Bericht van Onderzoeker Will, april 2023
NATUURJAAR 2023-17, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.
Vandaag: Voortgang LENTE Gierzwaluw boven Natuurtuin gezien, Midweek De Overloper, Ode aan De Nachtegaal, De Koekoek, Grasmus en Braamsluiper, Werkzaamheden Gulden Land gestart, Paardenbloem en Bonte bermen, Resultaten Bijentelling 2023.
Zaterdag (2023-04-29), De zaterdagmorgen begint grauw met een buitje motregen. Een heel verschil met Koningsdag met uitbundige zonneschijn. Mijn wens kwam niet uit, had gerekend op de gierzwaluw, maar zag wel mijn eerste Huiszwaluw weg vliegend over de nok van het dak van de buren. Vanmorgen op weg naar de Natuurtuin hoorde ik de Bonte vliegenvangen, even afstappen, druk bezig met het snappen van insectjes. Later, aangekomen bij de Natuurtuin een tweede exemplaar ook luid zingend, gelijktijdig de Koekoek en Tuinfluiter gehoord. Als tegen elf uur de eerste zonnestralen door de bewolking breken wordt het gelijk wat warmer. Nog geen tien minuten later sta ik met Rinus op de houtbrug te praten over de Gierzwaluw, kijk automatisch omhoog naar de inmiddels blauwe lucht, vliegen er drie boven ons, mijn wens is vervuld! 😉
Midweek
Vooraf aan een tussendoor bezoek aan de Natuurtuin- op zoek naar Voorjaarvogels in de rietkraag langs de ‘nieuwe ’ Zuid-Willemsvaart. Zag ik de Oeverloper een steltloper op doortocht langs de Gulden Aa. Ook de Koekoek en Cetti’s zanger lied van zich horen.
De oeverloper
De oeverloper: Actitis hypoleucos (Linnaeus, 1758) komt vooral als doortrekker in Nederland voor en is dan van andere steltlopers zoals de bosruiter en de witgat te onderscheiden door de kortere poten. Ook het typische fourageergedrag waarbij de kop en de staart voortdurend heen en weer bewogen worden is een kenmerk van de oeverloper. In de vlucht is de vogel te herkennen aan de witte vleugelstreep. De vogel vliegt laag over het water met snelle, trillende vleugelslagen, afgewisseld met korte glijvluchten. Zoals de naam al zegt is de oeverloper vooral te vinden langs de oevers van rivieren, beken en meren, bij voorkeur zijn deze oevers bedekt met kiezels. Ook het nest wordt gebouwd langs het water, goed verstopt tussen de planten. Het voedsel van de oeverloper bestaat voornamelijk uit insecten, maar ook wormen en kreeftachtigen worden gegeten. De oeverloper broedt vooral in Scandinavië en Oost-Europa en slechts bij hoge uitzondering in Nederland. Op weg naar het overwintergebied rond het Middellandse-Zee gebied trekken veel vogels door Nederland, een klein aantal vogels blijft in Nederland overwinteren. Lees en kijk nog eens terug in NATUURJAAR 2022-49, van 31 December j. l. het Witgatje.
Trektijd: Oeverloper & Witgat weblink: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=16939#:~:text=De%20witgat%20roept%20bij%20het,de%20oeverloper%20weer%20niet%20
Tijdens de laatste wekelijkse vogeltelling -vorige week in de Natuurtuin en de rondwandeling door de Bundertjes- als ik later thuis ben kijk ik de tellijst nog eens door. Er staan vier vogelsoorten genoteerd die dit jaar weer (net) terug zijn in hun favoriete vertrouwde broedgebied: Fitis, Grasmus, Tuinfluiter en richting de gulden Aa, zit de Koekoek met zijn herkenbare herhalende monotone zangroep.
Nachtegaal (Luscinia megarhynchos) gespot
Maar eerder …. tijdens de telling in de Natuurtuin hoorde ik -op de achtergrond- ergens richting de woonwijk de klankrijke afwisselende en melodieuze zang van de Nachtegaal Luscinia megarhynchos Brehm, CL, 1831. De ‘fluittoon’ vogelzang betovert het menselijke gemoed. In weerwil van zijn naam, zingt de onopvallende zangkunstenaar ook overdag. Maar het virtuoze concert is vooral ‘s nachts tot in de vroege ochtend te beluisteren, met zangkunst
Opmerkelijk: Tien dagen voordat de vrouwtjes uit tropisch Afrika aankomen zijn de mannetjes al gearriveerd. Dan begint de wedijver, met zangkunst als wapen. Een bij klaarlichte dag zingende Nachtegaal verdedigt zijn territorium. Een bij klaarlichte dag zingende Nachtegaal verdedigd zijn territorium. Jubelende trillende fluittonen eindigen in crescendo. Crescendo is het geleidelijk toenemen in geluidssterkte
Wat is crescendo?: In de meest letterlijke zin betekent het Italiaanse crescendo ‘groeiend’, of ‘toenemend’. En dan wel in de vorm van een geleidelijk doen aanzwellen van het geluid, van zacht tot luid.
Het is een vogel van sprookjesallure: de nachtegaal.
Vanuit Afrika ten zuiden van de Sahara zijn ze in korte tijd – een week of twee – naar het noorden gevlogen. Waarschijnlijk steken ze de Sahara en de Middellandse Zee beide in één ruk over. De nachtegalen in Nederland hebben de langste reis erop zitten, want noordelijker dan hier komen ze niet voor. Ze leven hier in dicht struikgewas: braamstruiken, houtwallen en dicht duinstruweel zijn favoriet. Zeker de helft van de nachtegalen in Nederland woont in de duinen, verder zijn ze op een paar plekken veel te vinden. Vooral in loofbossen met een natte bodem, bijvoorbeeld in de Biesbosch en het Lauwersmeergebied. Ze zoeken hun eten namelijk op de grond, en op drogere plekken is de onderlaag vaak verruigd en dichtgegroeid. Als ze bij jou in de buurt zitten kun je hun luide zang misschien wel horen tijdens een avondwandeling.
WiLL's LEESTIP v/d WEEK
Ode aan de Nachtegaal Portret van een onsterfelijke zanger 2021, ISBN: 9789050118101, (Hardcover) € 15,00 Auteur(s): Dick de Vos
De nachtegaal is een bescheiden vogel met een onopvallend verenkleed. Hij laat zich niet snel zien, maar des te meer horen. Zijn virtuoze zang is door de eeuwen de inspiratiebron geweest van talloze dichters, musici en kunstenaars. Literatuurwetenschapper en vogelkenner Dick de Vos duikt diep in de cultuurgeschiedenis en de symboliek van deze iconische vogel. We maken kennis met de biologie van de nachtegaal en zijn verwanten, zijn verspreiding en de finesses van zijn zang. Maar we leren de nachtegaal ook kennen als liefdesvogel, als christelijk icoon en als symbool van de lijdende dichter. ‘Ode aan de nachtegaal’ is een bont boek, vol weetjes en anekdotes. Zo lezen we over het verband tussen nachtegalenzang en klaagliederen van de oude Grieken, over kanaries die nachtegalen imiteren, troubadourspoëzie en de ondergang van de Katharen, de nachtegaal in de Perzische mystiek en bij Marie de France, de namen van de nachtegaal in alle landen waar hij voorkomt, de nachtegaal als kooivogel, onvindbare recepten voor nachtegalentongetjes, 136 composities over nachtegalen, en een anti-nachtegaallied uit de vroege Middeleeuwen.
Koekoek (Cuculus canorus) Vrouwtjes kennen geen broedzorg.
