Onderzoeksnieuws februari 2021

NATUURJAAR 2021- 09, Winter in Natuurtuin De Robbert

logo natuurtuin

Vandaag: Klimatologische lente! Start; Beleef de lente, de Fuut en Natuurtuin bezoek.

Zaterdag (2021-02-28), Het is ineens Lente! vertelden we vorige week al aan de lezers van het Natuurjaar onderzoek. Maar wanneer is het lente en begint deze? Een stukje uitleg over het seizoen; LENTE.

Wanneer de zon loodrecht boven de evenaar staat begint bij ons de lente. De astronomische lente begint op het noordelijk halfrond meestal op 20 maart. De meteorologische lente begint op 1 maart.

Volgens de klimatologische indeling is de lente begonnen op 1 maart a.s. en duurt dit seizoen tot en met 31 mei. Zo kunnen seizoenen beter met elkaar vergeleken worden.

De astronomische seizoensindeling is gebaseerd op de positie van de aarde ten opzichte van de zon. Hierdoor ontstaan de seizoensverschillen. De seizoensverschillen komen voort uit de schuine stand van de as waar de aarde om draait. Hierdoor komt de zon op het noordelijk halfrond in de zomer hoger boven de horizon dan in de winter. De zon schijnt daardoor in de Zomer langer dan in de Lente, Herfst en Winter. 

Klimatologische seizoenen: Om praktische redenen en volgens internationale afspraak gebruiken de weerkundigen voor het berekenen van klimatologische gemiddelden een andere seizoensindeling. De Societas Meteorologica Palatina is één van de eerste internationale weerorganisaties. Deze organisatie besloot in 1780, onder leiding van de Duitse keurvorst Karl Theodor, om steeds drie opeenvolgende kalendermaanden als één seizoen te beschouwen. (Bron: KNMI)

Beleef de Lente Logo

Volg de broedende vogels in hun leefomgeving -van dicht bij- een broedseizoen lang. Hoe zal het broedseizoen verlopen?, van welk voedsel leven de jongen? Leerzaam voor jong en oud, leer de vogelsoorten kennen.

Beleef de Lente 2021

Beleef de lente live : De webcams van beleef de Lente van Vogelbescherming staan aan! Met geliefde sterren en spectaculaire nieuwkomers. De Bosuil is al aan het broeden. Klik op de link:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente

Vroege vogeltelling:

Vanmorgen onderweg naar de Natuurtuin. Hoor weer vele vogels zingen mede door de vroege oplopende buitentemperaturen. Voordat ik deze morgen naar de Natuurtuin rij tel ik eerst het vogelbestand dat leeft langs de Zuid-Willemsvaart. Welke vogelsoorten zitten er in de rietkragen? welke water minnende vogelsoorten leven er? Zitten er nog zoogdieren zoals het Konijn, Haas en Ree. De tellinglengte: vanaf de brug bij Aarle-Rixtel tot aan het sluisje richting Helmond. Zo krijg ik inzicht op het soortenbestand van het Natuurgebied de Bundertjes aangrenzend aan het kanaal. Maak de balans op -van 1 uur tellen- 27 soorten, staan op de lijst. Ook het Ree is aangevinkt op de tellijst. Helaas is het konijn en Haas niet waargenomen. Maar goed dat er stemmen opgaan voor bescherming van deze schaarse soorten in het weidegebied.

Met verbazing en interesse kijk ik enige tijd geboeid naar de balts van de Fuut (Podiceps cristatus). Dit aankomende stel gaat op in het verleiden, met als doel een goede toekomst en samenwerking, als de jongen geboren worden is er veel werk aan de winkel. Regelmatig kopschudden beide adulten en hun lichamen nemen allerlei creatieve vormen aan. Voor vogelfotografen een leuke bezigheid om dit gedrag vast te leggen.

