Nieuws van Onderzoeker Will, mei 2022
NATUURJAAR 2022-22, Lente in Natuurtuin De Robbert
Mei: Vandaag: Kleine karekiet en IJsvogel terug, Midweek bezoek Bosrietzanger en Spotvogel, Boomhommel kraakt nestkast, Grote Beer rups en vlinder WiLL’s Natuurverhaal, HEG boek en BBC 2 Springwatch.
Zaterdag (2022-05-28), Vanmorgen stapt ik de natuurtuin binnen. Het eerst luister ik altijd naar de vogelzang, hoor de bekende vogelsoorten zingen op de ‘vaste’ stekken. Begin dan toch de wekelijkste terug kerende vogeltelling. Loop richting de Zuidelijke poel en hoor de Kleine karekiet, die is opgeschoven ten op zichtte van vorige week. Zo loop ik de bospaden af die slingeren door de Natuurtuin. Terug bij de werkschuur nu richting het Berkenbosje het laatste kleine rondje. Kijk automatische richting de houtenbrug over de Grote poel pak m’n vogelijker en zie een vogel op de rand zitten, een IJsvogel! Lange tijd zelf niet gezien in de Natuurtuin, alleen enkel mondelinge meldingen waren bekend bij ons Tuinteam. Een goed begin van de dag en de telling rond ik af met 26 vogelsoorten.
Midweek bezoek aan de natuurtuin
Na een fietsrondje door het Natuurgebied de Bundertjes, een midweek bezoek aan de Natuurtuin. Zet mijn fiets weg bij de werkcontainer ‘de Kale Jonker’ en hoor bij de Zuidelijke poel tussen het opkomende riet een ‘groen zangertje’ zingen. Nu even luisteren naar zijn gevarieerde (imitatie) zang, dan kom ik tot de conclusie dat de laatst aankomende Afrika overwinteraar gearriveerd is; de Bosrietzanger.
Bosrietzanger
Deze vogel heeft de grootte van de Kleine karekiet, bezit overwegend groene egale kleur met mindere bruintinten. Lichte wenkbrauwstreep. De Bosrietzanger in moerasachtig terrein met Wilgen – en Elzenbos(jes) en kruidenvegetaties als Brandnetels, Fluitekruid, Spirea. Deze vogel verblijft slechts vijvenvijftig dagen in Nederland, vertrekt half september voor een tocht van achtduizend kilometer naar Zambia, Namibië. Bij terugkeer eind mei heeft Bosrietzanger een repertoire vol Afrikaanse zanggeluiden, soms van meer dan veertig vogels. Die bootst het mannetje in Nederland na. Muzikaal, welluidend gevarieerd.
Bosrietzanger: https://naturetoday.nl/#/soort/21630
Spotvogel
Deze week zag ik ook een melding van een andere mei vogel, ook nog maar net terug van zijn winterkwartier in tropische Afrika, in het telgebied van Natuurterrein de Bundertjes de; Spotvogel. Lange tijd sinds 1996 is de Zomerzanger, zoals de vogel vroeger ook wel genoemd werd, vastgesteld en daarna niet meer vermeld in vogellijsten. Dit jaar mede door monitoring en wellicht klimaatopwarming en daardoor ook warmere zomers? is er weer een Spotvogel gehoord en gezien in het telgebied.
Zoals elk jaar is deze zanger met citroengele borst, olijfgroene bovenzijde en lichtgele wenkbrauwstreep de laatste zomervogels. Halverwege mei. Zijn lied is snel met muzikale, maar ook valse wendingen. Aan de zang ontleed de Spotvogel zijn naam: houd ervan andere vogels te immiteren, en dat heeft iets sportlustigs. Ook een kernmatige herkenning aan zijn zang is het bekende “bad eendje” piep-geluid dat verweven is in zijn wervelende zang. Hij heeft vele bijnamen; Spotlijster, Meivogelke, Grote Gele Hofzanger omdat hij leeft in parken en weelderige tuinen. Kersendief vanwege zijn voorkeur voor deze vrucht. Opvallende grote forse snavel. Als hij levendig en melodieus zingt, valt zijn oranjerode keel op.
Spotvogel: https://naturetoday.nl/#/soort/21704
Boomhommel in de tuin, bezet vogelnestkastje.
Deze week -mede door het mooie weer- bezig in de achtertuin met allerlei groene onderhoudswerkzaamheden. Plots viel mijn op dat er regelmatig ‘hommels’ op en neer vliegen naar de ingang van de nestkast. Toen bleek dat er een familie/ volk de nestgelegenheid voor vogels ‘gekraakt’ hebben. Evenlater…. Tijdens de theepauze in de boeken en op het internet gezocht en het blijkt dat deze Boomhommels wel vaker een nestkastje kraakt. Nu volg ik ze op gepaste afstand wat er zoal rondom hun verblijf op een dag gebeurt. Ook is het interessant om inzicht te krijgen wat er rondom zo’n Boomhommelvolkje allemaal speelt, en dat zichzelf uitnodigt in jouw eigen tuin.