De Koekoek is ook weer zo’n typische soort die ver in Afrika overwintert en vanaf half april weer in Nederland terug verwacht kan worden, hoewel er ook met regelmaat waarnemingen eerder in april zijn, vaak doortrekkende vogels. Zingende vogels zijn meestal weer vanaf de tweede helft van april te horen. In mei komen de laatsten aan, waarvan de meesten meteen na eileg alweer wegtrekken, ofwel al vanaf eind juni. Jonge vogels verblijven langer in ons land, deze kunnen nog tot in augustus/september gezien worden
De moederkoekoek heeft het slim bekeken: ze laat het bouwen van nesten, broeden en voeden lekker aan andere vogels over. Op de livebeelden van Beleef de Lente van de Vogelbescherming kun je nu zien hoe het parasitaire vogeltje dit doet. De moeder legt haar eitje in het nest van een waardvogel. Dat bespaart bakken energie en ook nog eens veel tijd, waardoor een koekoek in één lente wel 10 tot 25 eieren kan leggen. Een fantastische truc, die wél tot in detail moet worden uitgevoerd, wil die een kans van slagen hebben. De koekoek dropt het ei – dat vaak sterk lijkt op dat van de gastouder – in het nest van de waardvogel. De twee vogels zijn daarom doorlopend in een evolutionaire wapenwedloop verwikkeld. De koekoek bedenkt steeds weer nieuwe manieren om het bedrog te laten slagen, terwijl de waardvogel zich er tegen probeert te wapenen. Dit keer heeft de koekoek haar eitje in het nest van een kleine karekiet gelegd. Dat levert mooie beelden op: zo’n groot koekoeksjong met een heel klein moedertje.
Vogelpineuten: Het ‘gesodemieter’ van de koekoekvogels begint al eind april. De ‘pineuten’ in ons land zijn, naast de kleine karekiet, de heggenmus, rietgors, graspieper en witte en gele kwikstaart. De timing van de truc is belangrijk: de vogel moet het ei droppen als er al minstens één ei in het ‘adoptienest’ ligt, maar de waardvogel nog niet met broeden is begonnen. Legt de koekoek het ei in een leeg nest, dan weet de waardvogel meteen dat het ei niet van haar kan zijn. Na het broedseizoen blijven de waardvogels meestal uitgeput achter. Hun broedseizoen is mislukt.
Werkzaamheden Gulden Land gestart.
Begin april zijn de uitvoeringswerkzaamheden gestart in het gebied ‘De kop van Aarle-Rixtel’ tot aan de Bundertjes. Als eerste fase is het traject van het beekje de Gulden Aa - vanaf Peterhof tot aan De Bundertjes’ – lengte ca. 1,3 Km gekozen. Net voor de aansluiting met de Aa, vervangen we de stuw door een vispassage. De stuw blokkeert de doorgang voor vissen. Met een vispassage kunnen vissen van en naar de Aa stromen. Ter hoogte het Janus Meulendijkspad (Koeienpad) komt een nieuwe brug voor wandelaars en fietsers. De Gulden Aa wordt voor een deel verlegd met aanvullende meandering, waardoor de beek op sommige plekken sneller of juist langzamer stromen. Dat is goed voor de waterkwaliteit en het maakt de beek aantrekkelijker voor planten en diersoorten, ook komen er poelen wat weer goed is voor de biodiversiteit. Zo vindt de metamorfose plaats tot een parel in het gebied, waar natuur, water,cultuurhistorie en recreatie hand in hand gaan.
Waterschap Aa en Maas, gaat samen met de gemeente Helmond en de gemeente Laarbeek het gebied ontwikkelen, vanaf de Kop van Aarle-Rixtel via de Bundertjes tot aan het centrum van Helmond-Noord onder de noemer: 't Gulden Land. Die naam verwijst naar het beekje de Gulden Aa dat door het gebied stroomt. Ook stond vroeger het Gulden Huis midden in het gebied. ’t Gulden Land moet een plek worden waar natuur, water, cultuurhistorie (recreatie) hand in hand gaan. (Bron: ontwerp-projectplan). Meer Info Project 't Gulden Land, website: https://www.aaenmaas.nl/in-jouw-buurt/projectenkaart/gulden-land/
Paardenbloem
In april tref je vaak volop goudgeel gekleurde weilanden aan. Deze overdadige kleur wordt teweeg gebracht door de Paardenbloem, Taraxacum officinale. De zeer algemene soort is een bekende vertegenwoordiger van de composieten. Paardenbloemen hebben een rozet met grote veerdelige bladeren, een onvertakte bladloze stengel en een bloemhoofdje, met daarop honderden lintbloemen. Het zijn planten met wit melksap. De vruchten worden na rijping aan witte uit haren bestaande 'parachuutjes' verspreid. Deze haren noemen we pappus.
WiLL's NATUURVERHAAL, BONTE BERMEN, KLEUREN NAAR GEEL EN WIT.
23-04-2015) Het duurde maar enkele dagen -door dit mooie zonnige weer- en de wegbermen en slootkanten kleuren naar geel en wit, ‘natuurlijke’ kleuren door paardenbloem, raapzaad, scherpe boterbloem, pinksterbloem en fluitenkruid. Ook verschillende boomsoorten ontvouwen hun bladknoppen. Zienderogen zie je de boomkruinen verkleuren van ‘brons geel-groen’ naar ‘lentegroen’. Boven de bermen zie je dagvlinders; citroenvlinder, klein- en groot koolwitje, klein geaderd witje en oranjetipje dartelend rondvliegen. Later in het vlinderseizoen zullen nog vele andere vlinder- en bijensoorten nectar drinken van de uitbundig boeiende ‘veld’bloemen. Bij het zien van en kijken in een weelderige bloeiende weide, wegberm of slootkant beleeft ik dezelfde ‘passie’ zoals -die in levende lijve- te lezen is in het welbekende boek "De Bonte Wei" van Jac. P. Thijsse. Deze zomer is het 150 jaar geleden dat de natuurbeschermer en auteur geboren (25 juli 1865) werd. 1905, oprichting van Natuurmonumenten, voor het behoud van het Naardermeer. 1906, verschijnt het eerste album “Lente” door de schrijver van de bekende natuur(plaatjes)boeken. Daarna zullen er van zijn hand nog achttien volgen. Maart 1896, verschijnt het eerste nummer ‘De Levende Natuur”. Op initiatief van E. Heimans en Jac. P. Thijsse, samen met J. Jaspers Jr. vormden zij ook de eerste redactie van het tijdschrift. Het tijdschrift -in zijn huidige vorm- gaan de artikelen naast natuurbescherming en natuurbehoud ook over natuurbeheer en natuurontwikkeling. Veranderingen in de omgeving van plant en dier, zoals verdroging, verzuring, vermesting, vervuiling, verruiging en klimaatverandering komen steeds meer aan bod. Door de redactie wordt bewust gekozen voor een zo breed mogelijk spectrum: artikelen over alle soorten organismen en vooral in relatie tot beheer en herstel. Een belangrijk doel is kennisoverdracht aan mensen uit beheer en beleid. Zo probeert De Levende Natuur -nu nog steeds- haar steentje bij te dragen aan de natuur in Nederland
Geniet van dit jaargetijde Lente het is zeker de moeite waard!
Resultaten Bijentelling 2023
Hier kun je de resultaten bekijken van de zesde editie van de Nationale Bijentelling. Wil je weten wat je nog meer kan doen voor bijen? Klik op weblink: https://www.nationalebijentelling.nl/bijles/ Fruitbijtjes https://www.naturalis.nl/fruitigebijtjes
Koud weer zorgt voor lager aantal getelde bestuivers
Leiden, 23 april 2023 – Meer dan 3400 Nederlanders telden weer mee tijdens de Nationale Bijentelling afgelopen week. Het was over het algemeen koud met af en toe zon, dus zowel voor de bijen als voor de tellers was het zoeken naar een half uur droog weer om naar buiten te gaan. De honingbij en de twee metselbijen (rosse en gehoornde) werden het meest geteld, met de hommels op een flinke achterstand. Het 6e jaar van de bijentelling laat, door het koude weer, een deels ander beeld zien dan de voorgaande jaren. Door jaren achtereen te tellen krijgen we langzamerhand een goed beeld van de stand van de bestuivers in het voorjaar. De bijen-experts gaan komende weken werken aan een volledige analyse, maar er zijn nu al een paar opvallende zaken te melden. Verschillen tussen platteland en stad: In vergelijking werden er meer bestuivers geteld op het platteland en aan randen van dorpen en steden, dan midden in de stad. De honingbij is wederom de meest getelde bij in Nederland en is op het platteland duidelijk de algemeenste bij. In de provincies Drenthe, Friesland en Overijssel was de honingbij ook de meest getelde bij in tuinen.
Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.
We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2023-16, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.
Vandaag: Voortgang LENTE, Sloot en Plas (7) NTR waterplanten en puzzel Poel, Start: Nationale Bloem Verkiezing, Robbertskruid, Natuurinclusief bouwen,WiLL’s Natuurverhaal Gevelbeplanting en Broedseizoen 2023.
Zaterdag (2023-04-22), Deze week een paar zonnige Lente dagen en gelijk veert de Natuur op. Het Is broedtijd sommige vogelsoorten broeden al op hun eieren in het nest of nestkast. Tijdens de wekelijkse telronde zag ik ook verschillende vogels met nestmateriaal in de weer. Andere langafstand ‘trekkers’ zijn nog onderweg naar hun broedgebied in Nederland. Bijna elke dag melden oplettende vogelaars en natuurliefhebbers hun favoriete zomervogels die net terug zijn. Hoorde van de week de Krassende zang van de Grasmus. Nu is het wachten nog op de eerste Gierzwaluw, zo rond Koningsdag laat hij of zij zich zien en gierend horen tijdens zijn snelle vlucht hoog in de lucht.
SLOOT EN PLAS (7) MEIMAAND KIJKMAAND, Beleef de Natuur in de Natuurtuin
Waterplanten komen veel voor in ons waterrijke land en vervullen belangrijke functies. Toch zijn we niet zuinig geweest op onze waterplanten. Kanalisatie, ongunstig beheer en slechte water- en bodemkwaliteit hebben op veel plekken geleid tot het ontstaan van dichte, monotone watervegetaties waarin alleen de meest stresstolerante soorten overleven. Inmiddels is de waterkwaliteit op verschillende plekken verbeterd en wordt er op allerlei manieren gewerkt aan het herstel van wateren oevervegetaties. Dat klinkt eenvoudiger dan het is. Evenals de Het wel en wee van de Nederlandse waterplanten vermesting, wat zelfs lokaal tot het verdwijnen van onderwaterplanten heeft geleid. Ook speelt beheer een belangrijke rol. Het herstel De afgelopen decennia is veel geïnvesteerd in het herstellen van watersystemen, deels ook verplicht vanuit de Europese KaderRichtlijn Water (afgekort KRW).
Waterland:
Nederland is een waterland en daar horen waterplanten bij. Regelmatig kom je in woonwijken straten tegen die zijn vernoemd naar prachtige oever- en waterplanten. In de Friese vlag zijn zelfs pompeblêdden verwerkt: de bekende drijfbladeren van de Gele plomp (Nuphar lutea), Witte waterlelie (Nymphaea alba) en Watergentiaan (Nymphoides peltata). Ook komen ze terug in art-nouveaux meubelen en wat te denken van rieten daken?! Veel mensen leggen een vijver aan, waarbij vijverplanten niet mogen ontbreken.
Assimilatie proces o.a. door Waterplanten
Het Assimilatie is een biochemisch proces waarbij een organische verbinding wordt opgebouwd uit eenvoudigere organische verbindingen of uit anorganische stoffen, met name koolstofdioxide en water. Het is enige tijd zelfs nodig geweest om de Zwanenbloem (Butomus umbellatus) te beschermen, omdat mensen teveel van deze prachtig bloeiende planten mee naar huis namen. Dit laat zien dat we in Nederland waarde hechten aan ons water en de daarin groeiende planten. Waterplanten vervullen daarnaast ook veel belangrijke functies in het water. Zo kunnen ze helpen het water helder te houden en leveren ze voedsel en leefgebied (habitat) voor allerlei dieren.
Start van Nationale Bloemverkiezing
Nationalebloem: Bijna elk Europees land heeft een nationale bloem, Oostenrijk koos voor edelweiss, de klaproos hoort bij België en de Finnen hebben het lelietje-van-de-dalen. Sterker nog, niet alleen Europese landen maar vrijwel elk land heeft een officieel bloem-embleem. Behalve Nederland! Maar wij hebben de tulp, toch!? Nou, nee! De tulp is niet onze nationale bloem. Wel die van Turkije en Hongarije. Kortom, hoogste tijd om een eigen nationale bloem te kiezen. Niet eentje die wij kweken in de bollenvelden, maar een bloem die geheel op eigen houtje in het wild groeit in Nederland.
Stem op jouw favoriete wilde bloem!
Om de keuze overzichtelijk te maken, starten we met een longlist van 40 bloemenplanten. Tot vrijdag 12 mei kun je je stem uitbrengen, in de uitzending van zondag 14 mei maken we de shortlist bekend en mag je opnieuw je stemmen. In de uitzending van 4 juni maken we de nationale bloem feestelijk bekend! Wil je meer weten over de bloemen die op de longlist staan? Download hier dan de pdf met meer uitleg! Mis je een bepaalde bloem? Dan kan je deze tijdens het stemmen alsnog toevoegen! Stem op jouw favoriete wilde bloem! Download hier dan de pdf met meer uitleg!
Deze week Start de verkiezing van de Nationale bloem. Er is voorstel van 40 plantensoorten waaruit je 5 bloem dragende soorten kiest voor de eind kieslijst. Maar in de Natuurtuin groeit al jaren -eerste waarneming 2014-08-23- het Robbertskruid Geranium Robertianum. Deze plant met zijn toepasselijke naam -met zijn rose/paarse kleine vijf lindbladerige boemen- staat al jaren in de Natuurtuin ‘De Robbert’. Nu kwam bij mij de ‘brandende’ vraag op: als we - Natuurtuin liefhebbers - met z’n allen stemmen voor ‘onze’ Plaatselijke Nationale Bloem. Voor ons is deze aanvullende keuze, zeker de kampioen!
Het Robertskruid, vroeger ook wel stinkende ooievaarsbek genoemd, is een plant uit de ooievaarsbekfamilie. Het is een een- of tweejarige, tot 50 cm hoge plant. De naam robertskruid zou of afgeleid zijn van de kleur rood of van Robert van Molesme die in de elfde eeuw dit kruid als geneesmiddel aanbeval. Robertskruid staat op zonnige tot diepe beschaduwde, stikstof- en humusrijke, matig droge tot vochtige, voedselrijke, losse, vaak kalkhoudende bodems, bestaande uit allerlei grondsoorten, behalve hoogveen. De eenjarige en sterk geurende plant groeit op rotsachtige plaatsen en wallen, in loofbossen, bosranden en langs paden en beekjes, in struwelen, heggen en in hakhoutbosjes, op kapvlakten, in zeeduinen en op rivierduintjes, in plantsoenen en parken, in tuinen en op braakliggende grond, op puinhellingen en op oude muren, op spoorwegterreinen en ruderale plaatsen. Nederland valt geheel binnen het Europese deel van het verspreidingsgebied. Het rood verkleurende taxon is algemeen in Nederland, maar minder algemeen in het noordoosten en op de Waddeneilanden. De soort is binnen de groep van Nederlandse Geraniumsoorten goed te onderscheiden door haar sterke geur, de handvormig bladeren en de roze (zelden witte), bleekgestreepte kroonbladen.
VOGEL VRIENDELIJKE OPLOSSINGEN, bouw natuurinclusief in uw woonwijk.