Baltsende Fuut (Podiceps cristatus). (Fotograaf: Henk Laverman)
Baltsende Fuut (Podiceps cristatus). (Fotograaf: Henk Laverman)

Buiten broedtijd; In de nazomer brengen grote aantallen de vleugelrui door op open wateren als het Volkerakmeer en het IJsselmeer. Zolang vorst van betekenis uitblijft, vertoeven veel Futen nog op de broedplaatsen. Daarnaast concentreren zich in de winter grote aantallen op voedselrijke wateren, met name in het Deltagebied (vooral Grevelingenmeer), IJsselmeergebied en langs de Grote Rivieren. Strenge vorst dwingt Futen om uit te wijken naar open wateren, vooral in Zuidwest-Nederland maar ook op de Noordzee. Onder zulke omstandigheden zien trektellers aan de kust indrukwekkende verplaatsingen en verblijven soms duizenden Futen op zee. De landelijke aantallen namen sinds midden jaren zeventig sterk toe – het meest in de zoute delen van het Deltagebied - maar vertonen sinds eind jaren negentig weer een daling.

Broedtijd; Futen nestelen op vrijwel alle zoetwaterplassen van enige omvang, ook in stadsvijvers en grachten. Onder uitzonderlijke omstandigheden (veel voedsel, weinig nestgelegenheid) broeden enkele tientallen paren dicht bijeen, zoals bekend is uit het IJsselmeergebied. Oorspronkelijk vooral een soort van Laag-Nederland is de Fuut inmiddels ook op de hoge gronden een bekende verschijning. De landelijke aantallen namen in de twintigste eeuw krachtig toe als gevolg van bescherming (vervolging begin twintigste eeuw), beter voedselaanbod (meer vis door meststoffen in oppervlaktewateren), het in bezit nemen van nieuw ontstane wateren (o.a. afgravingen) en het afleggen van de schuwheid (vestiging in stedelijk gebied). Aan deze toename kwam inmiddels een eind. De landelijke aantallen vertonen een licht dalende tendens, wellicht mede door het terugdringen van meststoffen (en dus: minder vis) in het water. (Bron: Sovon vogelsoorten)

NATUURJAAR 2021- 08, Winter in Natuurtuin De Robbert

logo natuurtuin

Vandaag: Ineens Lente ! eerstelingen, Kievit en Boomhommel.

Zaterdag (2021-02-20), Het is ineens Lente! Deze morgen zag ik buiten allerlei ‘eerstelingen’ in en rondom de Natuurtuin. Begin deze week thuis in mijn achtertuin. Tijdens de sneeuwdooi zag ik het eerste Turkse tortel paartje bezig met hun nestbouw in de kleine den. Takjes werden overal vandaan gehaald, zelfs onder de sneeuwlaag vandaan. Vanmorgen langs het wandelpad in ‘de Bundertjes’ staan grote groepen paarse Krokussen en ook in volle bloei het Gewone sneeuwklokje.

sneeuwklokjes (Galanthus nivalis)
sneeuwklokjes (Galanthus nivalis)

Eerste vogeltelling uitgevoerd langs het toegangspad naar de Natuurtuin. Drie kwartier later de wekelijkse telling in de natuurtuin. Heb vele vogelsoorten kunnen aanvinken. Hun zang verraad hun plaatst waar ze zich schuilhouden en tevens voor mijn welke soort van de lijst ik kan noteren. De laatste vogels die ik mocht noteren waren drie overvliegende Kieviten. De kievit is een weidevogel uit de familie Plevieren. De vogels migreren in de winter mee met de variërende vorstgrens. Het waarnemen van deze vogels vandaag was een van de eerste lenteboden van deze morgen.

Kievit - Vanellus vanellus
Kievit - Vanellus vanellus

Kievit Vanellus vanellus (Linnaeus, 1758)

Een vogel die eigenlijk geen introductie behoeft, want wie kent de 'koning' van de weilanden nu niet. Deze zwart-witte vogel, zo groot als een duif, met zijn groen metaalachtige glans over de bovenzijde is met zijn duikelende bruidsvlucht en behendige vliegmanoeuvres de acrobaat van de weidevelden. Vroeg in het voorjaar nemen de kieviten hun territorium in, meestal vlak in de buurt van dat van vorig jaar, en geven dit aan met ingewikkelde vliegbewegingen in een vaste volgorde. Ze laten daarbij een kenmerkende roep horen.

 Boomhommel (Bombus hypnorum)
 Boomhommel (Bombus hypnorum)

 Boomhommel (Bombus hypnorum)

Herkenning: Boomhommels zijn vrij duidelijk te herkennen door de combinatie van een (donker)bruin behaard borststuk, zwart achterlijf en een witte achterlijfspunt. Sommige individuen hebben een volledig zwart borststuk.

