenklauw, Tuinwaterlelie, Late guldenroede, Veelbloemige roos, Canadese kornoelje). Plantensoorten die van de lijst verdwijnen wijzen soms dus op een verbetering. We doen elk jaar een paar controlerondjes om opduikende restanten te verwijderen. Twee bodembedekkers, Pachysandra en Bonte gele dovenetel, kunnen we binnen de perken houden, maar zullen we waarschijnlijk nooit kwijtraken.
Uitleg over tabel
De tabel hieronder is een uitdraai van Waarneming.nl. Het zijn de planten van de afgelopen vijf jaar (2020 tot en met 2024).
- Sommige soorten die al lang niet meer zijn genoteerd zijn werkelijk verdwenen (bijv. Haagbeuk, Rose waterlelie en Watergentiaan).
- Een ander deel is zo alledaags dat ze zijn vergeten (met name bomen en struiken).
- Ook zogenaamde verzamelsoorten komen in latere jaren minder vaak voor. Het zijn planten die we in het begin veilig indeelden onder een algemene verzamelnaam. Later staan de meesten van deze planten wel, maar met hun juiste soortnaam.
- 2024 zijn tientallen soorten gemist door de hoge waterstanden tijdens het groeiseizoen.
In de uitdraai staan 249 soorten. Daarnaast 5 hybriden, 1 variëteit, 4 ondersoorten en 14 verzamelsoorten. Zoals gezegd zijn de veel verzamelsoorten ook terug te vinden onder hun precieze soortnaam. Ondanks deze ‘dubbeltelling’ een indrukwekkend aantal plantensoorten. Temeer daar we elk jaar te weinig tijd hebben om de lastige grasachtigen goed te bekijken en er dus aanwezige soorten op de lijst ontbreken.
Interactief
Klik op de Nederlandse naam en je ziet de waarnemingen op een kaart op Waarneming.nl. Klik op de wetenschappelijke naam en je ziet de waarnemingen in een tabel met meer info op Waarneming.nl. Klik op de kolomtitels om alfabetisch te sorteren.