Herkenning: Boomhommels zijn vrij duidelijk te herkennen door de combinatie van een (donker)bruin behaard borststuk, zwart achterlijf en een witte achterlijfspunt. Sommige individuen hebben een volledig zwart borststuk.
Biologie: Boomhommels nestelen vaak in boomholtes, maar kunnen ook in vogelnestkastjes, onder daken of in schuren en stallen teruggevonden worden.
De kolonies hebben een gemiddelde grootte tussen de 80 en 400 exemplaren. De Boomhommel reageert agressief op verstoring van het nest. Deze hommel wordt geparasiteerd door de Boomkoekoekshommel (Bombus norvegicus).
Drachtplanten: Deze soort is sterk polylectisch en verzamelt stuifmeel van verschillende plantensoorten uit diverse plantenfamilies.
Vliegtijd: Deze soort vliegt vanaf half februari tot begin oktober.
Grootte: Koninginnen 18-22 mm, mannetjes 14-16 mm.
Voor meer info over deze soort, kijk op: http://www.aculea.be/boomhommel.htm
Maandagmorgen 23 mei- Een nieuwe week begint; onderweg met de fiets langs het Wilhelminakanaal, zag ik op het fietspad een rups lopen. Stap af, om het diertje in de berm te zetten zodat de rups zijn weg veilig kan vervolgen. Dacht gelijk aan de stelregel van de Vlinderstichting ‘Wanneer men de rupsen van de grote beer ziet en deze zeer snel lopen’ zijn ze soms op zoek naar een plaats om zich te verpoppen. Ondertussen een foto gemaakt met mijn GSM en ingevoerd in Obsidentify-App en geeft me automatische de soortnaam; Grote beer. Da’s ook toevallig denk ik, vorige week een stukje geschreven over de Koekoek, die graag deze langharige rups eet en nu kruist die rups mijn pad.
Grote beer Arctia caja (Linnaeus, 1758) Grote beervlinder of is een nachtactieve nachtvlinder uit de familie van de spinneruilen (Erebidae), onderfamilie beervlinders (Arctiinae). De soort komt zowel in het Palearctisch als het Nearctisch gebied.
WiLL’s NATUURVERHAAL (Zomerse vlinders),
Denk gelijk terug, aan mijn eerste ontmoeting in 2013 met een Grote Beer, die ik ’s morgens vroeg zag zitten “GEWOON” OP DE DEURMAT EN DE RONDVLIEGENDE RANSUILEN.
14-08-2013- Afgelopen week "ondergedoken" op een groene Natuurkampeerterrein in Noord- Friesland, nabij de Zwarte Haan ca. 7 min. fietsen naar het wad. Los van internet en andere media, gewoon omdat er geen ook Wi-Fi voorhanden is. Nu wel veel tijd over voor het kijken naar de aanwezige (weide) vogels en het landschap met een scala aan kleurige wolkenluchten. Wanneer je - ’s avonds in de schemer- over de plompe zeedijk klom en je keek richting Noord over het wad, zag je de vuurtoren van Ameland die met regelmaat de lichtsignalen uitstralen.
De volgende morgen liep ik vroeg richting het sanitaire blok en keek ongemerkt naar de rubberen deurmat die voor de ingang van het sanitaire gebouw lag. Mijn oog viel gelijk op een zwart-witte vlinder die in een van de grote mazen was gekropen. Het had er meer van weg, dat de vlinder weg was gekropen in een aanwezige ‘eierdoos’ zoals die gebruikt wordt in een vlinderlichtval. De vlinder voorzichtig bevrijd uit die kwetsbare positie met meer het idee van; straks wordt de vlinder beschadigd of platgetrapt. Even later bekijk ik de vlinder eens goed en kom tot de ontdekking dat ik een Grote beer op m'n vinger heb. Na de in vrijheid stelling gelijk nog enkele foto's van de prachtige vlinder gemaakt. De zwart-witte crème vleugels met rood roze onder vleugels en blauwachtige zwarte stippen contrasteren. De Grote beer is een dag actieve nachtvlinder uit de familie van de spinneruilen, het is een nachtvlinder die voorkomt over heel Nederland.
Hij lijkt -op het eerste gezicht- veel op de Spaanse vlag. Het is een grote vlinder met een spanwijdte van 50-70mm.
De vlinder komt voor in een grote verscheidenheid aan biotopen en is vrij algemeen. De Spaanse vlag Euplagia quadripunctaria (Poda, 1761) is een dagactieve nachtvlinder uit de familie van de Spinneruilen (Erebidae), onderfamilie Beervlinders (Arctiinae).