Biologie: Boomhommels nestelen vaak in boomholtes, maar kunnen ook in vogelnestkastjes, onder daken of in schuren en stallen teruggevonden worden.

De kolonies hebben een gemiddelde grootte tussen de 80 en 400 exemplaren. De Boomhommel reageert agressief op verstoring van het nest. Deze hommel wordt geparasiteerd door de Boomkoekoekshommel ( Bombus norvegicus ).

Drachtplanten: Deze soort is sterk polylectisch en verzamelt stuifmeel van verschillende plantensoorten uit diverse plantenfamilies.

Vliegtijd: Deze soort vliegt vanaf half februari tot begin oktober.

Grootte: Koninginnen 18-22 mm, mannetjes 14-16 mm.

Verspreiding: De soort is sterk gebonden aan stedelijk gebied en bossen, minder aan cultuurlandschappen. Ze is waarschijnlijk wel wijdverspreid en algemeen in Vlaanderen.

Hier nog meer informatie over hommels.

De vogeltellingroute kon vandaag maar halfom gemaakt worden. Een groot gedeelte van de Natuurtuin staat onder water. Je merkt dat het Natuurgebied in een beekdal ligt. Je kunt de landschappelijke omschrijving terug lezen in het Onderzoeksnieuws Natuurjaar-2021-05. Heb nog wel een foto gemaakt van het ondergestroomde deel van de Natuurtuin.

natuurtuin moerastuin
natuurtuin moerastuin

Op weg naar huis -nog geen tweehonderd meter- van de Natuurtuin zag ik een Citroenvlinder fladderen ook wakker geworden uit zijn / haar winterslaap door de oplopende buitentemperatuur van 15 C Graden. Geniet van het vroege voorjaar en geniet van de eerstelingen, wellicht hoord u de Tjiftjaf zingen, ze staan op de drempel om Nederland binnen te vliegen

Tot volgende week, dan gaan we weer op zoek naar de:

volgende nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’

Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2021- 07, Winter in Natuurtuin De Robbert

logo natuurtuin

Vandaag: Diersporen, Winterse tuinvogels: Heggenmus, Ringmus, boek NL Vogelnamen en Charles Darwin dag.

Zaterdag (2021-02-13), Het is wennen om deze week thuis te zitten en niet de gang te maken naar de Natuurtuin. Door de invallende winterse weersomstandigheden -vorst en sneeuwval- van afgelopen week zijn de fietspaden en wegen gedeeltelijk nog niet veilig begaanbaar.

Vanmorgen telefonische contact met Stan en de eerste vraag gesteld, zitten er nog (veel) vogels in de Natuurtuin? Zou je voor mij een paar foto’s kunnen maken van de diersporen in de sneeuw. Probeer een naam te geven aan de aftekening van de aanwezigheid van de vogel of zoogdier.

Diersporen in sneeuw in de Natuurtuin

De koudegolf die Nederland in zijn greep houdt, bezorgt vogels een spannende tijd. Sommige verplaatsen zich koortsachtig, op zoek naar open plekken zonder sneeuw. Voor andere soorten is dat geen optie. Vogels die hun voedsel van de bodem of vanonder het water halen, hebben een zware week. Vorige week in de Natuurtuin nog de ontmoeting met de IJsvogel. Hoe vergaat het deze vis etende vogel? Heeft hij/Zij een wak gevonden om de honger te stillen?

Deze week een sneeuwdek dat alle zichtbare voedselplekken afdekt voor vogels en zoogdieren. Maar de dieren blijven zoeken naar voedsel en laten de prentafdrukken achter in de sneeuw. De kust en kennis is voor de natuur geïnteresseerden welke diersoort is hier geweest.