Sinds eeuwen nestelen (Stads)vogels in gaten en kieren van gebouwen. Daarom begon Vogelbescherming een aantal jaren terug een campagne: neststenen inbouwen bij nieuwbouw- en renovatie projecten. Wat klein begon in een Brabantse stad (o.a. Helmond), draagt nu landelijk bij aan natuurinclusief bouwen. (bron: VB) Weblink info: https://bouwnatuurinclusief.nl/ Weblink checklist: https://www.checklistgroenbouwen.nl/
WiLL's NATUURVERHAAL GEVELBEPLANTING; ACTIE! PLAN(T) TEGEN DE GEVEL.
Groen vergroot de leefbaarheid in de stad voor mens en Natuur. 01-06-2014) Afgelopen midweek een trip naar een bijzondere grote stad in Frankrijk -die bij wielerliefhebbers - bekent is van de laatste betekende tour etappe. Op weg -een wandeling langs La Seine- richting het Musée du quai Branly. Het is een groot etnografisch museum dat gevestigd is tegenover de brug Passerelle Debilly in het 7e arrondissement van Parijs, dicht bij de Eiffeltoren. Voorbij de -prachtig aangelegde- museumtuin.
Groene gevelbeplanting
Sta ik voor het bekendste gebouw met een 'natuurlijke' begroeide gevel. Allerlei planten, grassen en varens- met verschillende vormen en bladkleuren, vormen het 'natuurlijke' groene aanzien. Groene gevels brengen -tevens een variatie aan- geur en kleur op muren die voorheen kaal waren. Op plaatsen waar oorspronkelijk geen flora of fauna te bekennen was, brengen ze biodiversiteit en houden geluid, wind en regen tegen. Ook zuivert de begroeiing de lucht en vangt ze fijnstof af. En niet onbelangrijk… Het ziet er nog geweldig uit ook!
De 'gevel'planten' groeien op een vulling van mineraal substraat bestaande uit lava, bims, klei, boomschors en vormt hiermee een natuurlijke voedingsbodem voor de planten. Groene gevelconstructies vergroten in het stedelijk milieu de verscheidenheid aan planten- en diersoorten. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het verhogen van de biodiversiteit. De stofbinding met gevelbegroeiing is een belangrijk argument om groene gevels toe te passen. De gevarieerde plantenkeuze speelt een belangrijke rol bij de hoeveelheid van stofbinding.Het effect van groen op het meso- en microklimaat is heel duidelijk: waar geen groen is, is de hoeveelheid fijnstof aanzienlijk hoger, maar ook de temperatuur. In wijken met relatief veel groene gevels is het koeler. Ook de verdamping van water via planten heeft een afkoelend effect. Verder reduceert gevelbegroeiing de geluidsbelasting. Tevens bied een begroeide gevel nog een belangrijk voordeel, het werkt als een zonnescherm waardoor de gevel gedurende de dag minder opwarmt en dus ook minder warmte uitstraling het gebouw in geeft. Hierdoor neemt de warmtelast in het gebouw af en daarmee de energiekosten om het gebouw te koelen.
Om het verlies van 'leefbaar'groen -op te vangen- in stad en dorp door verstedelijking, maar ook door het 'verstenen' van tuinen te compenseren. Plant tegen een gebouw- of woninggevel -zoveel mogelijk- verticale beplanting aan. De volgende plantensoorten die toegepast kunnen worden zijn: kamperfoelie, klimop, stokrozen, vuurdoorns etcetera. Het bewijs dat ook een kleine verticale beplanting een extra bijdrage kan leveren aan broedgelegenheid: dat dit jaar nabij mijn woning in de kamperfoelie struik -die om de regenpijp is gegroeid - een vink en Winterkoning nestelt. Groen helpt voor Leefbaarheid!
Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.
We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2023-15, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.
Vandaag: Start LENTEVoorjaar, Boerenzwaluw en Oranjetipje, Dodaars op de poel, Sloot en Plas (6) Waterinsecten Hatch, WiLLs Natuurverhaal Haft larve, WATER Natuur als oplossing, Broedseizoen en Natuurkunst Hockney - Van Gogh.
Zaterdag (2023-04-15), Tijdens het Paasweekend is de Vogelzang overal te horen. Verschillende vogelsoorten zijn na een lange reis vanuit zuidelijke streken weer gearriveerd in hun broedgebied. Afgelopen week hoorde ik de zang van ‘hoog naar laag, de Fitis. Onderweg naar de Natuurtuin de luide heldere zang van de Cetti’s zanger in het riet en in de Natuurtuin boven in de bloeiende Sleedoorn de Zwartkop.
Boerenzwaluw is terug
Tijdens een fietsrondje op tweede paasdag zag ik voorbij flitsende Boerenzwaluwen, de eerste waarneming van dit jaar. Het is nu zeker dat de Zomer binnenkort er aankomt. Het bekende spreekwoord luid “Een zwaluw maakt nog geen Zomer” maar het zijn er drie! Vlak bij huis aangekomen zag ik langs een goed gevulde sloot de eerste Pinksterbloemen in bloei staan. Twee oranjetipjes -een algemene stand- Dagvlinder- al fladderend nabij hun waardplant. Hun Waardplant is hoofdzakelijk de om deze tijd bloeiende Pinksterbloem ook Look-zonder-Look is geliefd. Standvlinder betekenis; een vlinder die gedurende ten minste tien jaar voortdurend een populatie in het onderhavige gebied heeft weten te handhaven, als ei, rups, pop of vlinder.
DODAARS, LAAT VAN ZICH HOREN! op de poel in de Natuurtuin
Evenals de Meerkoet -onlangs geleden- heeft nu de Dodaars de Natuurtuin gevond als zijn leefgebied. Vanochten ruim na de vogeltelling hoorde ik in ‘broedtijd’ de luide hinnekende roep van de Dodaars, werd vroeger Hagelzakje genoemd. Kenmerkend is het afgeplatte achterlijf dat opgesierd wordt door kroezende donsveren. Nog niet eerder opgemerkt tot vanmorgen. Ging er nog effe -op het bankje van tineke- goed voorzitten. Regelmatig zag ik het kleine fuutje duikend, onderwater op zoek naar insecten en larven. Tussendoor het foerangeren, hoorde je regelmatig het onmiskenbare geluid. De Dodaars (Tachybaptus ruficollis) is een watervogel uit de familie van de futen (Podicipedidae). De wetenschappelijke naam van de soort is voor het eerst geldig gepubliceerd in 1764 door Pallas. Met zijn 23 tot 29 cm is het de kleinste fuut van Europa en een van de kleinste futen ter wereld. Ondanks dat het een vrij algemene soort is, wordt hij door zijn schuwe levensstijl zelden gezien.
Beschrijving voorkomen Dodaars
Broedtijd: Dodaarzen broeden in het hele land op zoetwaterplassen met veel oeverbegroeiing, tot op kleine vijvers en vennetjes. De landelijke aantallen verschillen soms opmerkelijk van jaar tot jaar. De pieken vallen vaak samen met een reeks van zachte winters in combinatie met neerslagrijke voorjaren. Omgekeerd kelderen de aantallen na strenge winters zoals midden jaren tachtig en negentig, en zijn sommige broedplaatsen ongeschikt in droge voorjaren. De verspreiding in de lage delen van het land kromp in het laatste kwart van de twintigste eeuw door het verdwijnen uit zwaar bemaalde, intensief geschoonde of vervuilde sloten in polderland. De vestiging in nieuwe natte natuur en een toename in natuurgebieden op de zandgronden, door maatregelen om de waterstand hoog te houden, compenseert dit verlies ten dele.