De Grote beervlinder vliegt in één generatie per jaar van juni tot en met augustus. De naam van de vlinder verwijst naar het uiterlijk van de rups. Die is namelijk een sterk behaard met een vacht als een beer. Ook het borststuk kent een dichte donkerbruine beharing. Wanneer 's avonds de Grote beer (niet het sterrenbeeld) en andere nachtvlinders tot leven komen, zien we ook twee Ransuilen (adult en jong) over en rondom het campingterrein vliegen op zoek naar prooien. In de avondschemering vliegen de uilen geruisloos over het grasveldje met tenten naar een boomtop, ook buitenom zie je ze, een boomkruin inschieten. Al volgend met mijn lichtgevoelige vogelkijker zie ik dat er een in een es zit, geruisloos springt de ransuil van de tak, waarop hij net geland was, naar een lager hangende tak. Even later laat ze zicht heel stil uit de boom (klauwen naar voren gericht) vallen, landend boven op een prooi. Dan vliegt ze weg van die plek naar haar voedsel bedelend jong. Regelmatig hoor je hun roep, zowel laat op de avond als midden in de nacht. Ook produceren ze het kenmerkende "blaffende" geluid, gelijkend opdat van een keffende hond. De andere morgen hoor je de verhalen van mede kampeerders over de aanwezige "luidruchtige" vogels (ransuilen). Het is maar net wat luidruchtig is, het zijn en blijven natuurgeluiden. Vele van ons, zijn die natuurgeluiden niet meer gewend omdat de natuur soms te ver van ons is afkomen te staan.
Als voorbeeld; de onlangs door Vroege Vogels uitgezonden reportage over de Vroedmeesterpad in een niet nader te noemen woonwijk in Amersfoort. Ook zelf zo'n ervaring meegemaakt; een aantal jaren terug op een Franse camping in de streek Bourgondië. 's Avonds tegen de schemer begonnen de vele Vroedmeesterpadjes te "netwerken". Al roepend naar- en tegen elkaar, het was een gebliep van je welste, de hele nacht door. De andere morgen zelf happy, opgewekt en met de paddenroep geluid nog op het netvlies. Ben ik in de loop van die dag, tijdens een gesprek van alle dag, eens voorzichtig gaan vragen aan een aantal omliggende kampeerders of ze ook de "blieb"geluiden van de vorige nachten hebben gehoord. De leukste antwoorden kreeg ik te horen, een reactie was; dat de kinderen ter plaatse wel erg vaak, veel en te lang een bepaald computerspelletje speelden. Nu zijn het de nieuwkomers, die hun voetstappen gezet hebben over dezelfde deurmat waarop ik de Grote beer vond, die tijdens een gesprek ingaan op-/en vragen stellen; welke uilensoort er die nacht heeft rondgespookt op het groene natuurkampeerterrein.
Met Gevederde Groet, WiLL
HEG, Een behaaglijk landschap voor mens en natuur
25-MEI-2022 – “Heggen zijn belangrijk om ons landschap gezond en veilig te houden, betoogt schrijver en landschapsonderzoeker Kenneth Rijsdijk”.
https://www.readshop.nl/boeken/heg-9789056159245
START BBC Two TV: Maandag 30 MEI: Klik op de link voor uitzendingen:
https://www.bbc.co.uk/programmes/m0017wzn/broadcasts/upcoming
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week,
Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-21, Lente in Natuurtuin De Robbert
Mei: Vandaag: Kleine karekiet terug in Natuurtuin, Koekoek en ‘gast’vogel, 2022 Weersinvloeden terugreis Gierzwaluw, Bladwespen, Gestreepte eikenblindwants, Waterdiertjes scheppen Scouting en QUOTE van de MAAND.
Zaterdag (2022-05-21), De morgenstart is frisser dan de laatste dagen, de regen van gisteren, heeft de hogere voorjaars temperaturen teruggedrongen naar de normale voorjaarstemperaturen. Als ik de Natuurtuin binnenloop zijn al vele vogels bezig met hun zang, auw tellen maar. Tijdens de rond zie ik Stan al bezig met het hooiwerk. Gelijk vertelt hij me het nieuws de Kleine karekiet is terug uit Afrika, hij zit in de rietzoom langs de grote poel. Als ik dan richting de poel loop hoor ik ‘m al. Precies volgens schema wat ik vorige week al voorspelde.
Kleine karekiet
De kleine karekiet is een echte moerasbewoner. De markante, krassende, staccato zang (met altijd een "krr-krr-kiet-kiet-kiet"-achtige strofe) is te horen in de meeste rietstroken. De voorkeur van deze onopvallende bruine vogel gaat uit naar rietlanden, die met de stengels in ondiep water staan. In goede broedgebieden, zoals de laagveenmoerassen in Nederland, kunnen kleine karekieten in kolonies broeden.
Zang is een zeer kenmerkend, vaak niet erg gevarieerd, ritmisch, staccato "krr-krr-kiet-kiet-kiet". Vaak is het niet erg luid, en soms zitten er enkele fluittonen tussendoor.