Konijn Oryctolagus cuniculus
Konijn Oryctolagus cuniculus
Konijn Oryctolagus cuniculus
Konijn Oryctolagus cuniculus
slaapplaats ree
slaapplaats ree
loopspoor in sneeuw
loopspoor in sneeuw

Krabplek in de strooisel laag, zoogdier maakt de eerste sneeuw open en vogels profiteren ook van hun zoekwerk. Foto rechts; Wie kent dit spoorafdruk? Je kunt niet alles weten 😉

Speuren naar dierensporen tijdens je wandeling: tips van wandel.nl

Zeker in de wintermaanden kun je tijdens je wandeling door de natuur allerlei dierensporen tegenkomen. Ze vertellen je welke dieren er leven in het gebied waar je doorheen wandelt. Op welke sporen moet je als wandelaar letten en hoe weet je wie de maker van een dierspoor is? Wandel.nl geeft je tips, zodat je nog meer plezier aan je wandeling beleeft.

https://www.wandel.nl/wandelroutes/nederland/speuren-naar-dierensporen-tijdens-je-wandeling-tips-.htm

Tuinvogels op de voerplaats: Vandaag onder de loep; 2 tuinvogelsoorten die je nu kan ontdekken rond, op en onder de voedertafel. De eerste vogel die ik aan u wil voorstellen is de Heggenmus Prunella modularis (Linnaeus, 1758).

De Huismus: wie kent hem niet? Maar wist je dat de Heggenmus ook in vrijwel elke tuin leeft? Hij lijkt behoorlijk op de Huismus, beide soorten haal je daarom snel door elkaar. Legt uit hoe je de Huismus en de Heggenmus uit elkaar kunt houden. En nog iets: is een Heggenmus ook een mus?

Huismussen leven in de buurt van mensen, Heggenmussen komen op veel meer plekken voor, van bossen tot heidevelden en langs de kust. Eerste even over de naam Heggenmus, die is een beetje misleidend. Het kleine, bruine vogeltje valt namelijk niet onder de mussen zoals Huismus en Ringmus. De Heggenmus valt onder de Heggenmussen, net als de Alpenheggenmus en de Steenheggenmus. Een Heggenmus is dus geen mus. Vroeger heette de Heggenmus zelfs Bastaardnachtegaal.

heggenmus (Prunella modularis)
heggenmus (Prunella modularis)

Heggenmus (Auteur en Foto: Will van Berkel)

Als ik afgelopen week in de winterfoto’s blader van 2010, kom ik deze Heggenmus tegen. Die winter met geweldig veel sneeuw vanaf december. Vele “tuin”vogelsoorten bezochten tuin en voederplank, om de honger te stillen omdat het natuurlijke voedsel was afgedekt door een flink pak sneeuw. Vaak zag ik een paartje op de grond foerageren onder de voederplank. Wanneer je Heggenmussen ziet, valt het op dat ze schuifelen als een veldmuis – een rake opmerking van Nico de Haan, vogelambassadeur van vogelbescherming- tussen de poten door van je voederplank op zoek naar gemorste zaden. In de zomer eten ze hoofdzakelijk insecten maar in de winterperiode vindt er een omslag plaats in hun vogelmagen en dat ze de uitgestooide en gemorste harde zaden kunnen verteren. In vroege tijden werd het “Heggemuschje” of wel Bastaardnachtegaal genoemd. Ook streeknamen zijn bekend; in het zuiden van Nederland wordt de Heggemus ook nu nog door de oudere vogelaars “Blauwke” genoemd. Wanneer het straks weer voorjaar is en je nu denkt aan de zang van de Heggemus hoor je in gedachten zijn flinter dunne, hoge en heldere vrij stereotiepe zang. Ook Heggemussen uit Noord-Europa trekken in de winter naar het zuiden en westen. Nu op dit moment van schrijven is er een witte winterse periode, de tuinvogels zijn er niet blij mee.

Een andere mus dan de Huismus is de Ringmus Passer montanus (Linnaeus, 1758). De ringmus behoort tot de familie van de Mussen (Passeridae). Nederlandse volksnaam voor de Ringmus is o.a. Boom-, Steen-, Katriel-, Veldmus en Ringeltje.

De Ringmus wordt beschermd volgens de Flora en Faunawet* en is opgenomen in de lijst bedreigde en beschermde soorten (de Rode Lijst) en wordt gekenmerkt als gevoelig. De Rode Lijst bevat soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Zij heeft geen officiële juridische status, maar in de praktijk heeft zij wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor de soorten die op de lijst voorkomen geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. De ringmus wordt dus gekwalificeerd als gevoelige soort. Het aantal broedparen in Nederland zal waarschijnlijk liggen tussen de 50.000-150.000 (Atlas van de Nederlandse broedvogels 2002). De Ringmus is nog steeds een veel voorkomende broedvogel in Nederland, maar toch is het aantal broedparen de laatste decennia sterk afgenomen.