Buiten broedtijd: In de broedgebieden treden in de nazomer concentraties op van soms vele tientallen Dodaarzen. Ze verdwijnen uiterlijk aan het begin van de winter. In de winterperiode verschuift het accent binnen de landelijke verspreiding naar het Deltagebied. Hier overwinteren met name in Oosterschelde en Grevelingenmeer honderden Dodaarzen aan de rand van ondiepe wateren en in haventjes. Bij zacht weer zijn Dodaarzen echter in het hele land te vinden op plassen, kanalen, sloten en traag stromende beken. Strenge vorst dwingt de vogels open water op te zoeken, waardoor het accent nog meer op het Deltagebied komt te liggen, naast het rivierengebied en de Biesbosch. De landelijke aantallen namen sinds midden jaren zeventig eerst af, maar herstelden vervolgens. Website vogelbescherming: https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/dodaars
Sloot en Plas (6) (Onder) Waterinsecten
Voorjaar: na een (aantal) jaren in het water geleefd te hebben, komen verschillende insecten die leven in sloot, poel en plas uit hun metamorfose en leven ze verder als vliegend insect. Verrassend is het al die levensvormen van die insecten hebben.
Mayflies - Haften - Eendagsvliegen - Ephemeroptera
Haften of eendagsvliegen zijn ranke insecten met een teer lichaam, twee paar vleugels, grote ogen, korte borstelachtige antennes en lange staartdraden. Haften zijn hemimetabool en kennen dus geen larve- en popstadium. Het onvolwassen dier is een nimf, net zoals bij bijvoorbeeld libellen of sprinkhanen. Meivliegen of eendagsvliegen vormen grote wolken op het einde van de dag : de mannetjes vliegen eerst omhoog en laten zich dan vallen. Dit lokt de vrouwtjes totdat er grote zwermen zijn. De vrouwtjes kiezen een mannetje uit om mee te paren. Daarna gaan ze steeds lager vliegen. De mannetjes vallen op het water: eerst staan de vleugels nog overeind, maar dan vallen de vleugels op het water. Het vrouwtje houdt het iets langer vol: de eitjes worden losgelaten en valt dan op het watervlakte en sterft.
De groene eendagsvlieg of Ephemera danica is een haft uit de familie Ephemeridae, en komt ook veel voor: Deze eendagsvlieg verschijnt boven het water als de meidoorn bloeit en heeft de naam meivlieg aan de eendagsvliegen gegeven.
Caddisflies - Schietmotten - Trichoptera
Schietmotten zijn een orde van gevleugelde insecten die behoren tot de zich verpoppende insecten. Schietmotten hebben een onopvallende kleur en lijken wat betreft lichaamsbouw op nachtvlinders. De vleugels zijn echter niet beschubd zoals bij vlinders, maar behaard. Nu zijn er schietmotten waarvan de larven in een kokertje leven (vandaar de naam kokerjuffer) en ook schietmotten waarvan de larven alleen tijdens de verpopping in een kokertje huizen. Beide typen komen vaak gelijktijdig voor en van elk type weer een flink aantal soorten. En daardoor kun je het hele seizoen uitvliegende schietmoten verwachten, in verschillende kleuren en maten.
Stoneflies - Steenvliegen - Plecoptera
Steenvliegen of oevervliegen zijn een kleine orde van gevleugelde insecten. Steenvliegen zijn te herkennen aan hun slanke, langwerpige lichaamsvorm en de doorzichtige vleugels die in rust plat op de rug worden gehouden. De nimfen leven in stromend water, terwijl de volwassen dieren zich ophouden op het land. Deze vliegen komen alleen in stromend water voor. In Nederland dus alleen in de Grensmaas en de beken in het oosten van ons land en dan alleen nog de kleine, donkere soorten. De larven verpoppen niet, maar vliegen uit, na hun opgroeitijd onder water. Daarbij breken ze uit hun laatste nimfenhuid en krijgen vleugels. Ze dragen die vlak over hun achterlijf en soms zelfs daar omheen gerold. De nimfen hebben twee staartdraden in plaats van de drie van de haftennimfen.
Midges - Kleine steek vliegjes
Vertaald uit het Engels-Een mug is elke kleine vlieg, inclusief soorten in verschillende families van niet-muggen Nematoceran Diptera. Midges zijn te vinden op vrijwel elk landgebied buiten permanent dorre woestijnen en de ijskoude zones. Sommige muggen, zoals veel Phlebotominae en Simuliidae, zijn vectoren van verschillende ziekten.
Midges zijn kleine vliegjes met een vleugelspanwijdte van maximaal 2 millimeter. Ze lijken misschien nog wel het meest op fruitvliegjes, maar deze vliegjes prikken wél. In Nederland worden ze o.a. knutten (spreek uit als 'knoeten'), knijten, mietsen en soms neefjes genoemd. Om het overzichtelijk te houden gebruik ik altijd de Engelse benaming midge. Eén midge is nog niet zo angstaanjagend, maar mevrouw komt nooit alleen. Nee, mevrouw komt met een compleet leger als een zwarte wolk op je af.
WiLL's NATUURVERHAAL HAFT LARVE, VIERLIJNEENDAGSVLIEG. Wat is de "DE HATCH".
31-08-2012 - Deze haft eendagsvlieg larve (nymf) is een van de 59 soorten die in Nederland voorkomt. Als larve (nymf) leeft de eendagsvlieg het grootste deel van zijn leven onder water. Het onvolwassen insect verplaatst zich onder water door met zijn drie staartdraden aan het achterlijf te roeien. Aan de segmenten van hun achterlijf zitten de kieuwen voor de ademhaling. De nymfen leven van algen en planten. De eendagsvlieg larve leven soms uiterst kort, afhankelijk van de soort slechts enkele uren tot dagen. Wanneer het dier volwassen is komen ze massaal uit, en zijn ze zichtbaar omdat zich dan boven de waterspiegel begeven, en in grote zwermen boven het water tot paring over gaan. Door de korte paringstijd van deze insecten worden alle eitjes ook in deze korte periode in het water afgezet. Daardoor komen deze insecten na een lang verblijf onder water massaal uit. Soms zie je wel honderden haften of eendagsvliegen in de lucht hangen, dat noemt men de “hatch”. Tijdens deze “hatch” verliezen de vissen door hun voedseldrang in verband met het voor hun zo gemakkelijk bereikbare voedsel, hun angst en behoedzaamheid en vullen vele vissen hun magen met in het water vallende individuen. Zelfs de beek- en regenboogforel springt uit het water om vliegende insecten te vangen. Ook vogels en reigerachtigen die in de rietkragen leven hebben het snel in de gaten dat de “hatch” bezig is, en zij zullen zich tegoed doen aan de vele vliegende haften en de daar op afkomende vissen, die dan aan het water oppervlak foerageren en dan gemakkelijk door de gevederde vrienden te vangen zijn. De natuur zit op vele fronten slim in elkaar, leven en (op)gegeten worden, niet?
Vierlijneendagsvlieg
Herkenning: Algemeen: in Nederland en België pas recent algemeen geworden (rond 2005). Daarvoor slechts twee waarnemingen. Komt in Nederland en Vlaanderen wijd verbreid voor in grote diepe plassen ten zuidoosten van de lijn Kortrijk - Rotterdam – Amsterdam – Groningen. In Wallonië alleen in de Maas voorlopig. Vliegtijd en gedrag: zomersoort met een piek in juni en juli. Soms ook daarvoor en ook in augustus en later zijn de imago’s te vinden. Vooral ’s nachts actief en komt veel op licht. Sluipt wel vaak overdag al uit. Gelijkende soorten: de helder grijsblauwe tot gele ogen met zwarte “pupil” zijn kenmerkend. Ephemera vulgata heeft ook gedeeltelijk lichte ogen, maar nooit zo opvallend als bij E. glaucops. Bovendien is de tekening op de rug totaal verschillend. E. glaucops lijkt vanwege de fijne lijnen op de rug nogal op E. lineata. Deze zeer zeldzame (en in het gebied waarschijnlijk uitgestorven) soort van grote rivieren heeft echter volledig zwarte ogen en zes in plaats van vier lijnen op de rug. Bovendien zijn op de zijkant van het achterlijf bij E. lineata twee fijne lijntjes te zien en bij E. glaucops is dat een punt en een lijn.