Onderwijl dat ik een geluidopname maak van zijn voortdurende herhalingen krassende zang zorgen die voor een constant ritme (metronoom). Vaak wisselen wat lagere en hogere klanken elkaar af. Het geheel klinkt nogal scherp en niet luid. Hoor ik op de achtergrond verderop de Koekoek, op zijn zangpost. Steeds hoog gezeten, goed zichtbaar. Zij is te vinden in gebieden van de vogels bij wie de Koekoek haar eieren in het nest legt: Kleine karekiet, Heggenmus, Graspieper, Kwikstaarten, Rietzanger etc.
De Kleine karekiet weeft in de rietkraag zijn nest als een mandje tussen de rietstengels. Nestmateriaal van blad en gras wordt gebruikt als het nog vochtig is. Bekleding aan de binnenkant met schapenwol, spinsels, paardenhaar. Vier of vijf jongen groeien op het in het voorjaar, later in het seizoen volgt soms een tweede broedsel. Kleine karekiet is waardvogel van de koekoek. Het Koekkoekstel kent een korte broedtijd, zodat het Koekoeksjong altijd eerder is dan juveniele Karekieten en als enige gevoed wordt door de gastouders.
Verslag Toy Janssen
Soms als je in het veld bent maak je iets mee dat je misschien maar één keer in je leven mag aanschouwen. Vorig jaar hadden we zo’n moment met parende Geelgorzen. Dit jaar mochten we de eileg van een Koekoek aanschouwen. (Fotos; Toy Janssen).
2022 Weersinvloeden: Zwaluwen laat, dit zijn tijdens de reis -vanuit het Zuiden- de oorzaken
De planten ontwikkelen zich vroeg dit jaar, maar de zwaluwen zijn juist opvallend laat, zo’n twee weken later dan normaal. Ze hebben heel veel last gehad van de grote hoeveelheden Saharazand en het slechte weer. In het zuiden van Spanje is de afgelopen weken heel veel regen gevallen. Zwaluwen lijken meer vertraagd dan andere trekvogels, omdat zij gedurende de trektocht nog continu insecten eten en minder voor de reis ‘opvetten’ dan andere soorten. Door de slechte weersomstandigheden onderweg was het insectenaanbod aanmerkelijk minder. Door de late aankomst lopen ze het risico op een minder succesvol broedseizoen. Hier aangekomen is de vraag wat de droogte doet met het aantal insecten dat beschikbaar is. Voor boerenzwaluwen kan droogte ook nog de bouw en het herstel van nesten beïnvloeden omdat er minder modder beschikbaar is. Hierdoor kunnen nesten minder stevig zijn en gedurende het broeden naar beneden glijden en uiteenvallen. Mogelijk dat boerenzwaluwen en huiszwaluwen maar één nest jongen groot gaan brengen. Klik op de link: https://gierzwaluw.website/Trekroutes.html
Vorige week gezien in de Natuurtuin
Verschillende opvallende nieuwe insectensoorten kwam ik tijdens de monitoringsronde tegen in de Natuurtuin. Altijd leuk om al die nieuwe soorten aan te treffen, dat geeft aan dat er vele insecten in de Natuurtuin kunnen leven. Het eerste insect met grote ogen en vreemde tekening.
Bladwespen
De bladwespen of zaagwespen zijn een onderorde van de vliesvleugeligen, met zo'n 6000 soorten. De meeste soorten komen voor in de gematigde streken. In Midden-Europa komen ongeveer 800 soorten voor. Wetenschappelijke naam: Symphyta Hoger taxon: Vliesvleugeligen Rang: Suborder Orde: Hymenoptera (Vliesvleugeligen)
Rhogogaster viridis
Rhogogaster viridis Is een vliesvleugelig insect uit de familie van de bladwespen. De wetenschappelijke naam van de soort is voor het eerst geldig gepubliceerd in 1758 door Linnaeus.
Ook deze opvallend getekende Wants -leeft in de Eikenkruinen- voor de eerste keer gezien de:
Getreepte eikenblindwants
Gestreepte eikenblindwants komt voor in twee uitvoeringen: een lichte, zoals op de foto's op deze bladzijde, en een donkere. Bij de donkere is het halsschild zwart met een dunne gele lijn in het midden en twee kleine gele vlekjes daarnaast. Ook is het scutellum (schildje) voor het grootste deel zwart. Ook de niet-vliezige vleugels zijn op een paar gele lijntjes na zwart. De lichte vorm kun je met geen enkele andere soort verwarren. Let vooral op de vier zwarte plekjes op het halsschild. De donkere vorm kun je verwisselen met de sterk gelijkende geribde prachtblindwants (Miris striatus) hierboven. De verschillen die het meest opvallen zijn de gele vlek van de geribde prachtblindwants op het halsschild. Dat is geen streepje, maar een ruitvormig geel plekje. Voorts heeft de geribde prachtblindwants een zeer opvallend wit ringeltje op ongeveer de helft van de antennes. De donkere vorm van de gestreepte eikenblindwants daarentegen heeft geheel zwartige antennes. De gestreepte eikenblindwants bereikt een lengte van 7 tot 9mm.
gedetailleerde informatie over de getreepte eikenblindwants: Waarneming.nl
Blik onderwater, waterdiertjes scheppen.