In 1988 was het geschatte aantal in Nederland 100.000-500.00; in Midden- en Oost-Brabant was het 28.00-38.000 (Broedvogels van Midden- en Oost-Brabant 1997, Wiel Poelmans en Jan van Diermen). Aantalsontwikkeling van de ringmus in hoog (zand)- en laag (klei & veen) Nederland op PTT-punten (Punt-Transect-Tellingen; Bron: Sovon Vogelonderzoek Nederland).

Huismus en ringmus zijn gaandeweg veel schaarser geworden. Terwijl de afname van de huismus vooral in de jaren tachtig plaatsvond en de stand daarna op een lager niveau stabiliseerde (40-50% van de beginsituatie), loopt de teruggang van de ringmus nog steeds door (nu 15% over van de beginsituatie). De grootste aantallen van de ringmus werden waargenomen op de zandgronden. Echter de afname heeft zich daar het meest gemanifesteerd.

ringmus (Passer montanus)
ringmus (Passer montanus)

Van de week zijn door de hevige sneeuwbuien de pas gemaaide akkers gelegen in het buitengebied afgedekt met een laagje sneeuw. Nu zijn de schaars gemorste graan- en maiskorrels niet meer bereikbaar voor diverse akkervogelsoorten. Een van die “buiten”soorten is de Ringmus. Nu het winter is zie je ze, gedreven door voedsel te kort, meer op de voedertafels. Deze mus met zijn bruine kop en zwart-witte wangen is een echte plattelandsvogel. In de herfst zie je ze met grote groepen van wel 150 a 200 stuks foerageren en zwerven op en rondom de pas gemaaide akkers. Afgelopen maand zijn in het blad Landleven en volgens leuke artikelen verschenen over de Ringmus, die het waard zijn om gelezen te worden. De slotvraag aan het eind van het artikel is “de soort staat op de Rode lijst vogels en vindt nauwelijks meer voedsel en broedgelegenheid in het gemechaniseerde buitengebied. Wat doen we eraan? U kunt de Ringmus nu al helpen aan extra nestgelegenheid door nu een nestkast op te hangen in de landelijke omgeving, met de invlieg opening gericht op het Zuid-Oosten met een doorsnede van 40mm. Overigens, deze foto is genomen vanuit de “warme” woonkamer, waar de Ringmussen genieten van het uitgestrooide zaad op de voedertafel in deze winterse periode. Helpt U mee, de Ringmus populatie weer op peil te brengen?

 

boekkaft Nederlandse vogelnamen
boekkaft Nederlandse vogelnamen

De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis

In natuur-artikelen gebruik ik soms (graag) voor vogels hun regionale ‘bijnaam’, of de verklaring van de wetenschappelijke vogelnaam. Meestal haal ik die kennis uit het vogelboekje ‘Zien is Kennen’. Onlangs vond ik op het web het -onvolprezen en relatief goedkope boek- De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis.

De eerste druk verscheen in 1995, onlangs is de derde druk verschenen. In de beide herdrukken zijn diverse wijzigingen aangebracht. Zowel tekstuele aanpassingen/verbeteringen als aanvullingen, met name van ‘nieuw’ ontdekte volksnamen. In de eerste uitgave stonden ook in het register alle bijnamen. Om praktische redenen is dat in de nieuwe drukken niet meer gedaan.

Het boek De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis staat binnen handbereik, ik grijp er regelmatig naar. De natuur, vogels in het bijzonder, en de Nederlandse taal zijn mijn grote hobby’s (schrijven was zelfs mijn beroep), en dan beide zaken in één boek! Spekje voor mijn bekje.

Het moet een monnikenwerk geweest zijn om van zo’n 335 in Nederland voorkomende vogels de verklaringen te vinden voor hun (wetenschappelijke) naam en vooral om de duizenden volksnamen van die vogels te verzamelen. Daarbij is de hulp van vele mensen en bronnen ingeroepen, dat kan ook niet anders.

