bericht van Onderzoeker Will, februari 2024

NATUURJAAR 2024-06 februari: Winter in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: WINTER februari 2024: Deze week in de NTR: Uitbundige voorjaarszang, Amfibieën komen uit winterslaap,Bruine kikker en Gewone pad, NACHTVLINDERS een verborgen nuttig leven, Oproep: Wie wordt het 'Insect van het Jaar' van 2024? en Vandaag de Laatste dag om Mollen te tellen.

Zaterdag (2024-02-17), Het schemert nog als ik door de woonwijk fiets richting de Natuurtuin. De weerprofeten voorspellen geen regen voor vandaag. Hoor uitbundig de ochtend vogelzang om me heen, tijdens het ritje naar de Natuurtuin. In de dakgoot zitten tjilpende Huismussen, even verder op een ‘watervalletje’ zang van de Heggenmus ook een Vink repeteert zijn vinkenslag met aan het einde de bekende afsluiting ‘triwietsie’ zang. Ook de Wilde eenden langs en in het Wilhelminakanaal zie je nu gekoppeld in paartjes. De Lente zit de vogels al in hun bol. Bij de Natuurtuin aangekomen hoor ik de luide zang van de Zanglijster. Wat een gevarieerde zang -zie hum zitten hoog in een ‘open’ boom- zo kies hij zijn zangplekje om zijn zang aan elk vrouwtje in de omgeving te laten horen.

Amfibieën komen uit winterslaap, Gewone pad gezien en Bruine kikker gehoord.

Vanmorgen als de vogeltelling is uitgevoerd is Stan bezig met het bijeenharken van het gemaaide gras. We praten wat bij en hij vertelt me dat hij zojuist een Gewone pad zag tussen de vegetatie. Even later komen een stel vogels kijken in de Natuurtuin. Ze lopen een rondje over de modderige paden. Geef ze terloops nog een ‘doelsoort’ mee die ze ‘moeten’ zien te vinden. Zo even zag ik hem nog -evenals de vorige week- tijdens de telling. Een klein uurtje later spreken we elkaar weer. En heb je de Goudhaan gezien? Volmondig in koor bevestigen zede waarneming, zelfs twee exemplaren. Wat zijn die snel en behendig in het vangen van kleine mugjes.

W e lopen samen op richting de grote poel om daar even te kijken naar aanwezige watervogels. Niet veel later horen we een laag knorrend geluid uit de plas. We spitsen nogmaals onze oren vraag aan hen wat het is, dan geef ik het bevestigende antwoord; het is een ontwakende Bruine kikker die in de modder heeft overwinterd.

In de loop van februari ontwaken amfibieën uit hun winterslaap en trekken ze massaal naar beken en poelen om zich voort te planten. Tijdens hun tocht moeten ze vaak een straat of een weg oversteken en lopen de padden en kikkers een groot risico om overreden te worden.

Overwinteren in water of op land: Een deel van de amfibieën overwintert in water, waar de temperatuur over het algemeen iets stabieler is dan op land. Ze kunnen in de modder op de bodem van een vijver of moeras verblijven en hun metabolisme vertragen. Metabolisme is een ander woord voor stofwisseling. Stofwisseling is de manier en snelheid waarop je lichaam voedingsstoffen omzet naar energie. Sommige soorten kunnen zelfs zuurstof door hun huid opnemen terwijl ze onder water zijn.Een groter deel van de amfibieën kiest ervoor om op het land te overwinteren. Ze kunnen zich verstoppen onder rottend hout of bladeren of in de bodem, waar ze beschutting vinden tegen de vorst. Hun stofwisseling vertraagt en ze kunnen in een soort rusttoestand gaan. Sommige amfibieën produceren zelfs antivriesstoffen in hun lichaam, zoals glycerol. Dit helpt hen om te voorkomen dat hun cellen bevriezen en schade oplopen bij koude temperaturen. Reptielen vertonen vaak een soort winterslaap, maar de exacte reactie op lage temperaturen varieert sterk tussen verschillende soorten. Zo kunnen slangen in de winter op zoek gaan naar warmere, vorstvrije, schuilplaatsen, zoals rotsspleten of holen in de grond. Hier kunnen ze beschutting vinden tegen de kou en in een soort sluimertoestand verkeren.