Vanmorgen tegen tien uur komt de Scouting Leonardus naar de Natuurtuin voor een paar uurtjes Waterdiertjes scheppen. Dit is voor velen -leerlingen scholen en nu de Scouting groep- de eerste kennismaking met het waterleven. De weersomstandigheden zijn prima voor de buiten activiteit. Twee groepen worden samengesteld, de eerste gaat op stap, voor een educatieve natuurwandeling met spelletjes door de tuin. De tweede groep gaat scheppen en de vangst bekijken. Na een ongeveer een uur gaat de eerste groep scheppen en hun vangsten bekijken.
Tijdens de vangstsessies komen verschillende insecten boven de waterspiegel. Sommige insecten maken gelijk indruk door de vorm, grootte en of het roofkevers zijn of amfibieën. De ‘Kikkervisjes’ of larven maken indruk, de metamorfose van de groei van larve naar Kikker is fascinerend. Hierbij enkele foto’s van de vangsten. Klik op de afbeelding voor grotere weergave.
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin. We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-20, Lente in Natuurtuin De Robbert
Mei; Vandaag: Wereld Trekvogeldag, Insecten onderzoek in de Natuurtuin, Frater, Fenolijn en het Frijtertje en QUOTE van de MAAND
Zaterdag (2022-05-14),Vandaag, is het Wereld Trekvogeldag. Een belangrijk moment om stil te staan bij de bijzondere soorten die jaarlijks honderden, zo niet duizenden kilometers afleggen. Wat zijn dit voor soorten? En waar trekken zij naartoe? Vijf vragen aan Thomas van der Es, senior boswachter ecologie op Texel.
Hooitijd in de Natuurtuin! Het is vandaag een fantastische zonovergoten dag voor het buitenwerk en insectenmonitoring. Boven ons vliegen -zweven eigenlijk- een zes tal Gierzwaluwen, het is Voorjaar!
Op dit moment zijn in de Natuurtuin nog geen Kleine karekiet en Bosrietzanger waargenomen. Voorgaande jaren zijn begin mei de luide ‘zang rugtige’ zanger gehoord en gezien. Verwacht dan ook dat de liefhebbers van het verruigt riet met wat struikgewas is terug gekeerd. Volgende week het vervolg van deze zomervogels. Klik op de link:
Langsprietmot
Ben onderweg -met vlindernet en fotocamera- ik zie een klein Langsprietmotje zitten op de Pinksterbloem. Als ik het donkere ‘motje’ van dichtbij bekijk, maak eerst een foto met mijn mobiel, gebruik de Obsidentify App -voor de soortnaam herkenning- het is een dagactieve nachtvlinder uit de familie Adelidae, de langsprietmotten. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 10 en 12 millimeter. De vleugels hebben een metallische roodpaarse glans. De larven leven in de zaden van de pinksterbloem. De vlinder overwintert als pop. Het is een vrij algemene vlinder in Nederland, maar komt in België minder voor. De vliegtijd is mei en juni.
Gerande spanner
Vervolg de monitoringsronde door de Natuurtuin en kom bij de Bijenstal. Midden op een blad van de Grote weegbree in de zon -zit in de hoofdnerf- zie ik een bruin/zwart crème wit vlindertje zitten.
De Gerande spanner is een dagactieve nachtvlinder uit de familie Geometridae, de spanners. De vlinder is algemeen in Nederland en België. Komt voor in parken, tuinen, loof- en gemengde bossen, vooral in vochtige, wat schaduwrijke gebieden. De vliegtijd is van april tot en met oktober. De camouflagevlekken zijn uiterst effectief, de vlinders zien eruit als vogelpoepjes. Ze worden door vogels zelden herkend. De rupsen leven op populier, wilg en hazelaar.
Gewone pantserwants
Daarna loop ik naar de bloemrijke graslandjes en gebruik het klopnet allerlei insecten komen in het net, er zit ook een ‘keverachtige’ bruin/ rode gemêleerde Wants tussen de: Gewone pantserwants Eurygaster testudinaria.
Herkenning: 8,0-11,0 mm. De drie soorten Eurygaster zijn van alle andere wantsen te onderscheiden door het schildje, dat tot aan de achterlijfspunt reikt en het connexivum, dat breed onder het schildje uitsteekt. Ze lijken oppervlakkig op de veel kleinere soorten van het geslacht Sciocoris (Pentatomidae). Eurygaster maura/ testudinaria zijn van E. austriaca te onderscheiden doordat de tylus aan de voorkant niet door de wangen is ingesloten. Het verschil tussen maura en testudinaria is lastig en voor een zekere determinatie moeten de genitalien worden bestudeerd.