Als je door het boek bladert en de vele namen leest van al die vogels, dan bekruipt je het gevoel dat onze taal sterk verarmd is. Los van dialectische uitspraken van de algemeen gebruikte namen, wemelt het boek van volksnamen voor onze vogels. Wanneer hoor je die nog? Nou ja, boterbuik voor grote zaagbek, maar verder gebruikt toch niemand (meer) van die lokale namen? Alleen al onze huismus heeft, los van de dialecten, ruim veertig bijnamen, van dakschijter en strontpikker tot gresketje en reeuwteuw. Bijna niet te geloven!

Een levendig en veel voorkomend vogeltje als het winterkoninkje heeft tal van bijnamen gekregen. In Holland wordt hij klein jantje genoemd, vroeger noemden wij hem (in de Alblasserwaard) klein keessie, maar dat staat niet in het boek. Wel de vermakelijke sage waaraan hij zijn naam winterkoning te danken heeft.

Een grutto werd lokaal ook wel bruin ooievaartje genoemd, een heggenmus een boerennachtegaal, spekmaiske voor koolmees, hikstaart of waterkraai voor een waterhoen, gait-uut-de-hegge voor een ekster om er nog maar een paar bij de staart te vatten.

Voor de meeste namen wordt ook een verklaring gegeven, en in elk geval in welk gebied ze gebruikt werden. Door die uitleg is het geen saaie opsomming van vaak curieuze vogelnamen geworden, maar een interessant naslagwerk waar je met plezier in leest.

SAMENVATTING: Altijd al willen weten waarom een spreeuw een spreeuw heet en een ooievaar een ooievaar, en wat hun volksnamen zijn en waar die hun oorsprong vinden? In dit interessante boek worden onze vogels op een prettig leesbare manier taalkundig ontleed. (Bron: Adrie de Groot, Vogeldagboek)

Klik op de weblink:

http://www.etymologiebank.nl/pdf/2008_Blok-TerStege_NederlandseVogelnamen.pdf

Darwin-dag 12-FEB-2021 - Het is vandaag Darwin-dag. Darwin veranderde voorgoed onze kijk op onze ontstaansgeschiedenis. Met zijn laatste werk uit 1881 veranderde hij ook onze kijk op de Natuur.

beeld evolutie mens

De Britse wetenschapper Charles Darwin dankt zijn bekendheid aan de evolutietheorie en zijn onderzoek naar de rol van natuurlijke selectie bij de ontwikkeling van soorten. Planten en dieren moeten zich aanpassen om te overleven. Zij die het beste zijn aangepast, overleven en geven hun eigenschappen door aan hun nakomelingen. Zo ontstaan ook nieuwe planten- en diersoorten. Maar wie was Darwin eigenlijk? Hoe verloopt zijn onderzoek? En kunnen we evolutie zien in de praktijk?

Wie was Charles Darwin?

Charles Robert Darwin (1809-1882) is een negentiende-eeuwse Britse wetenschapper. Als kind is hij al geïnteresseerd in de natuur. Hij leert zelfs dieren opzetten om ze beter te bestuderen. Zijn vader, een arts, wil dat zijn zoon geneeskunde gaat studeren. Die studie garandeert een goede toekomst. Het probleem is echter dat Darwin niet tegen bloed kan. Hij is daarom vaker niet dan wel in de collegebanken te vinden. Uiteindelijk stopt hij zelfs met zijn studie. Uit wanhoop besluit zijn vader dat hij dan maar priester moet worden. Dat is ook niets voor hem, maar in die tijd doen kinderen wat hun vader zegt. Vele boeken zijn geschreven door en over Charles Robert Darwin; zijn natuur, onderzoek, evolutietheorie, leven en de verre reizen o.a. met de Beagle.

Lees de Longread van NPO-KENNIS, klik op de link:

https://npokennis.nl/longread/7985/wie-was-charles-darwin

Geniet van de laatste winterdag met sneeuwpret. De weersvoorspellingen geven aan dat het komende weekend de buiten temperatuur ver oploopt boven nul +C.

Ook dan gaan we weer op zoek naar de

volgende nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’

Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2021- 06, Winter in de Natuurtuin De Robbert

logo natuurtuin

Vandaag: 2021/2022 Jaar v/d Merel en Otter, Kerkuil en IJsvogel in de Natuurtuin, Resultaten Tuinvogeltelling 2021 en Borden geplaatst.