WATER, de natuur als oplossing
Natuur als bondgenoot tegen droogte en wateroverlast. Extreme droogte en wateroverlast…Steeds vaker kampen we met de gevolgen van klimaatverandering. Met desastreuze gevolgen voor de Nederlandse natuur. Dat moet anders. We moeten anders met water omgaan. In plaats van water zo snel mogelijk afvoeren, moeten we het opvangen en vasthouden. Als Natuurmonumenten doen wij dit door klimaatbuffers aan te leggen. Zonder water geen natuur, geen leven; geen bomen en geen bloesem, geen insecten en geen vogels. Geen bloei en geen groei. Alles begint met water, maar de manier waarop wij met water omgaan heeft desastreuze gevolgen. Voor de natuur én voor ons mensen. Dat moet anders. En dat kán anders. Alleen dan maken wij Nederland natuurlijker, mooier en veiliger.
Klik op de weblink voor SCHOONWATER: https://www.natuurmonumenten.nl/klimaatbuffers?utm_source=mc&utm_medium=email&utm_campaign=rlmn&utm_content=nl01 https://www.natuurmonumenten.nl/stop-de-watercrisis/teken-de-petitie-voor-schoon-water-in-noord-brabant Filmpje: Kom op voor schoon en voldoende water! https://www.youtube.comwatch?v=y71erClBaqM
NATUURJAAR 2023-14, Maart: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.
Vandaag: Start LENTE Voorjaar, Grote vos gezien, Johannes Goedaert Entomoloog, Ruimte Natuurherstel, WiLL’s Natuurboeken RUBRIEK, Stoepplantje Kandelaartje, Huisgenoten Insecten, Nationale Bijentelling 2023, Insect vh Jaar: WC motmug, Broedseizoen 2023 is begonnen.
Zaterdag (2023-04-08), De Lente ligt op dit moment twee weken voor op het natuurlijke schema, hoorde ik Arnold van de Natuurkalender vertellen tijdens een radio interview. Begin van de week nachtvorst en overdag zonnige dagen, een heerlijk Lente gevoel. Was gelijk te merken aan de vele insecten, Bijen en Hommels op bloeiende Sleedoorn en op de met stuifmeel bezette Wilgenkatjes. Ook vele Dagvlinders zijn nu te zien op deze voorjaarsdagen. Diverse vlindersoorten kunnen ‘aanvinken’ op de streeplijst; Atalanta, Boomblauwtje, Citroentje, Dagpauwoog en Groot koolwitje. In een vlinderrijk Natuurgebiedje vlak bij huis zag ik eindelijk na jaren de; Grote vos Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758).
Grote vos, eindelijk Gezien!
Was de Grote Vos in de tachtiger jaren een zeldzame standvlinder die met name te vinden is in bosranden, in lanen met boombeplantingen en in tuinen en boomgaarden in een bosrijke omgeving. De vlinder vliegt in de warmte, open plekken binnen in of aan de rand van bos of tussen de bomen in de beschutting tegen de wind. Zo begint de omschrijving van de Grote vos Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758) in de Atlas van de Nederlandse dagvlinders (1989). De omschrijving en stand van de dagvlinderfauna en de veranderingen in de twintigste eeuw.
Meer kans op Grote vos
Sinds enkele jaren wordt de ‘Grote aurelia’ -zo werd de dagvlinder ook wel genoemd in de vorige eeuw- is familie van de Kleine vos, weer steeds vaker gezien. Je herken herkent deze vlinder aan de plaatsing van de stippen -het symbool van radioactiviteit- op de vleugel. De vlinder overwintert, dit betekent dat hij vroeg vliegt, vooral met warm weer zoals begin deze week. Tien jaar geleden waren Grote vossen in NL bijna verdwenen, maar ze zijn bezig aan een opvallende comeback. Afgelopen twee zomers is weer voortplanting geconstateerd en zij eitjes en rupsen gevonden. Afgelopen weekend zijn ca. 150 waarnemingen doorgegeven, zou zeggen voor dit weekend. Geniet dus dit lange weekend van de ontluikende bloesem en let op de grote vos en op andere vlinders. Kijk naar ze uit! Meldt ze. Podcast, De grote vos is terug: https://www.nporadio1.nl/fragmenten/nieuws-en-co/5d1d4d50-b794-4bf7-8ab5-9bc17e634e50/2018-05-10-de-grote-vos-is-terug
Johannes Goedaert (1617-1668) Entomoloog
De Middelburgse insectenkundige en kunstschilder Johannes Goedaert (1617-1668) heeft zijn leven lang maden en larven opgekweekt en nauwkeurig beschreven en afgebeeld wat hij waarnam. Goedaert beschreef als eerste de metamorfose van insecten en gaf veel soorten een Nederlandse naam. Met zijn boeken bevorderde hij de belangstelling voor insecten en gaf hij velen de aanzet tot verder onderzoek. Johannes Goedaert moet beschouwd worden als de grondlegger van de entomologie.
Zijn Leven: Goedaert werd in 1617 geboren als zoon van de Statenbode Pieter Goedaert en Judith Pottier. Vanaf zijn vroege jeugd had Johannes Goedaert grote belangstelling voor alle diertjes die hij in en om zijn woonplaats Middelburg vond. In glazen, potten, flessen, houten en benen doosjes kweekte hij, bijna zijn leven lang, allerlei verschillende larven op. Bij dag en ’s nachts bij kaarslicht bekeek hij de ontwikkeling van zijn rupsen en maden. Lees het verhaal van zijn ontdekkingen en leven in Zeeland Goedaerts mysterie van de sluipwesp: https://assets.vlinderstichting.nl/docs/2bdcdceb-027b-4c58-bc5a-437262156585.pdf Johannes Goedaert (1617-1668): https://www.zeeuwseankers.nl/verhaal/johannes-goedaert-de-ontdekker-van-de-metamorfose
Geef natuurherstel de ruimte!
Het gaat niet goed met de Nederlandse natuur. Dat blijkt uit het nieuwste Living Planet Report Nederland 2023 – Kiezen voor natuurherstel. Maar dit rapport heeft ook meteen een hoopvolle boodschap: natuurherstel werkt en kan ons helpen bij het oplossen van de diverse crises waar we nu mee worstelen: klimaat, stikstof en biodiversiteit.
31-MRT en 6-APR-2023 - Natuurherstel is één van de beste investeringen die we kunnen doen om verlies van biodiversiteit te stoppen, volgens het nieuwste Living Planet Report. Over het geheel genomen is onze natuur er slecht aan toe. Sommige belangrijke leefgebieden van dieren en planten dreigen te verdwijnen als we nu niet ingrijpen. Zelfs algemeen voorkomende soorten als de egel en het konijn dalen sterk in aantallen. Geef natuurherstel de ruimte!: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30599 Living Planet Report: https://www.zoogdiervereniging.nl/sites/default/files/2023-03/LPR-NL%202023%20_%20Kiezen%20voor%20natuurherstel.pdf
WiLL's NATUURBOEKEN RUBRIEK
Stoepplantjes Album. In de traditie van de Verkade-albums - We lopen er allemaal dagelijks aan voorbij, maar stoepplantjes zijn belangrijk voor de biodiversiteit. In dit boek staan 52 stoepplantjes. Voor elke plantje is een prachtige illustratie, bijgeleverd als plakplaatje. Ontdek de wilde planten op de stoep, er gaat een wereld voor je open. Het 'Stoepplantjesalbum' laat je kijken met de ogen van een botanisch kunstenaar. Ontdek samen met de kunstenaars hoe mooi stoepplantjes zijn, vind elke week van het jaar een nieuwe soort en maak van dit boek het persoonlijke verslag van je vondsten. Word stoepplantjesfan: wilde planten in de stad groeien vanzelf, ze zorgen voor afkoeling en dragen bij aan de biodiversiteit. Dit boek is de gids voor vier seizoenen lang ontdekken en verwonderen. Leden van de Vereniging van Botanisch Kunstenaars Nederland maakten van elke plant een prachtige illustratie. Deze illustraties zitten los bij het boek, om zelf in te plakken wanneer je de plant gezien hebt. Website Stoepplantjes: https://hortusleiden.nl/onderwijs/stoepplantjes-1 Natuur op de stoep: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30567
Kandelaartje Saxifraga tridactylites
Het stoepplantje siert de kaft van het Stoepplantjesalbum: het kandelaartje. Het plantje vinden is uitdagend, want hij is zeldzaam en erg klein. Lees hier hoe het kandelaartje aan zijn naam komt en welke link het met zijn groeiplekjes heeft: Onder de vele kleine kruiden met witte bloemen is het Kandelaartje er een met een tros met slechts enkele bloemen met witte kroonbladen. Eerst vormt de plant een rozet en later vallen de kleine, wat vlezige bladeren wel op doordat ze ingesneden zijn. Ze kunnen veelvormig zijn van spatelvormig tot drielobbig en soms zelfs handvormig. Het zijn planten van drogere en stenige bodems. Op muren vind je ze ook wel en een opvallende groeiplaats zijn tegenwoordig kerkhoven. Een eenjarige plantensoort die erg klein blijft maar meestal opvalt door de roodgekleurde stengels en rossige bladeren is het Kandelaartje, Saxifraga tridactylites L. uit de Steenbreekfamilie of Saxifragaceae.