Sommige andere amfibieën kiezen ervoor om onder water te overwinteren, in modder, holtes langs de oever of tussen planten. Vooral de bruine kikker, sommige groene kikkers en een deel van de watersalamanders maken hiervan gebruik. Vanwege de dunne huid van amfibieën kunnen ze onder water zuurstof opnemen, wat voldoende is voor soorten die onder water overwinteren om de winter te overleven. Tijdens hun winterslaap verbruiken amfibieën en reptielen nauwelijks vetreserves. In tegenstelling tot vogels en zoogdieren hoeven ze hun lichaam namelijk niet op een constante temperatuur te houden. Ze kunnen nog wel bewegen, al gaat dat in een traag tempo.

NACHTVLINDERS een leven een verborgen nuttig leven.

Vorige week kreeg ik een vraag van een bezoeker aan de Natuurtuin “Wat doen en welk nut hebben Nachtvlinders in de Natuur. Ze hebben een nachtelijke levenswijze en daardoor vallen ze bijna niet op, maar onderzoek wijst op hun nutigbestaan ook voor dse landbouw.

Nachtvlinders belangrijk als bestuivers in agrarisch gebied

Je zou kunnen zeggen dat dagvlinders overdag vliegen en nachtvlinders ‘s nachts, maar zo eenvoudig zit onze natuur niet in elkaar. Ook overdag kan je vlinders met een typisch ‘mot-uiterlijk’ waarnemen, zoals de kolibrievlinder en de sint-jansvlinder. En toch kunnen de meeste mensen bij de eerste aanblik zeggen dat het om een nachtvlinder gaat. Let bijvoorbeeld eens op de voelsprieten: bij een dagvlinder eindigen die typisch in een klein knopje, nachtvlinders hebben eenvoudiger antennes.

Maar het meest opvallende verschil zie je aan de vleugels. Een nachtvlinder rust uit met de vleugels opengeklapt, waarbij de voorvleugels over de achtervleugels liggen. Het ziet eruit als een minuscuul driehoekig tentje, perfect gecamoufleerd in de omgeving. Komt er toch een vijand, dan kunnen sommige soorten die afschrikken door de felgekleurde achtervleugels te tonen. Dagvlinders rusten met de vleugels dichtgeklapt. Bij het zonnen zijn de vleugels wel gespreid, maar dan zie je zowel voor- als achtervleugel.

Als we het over bestuivers hebben dan gaat het al snel over hommels en andere (wilde) bijen. Ook zweefvliegen in iets mindere mate dagvlinders en andere insecten zorgen voor bestuiving, maar nachtvlinders worden in dat rijtje niet vaak genoemd. Uit een studie in Engeland blijken nachtvlinders echter belangrijk bij de bestuiving van ‘wilde’ kruiden in een overigens agrarisch landschap.

In het boekje ‘Nachtvlinders belicht’ van De Vlinderstichting staat letterlijk: “De rol als bestuivers lijkt in het algemeen minder groot dan bij bijen, maar is nog niet goed onderzocht”. Ook staat er: “Wellicht is er een categorie planten, die in bloeiwijze en bloembiologie afwijkt van de overdag veel bezochte volle zon-bloeiers, die voor bestuiving juist van nachtelijke bloembezoekers als nachtvlinders afhankelijk is. Dergelijke relaties kunnen heel belangrijk zijn voor het functioneren van ecosystemen en voor de stabiliteit ervan. Het belang ervan strektzich verder uit dan de overleving van de betrokken soorten”. Evenals dagvlinders bezoeken veel soorten nachtvlinders bloemen om daaruit nectar te halen en zo in hun energiebehoefte te voorzien. Naast een relatief klein aantal dagactieve soorten, zoals gamma-uil en kolibrievlinder, dat bloemen van planten bezoekt die ook bij de dagvlinders in trek zijn, bezoeken andere soorten nachtvlinders ’s nachts bloeiende planten. Dit kunnen allerlei soorten planten zijn die overdag ook vlinders trekken zoals vlinderstruiken in tuinen of bloeiende struikheide in natuurgebieden. Maar het kunnen ook planten zijn die juist in de schemering of ’s nachts opengaan en dan vaak sterk geuren. Bekende voorbeelden zijn kamperfoelie, siertabak en winde, die alle bekend staan als bloeiers waarop in de donkere uren nachtvlinders kunnen worden aangetroffen. Weblink boekje, Nachtvlinders belicht: https://assets.vlinderstichting.nl/docs/da4886a6-552a-4f5c-a7e4-030924b13665.pdf

Wie wordt het 'Insect van het Jaar' van 2024? Nomineer je favoriete insect!

Heb je een favoriet insect en weet je een leuke vraag? Nomineer het insect dan vóór 28 februari op insectvanhetjaar.org en wie weet krijgt hij net als de WC-motmug een eigen onderzoekje cadeau!

De WC-motmug (Clogmia albipunctata) is verkozen tot Insect van het Jaar 2023. Verfrissende wc-motmug?