Zaterdag (2021-02-06), Vanmorgen 6 C voelt zacht aan. De hele week wordt gespeculeerd -door de weersdeskundigen- dat er een koude golf komt met veel sneeuw in geheel NL. De hele week al staat in het teken van hoogwater en de eerste dagen van de komende week houdt dat nog aan. De Rijn stijgt nog langzaam verder en het zal er om spannen of de hoogste stand van januari 2018 net overschreden gaat worden. Tegelijkertijd valt vanaf komende nacht (06/07-02) de vorst in en dat zorgt voor een bijzondere combinatie van hoogwater en strenge vorst. Ook een gedeelte van de wandelpaden staan onder water. Maar profiteren vogels ervan?

Kerkuil - Tyto alba
Kerkuil - Tyto alba

Kerkuil (Foto Marc Gottenbos)

Doordat de Natuurtuin in een beekdal ligt (zoals ik vorige week al beschreef) heeft het wassende water ook invloed op het beschikbare gebied van zoogdiertjes. Zij vluchten naar de hogere drogere gelegen gedeelten in de Natuurtuin. Het zijn de zelfde omstandigheden van vluchtende dieren die je nu ook langs en in de rivierdelta aantreft. Vogels hebben dat snel in de gaten dat de voedseldieren een kleiner biotoop tot hun beschikking hebben. Vandaar dat de Kerkuil op de leuning van een houtbankje of weidepaal vanaf een hogere uitzicht post op zoek zijn naar de onvoorzichtige prooien. Vogels hebben er zeker voordeel bij door deze veranderende natuurlijke omstandigheden.

IJsvogel - Alcedo atthis
IJsvogel - Alcedo atthis

IJsvogel Alcedo atthis (Linnaeus, 1758)

Het leek wel op afspraak -gisteren morgen tijdens de vogeltelling- dat de IJsvogel langs kwam vliegen. De kleurrijke vogel met prachtige turquoise blauwe veren en oranje borst liet zich prachtig observeren, behendig vissend in de grote poel en onder gelopen plassen. Zag de vogel dat hij verschillende keren kleine insecten uit het water pikken. Zag bij elke vangst -ook de bekende slag met de snavel- op een rietstengel dat het prooidier gedood werd. Hopelijk komt de IJsvogel deze korte winterperiode goed door. Want een IJsvogel houd evenals de Winterkoning niet van sneeuw en ijs.

De prachtig hier afgebeelde getekende voorplaat is van Dick Poppe. Gemaakt voor het Tweemaandelijkse Vogeltijdschrift Het Vogeljaar, voor vogelstudie en vogelbescherming. Dit is het vierde nummer van 2020 van de 68 Jaargang.

Je kunt oudere Nummers van Het Vogeljaar en andere natuurtijdschriften terug lezen op de site: https://natuurtijdschriften.nl/

IJsvogel doet het goed

Het gaat goed met de ijsvogel! Dat is goed nieuws, want lange tijd is dat niet zo geweest. Dit jaar zijn er meer dan 650 broedpaartjes geteld, terwijl dat er tien jaar geleden minder dan 50 waren. Dus hou je ogen goed open, dan zie je de ijsblauwe vogel misschien voorbij scheren.

Wil je een ijsvogel zien? Zoek dan een stil plekje bij een beek. Grote kans dat je het oranjeblauwe vogeltje daar tegen komt. IJsvogels duiken in helder, liefst stromend water naar visjes en insecten. Bij het duiken wordt het oog beschermd door een speciale ‘duikbril’: een transparant vlies dat voor het oog schuift en het beschermt. IJsvogels graven hun nesthol uit in steile oevers aan het water.

Sinds 2004 staat de ijsvogel niet meer op de Rode Lijst van beschermde soorten. Een mooie opsteker, want strenge winters en slechte beken zorgden er voor dat het slecht ging met de ijsvogel. In 1997 broeden er nog maar 35 tot 50 paar in ons land.

Resultaten Tuinvogeltelling 2021,

Afgelopen weekend was de Tuinvogeltelling 2021, georganiseerd door Vogelbescherming, een groot succes. Overweldigend was het aantal deelnemers en getelde tuinvogels. Bekijk het hieronder geplaatste bericht met de postcode 5702, de wijk gelegen tegen de Natuurtuin en De Bundertjes. Bedankt voor de deelname; Vogeltellers en huisgenoten voor jullie hulp en kennis.