Verspreiding: Wantsen behorende tot het soortenpaar Eurygaster maura / testudinaria komen wijd verspreid en vrij algemeen voor op de zandgronden, daarbuiten zijn ze schaars. Eurygaster testudinaria heeft zich recent enorm uitgebreid en komt nu algemeen voor op de zandgronden, inclusief de waddeneilanden. E. maura is recent alleen waargenomen in ZuidLimburg.
Biotoop: Ruigere graslanden op grassen en kruiden.
Fenologie: Overwinteren als adult. Beide soorten zijn waargenomen van april tot in oktober.
WiLL’s Media Tip: Radio
Zondag; terwijl ik de stukjes schrijf voor de website staat de radio aan. Op de achtergrond hoor ik het radio Natuurprogramma Vroege Vogels. Vandaag is de prijsuitreiking van ‘De Frater Willibrordus Prijs’
Hij was achttien jaar lang onze vaste, herkenbare stem op de fenolijn. Frater Willibrordus uit De Bilt. Hij overleed in september 2019 op 91-jarige leeftijd. Om zijn liefde voor de natuur te eren belonen we jaarlijks de mooiste, meest inspirerende, bijzondere waarneming op de Vroege Vogels fenolijn met: ‘De Frater Willibrordus Prijs’. Zondag reiken we deze prijs voor de derde keer uit.
Luister terug klik op de Link: https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/audio/579534
Frater
Maar er is ook een vinkachtige die Frater (Linaria flavirostris) heet, lijkt veel op (onvolwassen) Kneu; is te onderscheiden aan een zwaarder gestreept lichaam met een okerbruine tint en een effen keel. Heeft daarnaast een roze stuit, een duidelijk lichte vleugelstreep en een gele snavel. Foerageert 's winters in groepen, soms samen met sneeuwgorzen en strandleeuweriken. Is rusteloos en beweeglijk. In kleine aantallen zitten deze vogels in kustgebieden langs onze zeekust. In Zeeland overwinteren nog een klein aantal en het grootste aantal Fraters overwinteren in het Waddengebiedvan de Noordelijkse provincies.
Geluid: Ook een roepje als andere vinkachtigen, maar vaak ook kenmerkend, stijgend "tweeiiht". Zang snelle trillers met lage ratel en de kenmerkende roep erin verweven, in Nederland te horen bij groepen in het voorjaar.
Frater Linaria flavirostris (Linnaeus, 1758) Het Frijtertje, Fratertje of Frettertje wordt, even als het Barmsijsje, door de nieuwere ornithologen onder de Acanthis gerangschikt. Het broeit in Noordelijk Europa en in Schotland en Ierland.
Het mannetje is op het eerste gezigt niet van het wijfje te onderscheiden. Het kenmerk der seksen bestaat dáárin, dat bij de mannetjes de stuitveêren licht karmozijnrood zijn. Tegen den tijd dat zij het nest verlaten, zijn de jongen aan het wijfje gelijk, doch blanker en duidelijker gestreept.
Deze vogeltjes broeijen bij voorkeur in bergachtige streken, waar veel heesters voorkomen. Hunne nesten liggen meestal onder aan den boom, op de vork van een dikken tak nabij den stam, of op dunne takjes onder de bladeren verscholen. Als bouwstoffen voor hun nest, dat veel overeenkomst heeft met dat der Grasmusch (Sylvia cinerea), bezigen zij plantendraden, en voor het binnenwerk paardenhaar en veeren. Zij broeijen tweemaal, en elk broeisel bevat vier à zes grijsachtig witte eijeren, van eenige groote bruinachtige en eenige kleine bruinachtig grijze vlekken voorzien. Evenals bij de Barmsijsjes het geval is, vliegen ook van deze vogelsoort de jongen, nadat zij het nest verlaten hebben, nog eenigen tijd met de ouden mede, terwijl die van het laatste broeisel te gelijk met de ouden wegtrekken.
In het najaar, op den trek, bezoeken zij in vrij grooten getale ons land; evenwel zijn zij hier niet zoo algemeen, als de Barmsijsjes. Zij komen gelijktijdig met en in het gezelschap van deze vogeltjes tot ons over, en velen blijven den geheelen winter in ons land, hetgeen men van de Barmsijsjes minder waarneemt. De voorwerpen, die hier overwinteren, leven gewoonlijk alleen of bij kleine troepjes, en trekken in Maart naar het Noorden terug.
In hunne levenswijze hebben zij veel overeenkomst met de Barmsijsjes. Zij klauteren even behendig als dezen tegen de regte takken op, hangen aan de elzenproppen, en zijn in hunne bewegingen bijna even vlug als de Pimpel. Hun stemgeluid is meer ontwikkeld dan dat der andere Barmen. Bij het kweelen openen zij den bek niet, ofschoon het geluid toch zeer helder is en de keel zeer hoog opzwelt. Ook de wijfjes zingen, doch iets zwakker dan de mannetjes. Men hoort ze reeds vroeg in het voorjaar, vooral des morgens.