Na de kieming vormt zich een rozet van kleine meestal spatelvormige bladeren. Soms kunnen ze ingesneden zijn en daardoor drie lobben hebben. Dat geldt ook voor de bladeren die aan de stengels staan. Als ze gespleten zijn in drie tamelijk spitse lobben, zou je dat kunnen zien als drie vingers, wat terug te vinden is in de wetenschappelijke soortsnaam 'tridactylites', of 'drievingerigheid'. De bladeren zijn vlezig en kleuren vaak ook wat naar rood. De stengels die uit de rozet tevoorschijn komen vertakken nogal sterk en ze eindigen bovenaan met een bloem. Stoepplantje van de week: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=29205
Huisgenoten en Insectenrijk, insecten in en om je eigen huis,
Aglaia Bouma schreef een boek over insecten: ‘We weten nog bizar weinig over hun leefwijze’ De steek van een hoornaar werd Aglaia Bouma bijna fataal, toch werd ze insecten-onderzoeker. Inmiddels is ze een van de bekendste entomologen van Nederland. Haar nieuwe boek Huisgenoten is net uit. Dit boek verandert je kijk op de onterecht onpopulaire insecten voorgoed.
Samenvatting: Je woont samen met veel meer wezens dan je denkt. Honderden dieren scharrelen, vliegen en rennen in en rond je huis, tijdens alle seizoenen. Ze zijn klein en houden zich meestal verborgen, want ontdekking moeten insecten vaak met de dood bekopen. Toch zijn ze fascinerend voor wie goed kijkt. Bouma doet dat. Met humor en grote kennis van zaken neemt ze je mee naar hoekjes en kieren op zolder, naar potjes kruiden in de keuken en de stenen en aarde in je tuin. Daar laat ze sociale kakkerlakken en zorgzame oorwormen zien, komen optimistische hommels en bizarre tangwespen langs, wijst ze op hulp uit onverwachte hoek van motmugjes en wordt duidelijk waarom die ene bedwants of limonadewesp het verpest voor de hele groep. Huisgenoten verandert je kijk op de onterecht impopulaire insecten voorgoed. In het eerste boek INSECTENRIJK beschrijft Aglaia Bouma op humoristische wijze en met grote kennis van zaken alles waarvan je niet wist dat je het altijd al wilde weten over insecten.
In ‘Insectenrijk’ beschrijft Aglaia Bouma op humoristische wijze en met grote kennis van zaken alles waarvan je niet wist dat je het altijd al wilde weten over insecten. Dertig jaar geleden overleefde de schrijver zelf ternauwernood een steek van een grote wespensoort, met een trauma tot gevolg. Gezien kennis het beste wapen tegen angst is, besloot Bouma zich grondig te verdiepen in insecten. Haar fobie ontpopte tot een gepassioneerde, aanstekelijke fascinatie. Na het lezen van ‘Insectenrijk’ weet je bijvoorbeeld dat er nachtvlinders voorkomen die sprekend op een gebroken takje lijken, dat oorwurmen zorgzame moeders kunnen zijn en dat springstaartjes elkaar dansend het hof maken.
Nationale bijentelling 2023
Hebben de wilde bijen een tik van de late nachtvorst gehad? IVN, LandschappenNL, Naturalis Biodiversity Center, Natuur en Milieu Bijenexperts roepen iedereen op om in het weekend van 15 en 16 april een half uur bijen te tellen voor de Nationale Bijentelling. Dat kan in je tuin, op je balkon, of bij een stukje groen in je buurt. De bijen-experts hopen dankzij de tellingen erachter te komen hoe de bijen de zachte winter en late vorst hebben overleefd. Start Bijentelling: https://www.nationalebijentelling.nl/iktelmee/ Info Bijentelling: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30595
INSECT VAN HET JAAR 2023
De wc motmug is verkozen tot Insect van het Jaar 2023. Leiden, 8 april 2023, 12:53 uur. De wc-motmug (Clogmia albipunctata) is verkozen tot Insect van het Jaar 2023. Dit maakte Aglaia Bouma, insectendeskundige en een van de initiatiefnemers van de verkiezing, zaterdagochtend bekend in Naturalis. De wc-motmug, vertegenwoordigd door schrijver Hanna Bervoets, won met maar liefst 34 procent van de stemmen. De verkiezingscampagne is gehouden om op een positieve manier aandacht te vragen voor insecten en hun belang.
Wollig: Het winnende insect is een mug die niet steekt en lijkt op een wollig vlindertje met waterafstotende haren. Hij stelt zich tevreden met wat water en soms een beetje nectar. “De wc-motmug heeft zijn naam niet mee”, vertelt Bouma. “Hij heet motmug omdat hij lijkt op een klein vlindertje met een donzig lijf en prachtig behaarde vleugels. De antennes van het beestje zijn een soort kettinkjes met lange haren die op wimpers lijken. Ambassadeur Hanna Bervoets noemde het niet voor niets een schattige pluizenbol.” Lees meer INFO: https://sleutelstad.nl/2023/04/08/de-wc-motmug-is-verkozen-tot-insect-van-het-jaar-2023/
Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.
We zitten in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2023-13, Maart: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.
Vandaag: Start LENTEVoorjaar, Natuurtuin Open!, Website Vogelskijken, Presentatie boek: Kokerjuffers/Schietmotten, Sloot en Plas (5), Nationale Bijentelling 2023, Klimaat bestendige tuin, Insect van het Jaar 2023, MILIEU GiGaZiN en Broedseizoen begonnen.
Zaterdag (2023-04-01), De eerste week in de zomertijd leverde een aantal regendagen op. Vanmorgen in de half schemer met regen naar de Natuurtuin. Hoorde desondanks verschillende vogelsoorten zingen boven alle zang uit hoorde ik luid de ‘Gieteling’(streeknaam voor Merel in Twenthe). Tegen het middags uur hoorde ik de eerste Zwartkop zingen nabij de Natuurtuin. Luister de zang van deze ‘voorjaarszanger’ maar eens via de nieuwe website Vogelskijken.nl vast wel eens eerder gehoord in uw ‘Groene’ leefomgeving, en Oh ja morgenmiddag staat de tuinpoort voor u open of wandel mee!
NATUURTUIN OPEN!