Tuinvogeltelling 2021 kaart
Deelnemers tuinvogeltelling nabij de Natuurtuin ‘De Robbert’ en Natuurgebied ‘De Bundertjes’
Deelnemers tuinvogeltelling nabij de Natuurtuin ‘De Robbert’ en Natuurgebied ‘De Bundertjes’
winterkoning

Ook dit jaar 2021 zijn er onderzoek programma’s uitgezet, door Sovon de Merel (Turdus merula) en de Zoogdiervereniging de Otter (Lutra lutra) die beide een jaar lang onder de ‘loep’ wordt genomen. Bij het uitgebreide onderzoek wordt ook zijn leef milieu nader beken en onderzocht.

De keuze is dit jaar gevallen op de onderstaande twee soorten:

jaar van de merel logo

2021/2022 Wordt het Jaar van de Merel.

Het is de talrijkste en misschien wel de bekendste vogel van ons land: de Merel. Toch zijn er zorgen. Merels nemen in recente jaren in aantal af. Hoe kan dat gebeuren met een soort die zich zo succesvol heeft aangepast aan de menselijke omgeving? In het Jaar van de Merel gaan we op zoek naar het antwoord op die vraag.

Sinds 2016 nam de Merel met bijna 30 procent af. Dat zo’n algemene vogel zo sterk afnam, roept natuurlijk vraagtekens op. De droogte van de afgelopen jaren, verminderde reproductie en besmettingen met het usutuvirus kunnen een rol hebben gespeeld, maar de precieze oorzaken zijn onbekend. In het Jaar van de Merel willen we meer inzicht krijgen in de aantalsontwikkeling en het broedsucces van de soort.

zonnebadende merel
zonnebadende merel

Niet één, maar twee jaar

Het Jaar van de Merel is pas in 2022. Maar ook 2021 staat in het teken van deze soort. Het komende jaar gebruiken we om vooronderzoek te doen en om binnen bestaande telprojecten extra op de Merel te letten. De focus ligt vooral op nestonderzoek. Met het vooronderzoek willen we onderzoeksvragen formuleren die we in 2022 met hulp van een grote groep van vogelaars kunnen beantwoorden. Door een breed publiek te informeren over het belang van onderzoek naar algemene soorten gaan hopelijk meer mensen zich inzetten voor goede leefomstandigheden voor vogelsoorten dicht bij huis.

otter
otter

2021 Jaar van de Otter

Het jaar 2021 is uitgeroepen tot het Jaar van de Otter! De otter is bezig met een stevige opmars. We vieren dat de otter de kroon op het werk is van het herstel van wetlands en waterkwaliteit. Allerlei organisaties hebben zich ingezet voor het verbeteren van de waterkwaliteit, het verbinden van natuurgebieden en het oplossen van verkeersknelpunten, en dat heeft gewerkt! Ook in regio’s waar de otter nog niet voorkomt, is het mogelijk en gewenst de otter terug te krijgen. Daar is nog een stevige impuls voor nodig. Het Jaar van de Otter 2021 geeft daarvoor extra aandacht en energie. Ook in België en Duitsland is 2021 het Jaar van de Otter.

leefgebied otter tekening
leefgebied otter

Nieuwe borden geplaatst: voor behoud en bescherming van het Natuurgebied ‘De Bundertjes’

NTR-Bord Opengesteld
NTR-Bord Opengesteld

Onlangs zijn er borden geplaatst door de Gemeente Helmond. Daarop zijn de gedragsregels te lezen voor het behoud van het mooie Natuurgebied en Natuurtuin. Ook de flora en fauna zullen er voordeel van ondervinden ter voorkomen van aantasting van de natuur, mede door de brand die een paar maanden terug ontstaan is aan de rand van de Natuurtuin ‘De Robbert’. De gehele takken ril aan de noordzijde ging in vlammen op -is inmiddels hersteld voor het gebruik- voor de vogels en zoogdieren.

Geniet komende week van de sneeuwpret en voor de thuis blijvers een rustige winterslaap. En Ojaa… op voorhand een tip voor Stan; neem een extra aansteker mee aankomende week ivm het openen van het slot van het tuinhek. Dan gaan we weer op zoek naar de;

volgende nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’

Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.