Evenals de Barmsijsjes, worden zij in den trektijd op de vinkenbaan gevangen voor het vogelonderzoek. (Bron: Keulemans, J.G. (1873) - Onze vogels in huis en tuin). Klik op de INFO-link van Sovon en Vogelbescherming:
https://stats.sovon.nl/stats/soort/16620
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/frater
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-
opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022,
dan gaan we weer opzoek naar:
Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week,
Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-19, Lente in Natuurtuin De Robbert
Mei; Vandaag: Groenonderhoud Natuurtuin, Gierzwaluw gearriveerd, Waterdiertjes Start Scholen, Plaagbestrijding Eikenprosessierupsen, Dag- en Nachtvlinders, Vleermuistuintelling 2022 en WiLL’s Media Tip: Gierzwaluw (boek), en Grutto (film).
Zaterdag (2022-05-07), We zitten midden in de Lente en dat is vandaag een genot om in de Natuurtuin te zijn op een vol overgoten zonnige dag. Stan start met de geplande Voorjaars maaibeurt. Rinus pakt de ‘groene’ onderhoudsklussen op en Wil gaat de ‘opdringerige’ invasieve plantensoorten te lijf, zelf neem ik het klopnet nogmaals ter hand om de insectenstand en soortenlijst aan te vullen. Aan het eind van de morgen zijn er twee nieuwe dag- en nacht actieve vlindersoorten aan de lijst toegevoegd.
Tijdens de koffiepauze hebben we nog het voorstel van de jaarlijkse Internationale dag van vandaag nog besproken. Anoniem waren we het met ons allen eens het advies voor deze dag –op eerste zaterdag in mei-, de voornoemde werkzaamheden niet in ons ‘blootje’ uit te voeren.
Plaagbestrijding Eikenprosessierups
Kleine dieren kunnen grote gevolgen hebben. De brandhaartjes van de eikenprocessierups veroorzaken veel overlast en jeuk bij mensen, en de minuscule larve van de mineermot is een ware plaag voor de paardenkastanje.
De eikenprocessierups (EPR) veroorzaakt heel veel overlast in Nederland. Op verschillende plaatsen wordt er bestreden door het vernietigen van de rups. Door deze nietsontziende aanpak worden echter onze ‘bondgenoten’, de parasieten van de eikenprocessierups, ook gedood. Om deze parasieten te sparen en ons juist te laten helpen, heeft Storix een ecologische, duurzame en kosteneffectieve Beheer- & Monitoringsmodule ontwikkeld.
De Vlinderfilterkast – eenvoudig principe, groot effect
Op vier meter hoogte kun je de Vlinderfilterkasten al in de boom zien hangen op verschillende locaties in Nederland. In deze kast zitten 16 eikenprocessierupsnesten die vol zitten met de poppen van zowel de eikenprocessierups, als ook parasieten van de eikenprocessierups, zoals sluipwespen en -vliegen. Door de speciaal geperforeerde wand van de kast kunnen de, uit de poppen gekomen, wilde sluipvliegen en -wespen ongehinderd door de gaatjes naar buiten vliegen. Zo kunnen ze opnieuw de vrije natuur in om vervolgens te gaan paren en de volgende generatie EPR te parasiteren. De EPR-vlinders die uitkomen zijn groter dan de gaatjes van de geperforeerde plaat en zitten daardoor gevangen in de kast. Dit heeft als voordeel dat zij zich niet in de vrije natuur kunnen voortplanten en dus geen nieuwe generatie EPR kunnen starten.
Monitoring – de essentie voor verantwoord en duurzaam EPR beheer
Om de EPR plaag in een gebied in kaart te brengen gebruiken wij monitoringskasten. In deze kasten worden vier eikenprocessierupsnesten gestopt uit het te onderzoeken gebied. Tijdens het seizoen worden de uitgekomen EPR-vlinders, sluipwespen en sluipvliegen geteld. Met de gegevens van het seizoen kunnen we het percentage natuurlijke vijanden berekenen en hebben we inzicht in de plaagdruk van het nieuwe seizoen.
Klik op de link voor info: https://storix.nl/beheer-eikenprocessierups/
Nieuwe dag- en nacht actieve vlindersoorten in de Natuurtuin.
Dwerghuismoeder Panemeria tenebrata (Scopoli, 1763) is een dagactieve nachtvlinder uit de familie van de uilen (Noctuidae), die vooral vliegt bij zonnig weer. De wetenschappelijke naam wijst op het dagactief zijn van vlinders uit het geslacht Panemeria (πανημέρειος = gedurende de hele dag). De spanwijdte bedraagt 19 tot 22 mm. Hoewel de Nederlandse naam daarop duidt, is de dwerghuismoeder niet van hetzelfde geslacht als de huismoeder, hij dankt zijn naam aan de gele vlekken op de achtervleugel. De dwerghuismoeder kan bij oppervlakkige beschouwing verward worden met het muntvlindertje en Pyrausta purpuralis, maar de dwerghuismoeder heeft bijvoorbeeld geen geel op de voorvleugel. De dwerghuismoeder overwintert als pop onder de grond.