Van de wc-motmug -een klein donker mugje met ronde behaarde vleugels- wordt wel gezegd dat het diertje vieze geurtjes vermindert. De larfjes leven namelijk in viezigheid en eten daar bacteriën. Een afvoerputje of gootsteen mét wc-motmuggen zou daarom frisser zijn dan zonder Dit maakte Aglaia Bouma, insectendeskundige en een van de initiatiefnemers van de verkiezing, zaterdagochtend bekend in Naturalis.

De 'Insect van het Jaar-verkiezing' wordt sinds 2022 georganiseerd

In elk jaargetijde, nieuwe waarnemingen in de Natuurtuin. Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten in het kwartaalseizoen de Winter, in het begin van het Jaar 2024 Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’ Samen ontdekken we meer! Tot de volgende keer

Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2024-05 januari: Winter in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: WINTER februari 2024: Deze week in NTR, Start de Pelen Ecotop 2024, Eindstand Tuinvogeltelling 2024 en Helmond postcode 5702, Goudhaan twee soorten gezien tijdens de LiveAtlas in NTR, Jaarlijkse Mollentelling 2024, WiLL’s Boekenrubriek, KLEINE NATUUR en Leidraad voor ‘als je vogels gaat tellen’.

Zaterdag (2024-02-04 en 10), Afgelopen twee weken is er regelmatig regengevallen in het Natuurgebied de Bundertjes. De maand februari is de opstart voor de onderzoekende Natuurliefhebber. Verschillende Nationale en regionale Natuurorganisaties bieden diverse lezingen en basiscursussen aan om je interesse en kennis voor de natuur op peil te brengen. Zo ook vorige week op zaterdag was De Pelen Ecotop ’s morgens een lezingen programma over de stand van zaken over het Veennatuurgebied en onderzoeken die al een aantal jaren plaats vinden. Kijk maar eens op hun website klik op de link; https://depelen-ecotop.nl/peelvenen-ecotop-2024

Maar eerst komen we terug op de Eindstand Tuinvogeltelling 2024 ook het teloverzicht van de woonwijk met postcode 5702 doen we erbij.

Landelijke eindstand Nationale Tuinvogeltelling2024.

Vogelbescherming Nederland 30-JAN-2024) - Afgelopen weekend vond de 21e editie van de Nationale Tuinvogeltelling plaats. Er zijn weer massaal tuinvogels geteld. Bijna 114.000 mensen zagen meer dan 1,6 miljoen vogels. De huismus staat traditiegetrouw op de eerste plaats, gevolgd door de koolmees en op de derde plek de pimpelmees. Opvallend dit jaar: er werden veel barmsijzen gezien!

Top 3: Net als bij de andere edities staat de huismus weer op nummer één. Deze vogels zijn gezelligheidsdieren en vliegen meestal met z’n achten in de tuin. De koolmees staat op nummer 2 en op nummer 3 staat de pimpelmees. De merel zien we steeds vaker in de top 5 verschijnen. Eerder werd de merel hard getroffen door het usutu-virus. Die achteruitgang was ook terug te zien in de Tuinvogeltelling. Gelukkig zien we dat de merel zich herstelt.

Barmsijzen in de tuin en andere Vogelsoorten

Elke jaar is het weer spannend hoeveel mensen er gaan tellen en of er speciale soorten worden ontdekt in de tuinen. Dit jaar werden er relatief meer grote en kleine barmsijzen geteld in de tuin. Deze vogels uit Scandinavië zijn maar liefst 500 keer waargenomen. Andere opvallende waarnemingen volgens Timo Roeke van Vogelbescherming zijn 5 pestvogels, 55 grote gele kwikstaarten, 8 waterrallen en 1 Oosterse tortel.

Deze laatste soort is maar 11 keer eerder in Nederland gezien. Ook zijn tientallen zwartkoppen en tjiftjaffen doorgegeven, soorten die normaal gesproken nu in het zuiden verblijven, maar door de mildere winters steeds vaker in Nederland overwinteren.

Tuinvogeltelling Helmond postcode 5702 woonwijk aangrenzend Natuurtuin

Meer informatie: Alle resultaten en aantallen per regio zijn te vinden op de website: https://www.vogelbescherming.nl/tuinvogeltelling/resultaten

https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=31856

Goudhaan twee soorten gezien tijdens de LiveAtlas vogeltelling in de Natuurtuin

Gisterenmorgen al wadend over de struinpaden in de Natuurtuin de wekelijkse telronde, twee soorten Goudhanen gezien. Als eerste was het de Vuurgoudhaan Regulus ignicapilla die ik zag niet veel later de ‘gewone’ Goudhaan Regulus regulus. De kleine ca. 5 gram wegende ‘watersnelle’ vlieg vlugge vogeltjes zitten nu de temperatuur oploopt achter de ontwakende insectjes aan. Als we samen even later tegen twaalven gaan proberen het Goudhaantje en Vuurgoudhaantje vast te leggen voor waarneming.nl Lees het verhaal en bekijk de foto’s op de week rubriek van Stan’ van deze week.