De zilverstreep (Deltote bankiana) is een vlinder uit de familie van de Noctuidae, de uilen. Hij vliegt zowel 's nachts als overdag. Overdag is hij makkelijk op te verstoren, waarna hij na een korte vlucht weer op een grasspriet gaat zitten, met de kop naar beneden. De vlinder heeft een voorvleugellengte van 10 tot 12 millimeter. De soort overwintert als pop in een cocon die laag in het gras verborgen is. De soort komt verspreid over Europa voor.
Alle vleermuizen tellen mee op Tuintelling.nl
Misschien doe je al mee met de jaarlijkse Tuinvogeltelling of Vlindertuintelling, maar wist je dat in de meeste tuinen ook vleermuizen rondvliegen? Vleermuizen lijken op het eerste gezicht misschien wat lastiger te spotten, maar met een beetje oefening valt dat reuze mee. Wij zijn benieuwd welke vleermuizen er in jouw tuin rondvliegen, jij ook? Ga er dan op 6 en 7 mei in de avondschemering even lekker voor zitten, en doe mee aan de Landelijke Vleermuistuintelling!
De vleermuis zoekkaart: https://www.zoogdiervereniging.nl/sites/default/files/2019-07/Vleermuiszoekkaart2019.pdf
WiLL’s Media Tip: Boek en Film
Nu de Gierzwaluw weer in ons land is en in luchtruim boven de Natuurtuin vliegt, pak ik het boek De Gierzwaluw uit de boekenkast. Met De gierzwaluw won Remco Daalder de Jan Wolkers Prijs voor het beste natuurboek van 2014. Zijn verhalen over de ‘sikkel’zwaluw weet hij me -aan het begin van een nieuw broedseizoen- altijd weer te boeien.
Gierzwaluwen eten in de lucht, ze paren in de lucht, ze zoeken al vliegend hun nestmateriaal bij elkaar en ze slapen in de lucht, op twee kilometer hoogte. Elk jaar vliegen ze vanuit hun overwinteringsgebieden in Afrika negenduizend kilometer naar het noorden om net dat ene dak in de Kinkerbuurt in Amsterdam te vinden waar ze vorig jaar ook zo fijn hebben gebroed.
Remco Daalder gaat op zoek naar de geheimen van de gierzwaluw, en komt daarbij vele kleurrijke mensen tegen. Een Engelse plattelandsdominee uit de achttiende eeuw, een bezeten onderzoeker uit Oxford, activisten, politici, rasechte Amsterdammers die met hart en ziel hun vogels beschermen en moderne wetenschappers die met webcams en geolocators de geheimen van de gierzwaluw ontrafelen.
Door ornithologen en ethologen worden de laatste jaren steeds vaker kleine, lichtgewicht geolocators gebruikt om onder meer de trekroutes, pleisterplaatsen, broedplaatsen en overwinteringsgebieden van trekvogels en de verblijfplaatsen van zeezoogdieren in kaart te brengen.
'Grutto! De vlucht van een iconische weidevogel'
De grutto is de hoofdrolspeler in de nieuwste natuurdocumentaire van Rubens Smit (bekend van WAD en de Nieuwe Wildernis). De crew volgt de grutto op zijn reis van Senegal via Portugal naar Nederland en Estland. En overal moeten mensen en vogels vechten om te overleven. Grutto! is de nieuwste productie van Ruben Smit, in 2020 en 2021 opgenomen en gaat in première in de bioscopen vanaf 7 juli 2022.
De vogel des Vaderlands
De grutto is de vogel des Vaderlands, een oer-Hollandse weidevogel die symbool staat voor een landbouwsysteem met hoge biodiversiteit. De aantallen grutto’s maar vooral ook het landbouwsysteem veranderden de laatste jaren in rap tempo. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is de populatie grutto’s met bijna 70% afgenomen. Nederland is voor de broedvogelpopulatie van de grutto’s zeer belangrijk; het overgrote deel broedt in Nederland.
In ons koude kikkerland probeert driekwart van de wereldpopulatie voor nageslacht te zorgen. In de weilanden van boer Piet en boer Wim moeten ze vele tegenslagen overwinnen om uiteindelijk voor vliegvlugge kuikens te zorgen. Van jagende roofvogels tot maaimachines en slagregens. Overal ligt gevaar op de loer. Een andere groep grutto’s vliegt door tot in IJsland. In het vruchtbare land van vulkanen floreert de grutto als nooit tevoren. Deze natuurdocumentaire vertelt op unieke wijze het magistrale verhaal van onze grutto die symbool staat voor de rol van biodiversiteit in onze huidige samenleving. Een indrukwekkende reis in tijd en ruimte waarin vogels én boeren hun best doen om te overleven.
Ruben Smit: “De grutto is de ideale verhalenverteller van hoe de natuur ervoor staat in ons agrarische land en hoe onze nationale natuur verbonden is met die van elders in de wereld”
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen- opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.