• Het verschil in uiterlijk zit hem in de kop. De vuurgoudhaan heeft brede zwarte strepen naast het geeloranje, met daaronder weer witte strepen en een zwarte oogstreep. Dat contrast geeft een 'vurig' uiterlijk. De goudhaan heeft smalle zwarte strepen naast het geel en geen wit eronder.
• Lees ook het verhaal op de site van Vogelbescherming:
• https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/goudhaan-vs-vuurgoudhaan

Tuintelling de jaarlijkse Mollentelling 2024

Ook in 2024 organiseren de Zoogdiervereniging, Waarneming.nl en Tuintelling de jaarlijkse Mollentelling. Iedereen kan meedoen in het weekend van 17 en 18 februari. Als je meedoet aan de telling help je niet alleen met de monitoring, maar leer je de mol ook nog eens beter kennen.

Het doel van de Mollentelling: Door de Mollentelling verzamelen we data over de verspreiding van de mol. Veel mensen zien regelmatig molshopen, maar geven deze vaak niet door. Met de Mollentelling willen we mensen aansporen om hun waarnemingen van mollen(sporen) door te geven. Het gaat hierbij om de verspreiding van de mol (waar leven mollen?). Hoeveel mollen er in Nederland leven is niet af te leiden uit deze data, aangezien het verschilt per gebied en seizoen hoeveel molshopen één mol maakt. Daarnaast is de Mollentelling een goede gelegenheid om meer te leren over dit bijzondere zoogdier die zelden wordt gezien. Hoe meer we leren over de mol, hoe beter we met de mol leren samen te leven. Alle Info op de Website: https://www.zoogdiervereniging.nl/doe-mee/tellen/mollentelling Verhaal over de Mol: https://annetanne.be/kruidenklets/2008/01/18/mollen-mogen/

WiLL’s Boekenrubriek, KLEINE NATUUR, wonderbaarlijke soortenrijkdom van een stadstuin.

Begin februari zag ik dit boek bij de boekhandel in zijn Natuurreeks staan. Door als actief onderzoeker in de Natuurtuin las ik het voorwoord. Gelijk pakte het boek me -wanneer je als startende nieuwsgierige onderzoeker- je tuin in kaart wilt brengen. Hoe start ik het project in een kleine tuin? Om al die kleine en grote levende Insecten, Vogels. Dieren en Planten in kaart te brengen. Met ontdekkingen van unieke soorten voor Almere, voor de Flevopolder en zelfs voor heel Nederland: euforisch werd hij van de eerste waarneming in ons land van de bladluis Brachycaudus napelli! En er volgen, in de periode januari 2021 tot december 2022, nog meer verrassende vondsten.

Bericht vooraf: Ons rijtjeshuis staat in een Vinex-wijk in Almere. Vanuit het zolderraam kan ik in de verte nog net de bosrand zien waarachter zich de Oostvaardersplassen bevinden. Als ik aan de andere zijde van de zolderkamer ook een raam zou hebben, zou ik uitkijken over het Meridiaanpark, een kloek park met vijvers, bospercelen en een keur aan inheemse planten en bomen. In Almere woon je in het groen. Vanuit de huiskamer kijk ik uit over onze achtertuin op het noordoosten, zes meter breed, negen meter diep. Aan weers - zijden is een plantenborder aangelegd, waarvan er een tot wel halverwege de middagzon vangt. Daartussen een recht en vrij fantasieloos pad om bij de fietsenschuur te kunnen komen. Kortom, een huis-tuin-en-keukentuin. Aan de voorzijde van het huis hebben we een kleine voortuin met een bankje, waar we ons op heldere middagen laven aan de zon. Ten slotte hebben we nog een derde buitenruimte: een klein balkon op het zuidwesten, maar daar kom ik eigenlijk nooit. Boekrecentie Vogeldagboek: https://www.vogeldagboek.nl/2024/01/31/kleine-natuur/

In elk jaargetijde, nieuwe waarnemingen in de Natuurtuin. Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten in het kwartaalseizoen de Winter, in het begin van het Jaar 2024 Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’ Samen ontdekken we meer!

Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.