Zondag 2 april staat de poort open van 13:00 uur tot 16:00 uur. Thema van vandaag: Natuurbeheer en Vogels. Het broedseizoen is losgebarsten, bomen en struiken hebben nog niet veel blad. Ideale omstandigheden voor een middagje vogels kijken! 14:00 uur start IVN-Wandeling door het Natuurgebied De Bundertjes Deze week kreeg ik nieuwsbrief in de mailbox. Ter voorbereiding op de - IVN- Vogelkijk excursie en wandeling door de Natuurtuin – kun je nu alvast digitaal vogelen. Het is een veelzijdige website voor iedereen die graag naar vogels kijkt. Elke dag publiceren we een leuk artikel over vogels en onze gewéldige hobby vogelskijken. We doen dit met een team van meer dan 30 bevlogen vogelaars.
Welke vogels zijn nu onderweg?
Hierboven lees je welke vogelsoorten op dit moment Nederland & België binnentrekken of die je deze week kunt verwachten. Sommige soorten trekken door naar noordelijker locaties, andere soorten komen bij ons als broedvogel. Zo volg je de vogeltrek op de voet en weet je wanneer je welke soorten kunt verwachten. Neem een kijkje op de Vogelsite en in soortengids: https://vogelskijken.nl/soorten INFO Website: https://vogelskijken.nl/ dáár kijk je van op!
Presentatie; De Schietmotten (Trichoptera) van de Benelux
Entomologische Tabellen 14: Symposium: Kokerjuffers/schietmotten als indicatoren van waterkwaliteit, biodiversiteit en herstel. Op het symposium is het boek "De schietmotten van de Benelux" officieel gepresenteerd. Op vrijdag 31 maart 2023 j.l. was ik aanwezig met nog 80 belangstellenden - kantoor: van het Waterschap De Dommel te Boxtel - bij het symposium "Kokerjuffers/schietmotten als indicatoren van waterkwaliteit, biodiversiteit en herstel". In de afgelopen jaren hebben kokerjuffers en schietmotten steeds meer aandacht gekregen van waarnemers, beheerders en (jonge) onderzoekers. Schietmotten zijn vlinderachtige insecten met behaarde vleugels. De larven leven in het water en staan bekend als kokerjuffers. Het zijn belangrijke indicatoren voor de ecologische kwaliteit van het water. Schietmotten worden 's nachts aangetrokken door licht en verschijnen dan op de lakens van nachtvlinderonderzoekers. In de Natuurtuin komen we deze insecten overdag ook wel eens tegen, met name rondom de waterpoelen. Meestal tijdens het ‘waterdiertjesscheppen’ met de scholen zien we verschillende soorten. Niet alleen het gevleugelde insect dat boven de waterlijn leeft maar ook de larven die in zelfgemaakte kokertjes/ huisjes van plantenresten, slakjes en steentjes leven.
Het Boek
Deze publicatie bevat de eerste determinatietabel voor de schietmotten van de Benelux. De tabel valt uiteen in 21 deeltabellen, grotendeels gebaseerd op de zogenaamde sporenformule. Het aantal sporen per poot is namelijk essentieel voor de determinatie. De tabellen worden geïllustreerd met talloze originele foto's en lijntekeningen. Uit de Benelux zijn 232 soorten schietmotten bekend: 215 in België, 189 in Luxemburg en de 182 Nederlandse soorten zijn met de nieuwe Entomologische Tabel te determineren Verder zijn 11 soorten uit aangrenzende gebieden opgenomen. In de soortbesprekingen wordt de kennis per soort samengevat, inclusief notities over de habitat en zeldzaamheid. Van veel soorten is een veldfoto opgenomen. Een prachtig boek met informatie voor onderzoek en determinatie in het veld. Hopelijk zal deze uitgave de studie van deze interessante insecten stimuleren en ook bijdragen aan het behoud van hun leefgebieden.
Sloot en Plas (5) Schietmotten en kokerjuffers
Schietmotten leggen eieren en zetten die in een gelatineuze massa af in het water. Uit de eieren kruipen de larven die een aantal keer vervellen, tot ze volledig zijn ontwikkeld. Dan vindt de verpopping plaats en uit de pop kruipt een volwassen schietmot, waarna de cyclus opnieuw begint. Kokerjuffers (larve schietmot) Kokerjuffers zijn de larven van schietmotten. De meeste kokerjuffer soorten leven in zelfgemaakte kokertjes van steentjes, bladstukjes, takjes, etc. Het materiaal voor de koker verschilt van soort tot soort. Daaraan kun je ze direct herkennen. Er zijn echter kokerjuffer soorten die pas een kokertje maken als ze gaan verpoppen. Ook kan een kokerjuffer tijdens het vangen uit de koker geraakt zijn, dan zijn ze te herkennen aan de twee klauwtjes aan het eind van het achterlijf. Deze zitten soms aan schijnpootjes, het dier hecht zich ermee vast, meestal in de koker. Kop, borststuk en achterlijf zijn duidelijk waarneembaar. Het achterlijf is week, er zitten vaak kieuwen aan. Alleen de eerste segmenten achter de kop (borst) hebben meestal harde schildjes. Op het borststuk bevinden zich 3 paar pootjes, maar nooit vleugelaanleg. De meeste kokerjuffers leven in schoon, helder en veelal stromend water onder stenen of tussen planten. De kokerjuffer eet algen, wormpjes en dode diertjes. Vijanden van de kokerjuffer zijn vooral wantsen. De kokerjuffer neemt zuurstof op uit het water met zijn kieuwen.
Tricholeiochiton fagesi
Deze insecten worden ook wel sedgeflies of railflies genoemd, het zijn kleine motachtige insecten met twee paar harige vliezige vleugels. Ze zijn nauw verwant aan Lepidoptera (vlinders en vlinders) die schubben op hun vleugels hebben.
Herkenning: Een zeer klein, zwart schietmotje. De antennen zijn zwart. De larven maken rechthoekige, doorzichtige kokertjes en hebben zeer lange, dunne poten.
Verspreiding en ecologie: In uiteenlopende, stilstaande wateren met vegetatie zoals mooie, heldere sloten en vennen. De volwassen dieren kunnen worden gevonden op de bovenkant van bladeren van waterlelie; de larven en poppen leven aan de onderkant van de bladeren. Ook op andere soorten waterplanten.
Trianaedes bicolor
Herkenning: De schietmot is een Leptoceridae en heeft dus zeer lange antennen. Deze antennen zijn grotendeels wit en worden in vlucht vaak naar opzij gestoken. De voorvleugels zijn warmbruin en de achtervleugels grijszwart, vandaar de naam 'bicolor' (tweekleurig). Lengte voorvleugels: ♂ 6-6,5 mm, ♀ 7-9 mm. De larve heeft zwemharen en kan goed zwemmen. Hij bouwt een spiraalvormig gewonden kokertje van plantendeeltjes. Het kokertje is heel regelmatig van vorm.
Verspreiding en ecologie: De soort is heel algemeen in vegetatierijke, kleine tot grotere, stilstaande wateren zoals vijvers, sloten, poelen en vennen. De eieren worden in een spiraalvormig opgewonden pakket aan waterplanten bevestigd. (Soorttekst: David Tempelman, aug. '22)
INFO: Eerste determinatiesleutel schietmotten voor Nederland: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30540 website: https://www.artsdatabanken.no/Pages/239938/ https://artsdatabanken.no/taxon/Triaenodes%20bicolor/49791
Nationale Bijentelling op 15 en 16 april
De Nationale Bijentelling is een gezamenlijk project van Naturalis, IVN Natuureducatie en LandschappenNL. Het doel is om zoveel mogelijk over bijen te weten komen, zodat we de bij beter kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. De Nationale Bijentelling wordt georganiseerd in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten en Waarneming.nl. Onderzoekers gebruiken de resultaten van de Nationale Bijentelling om te zien waar de verschillende bijensoorten voorkomen in Nederland en of die aantallen toe- of afnemen.” INFO: https://www.nationalebijentelling.nl/
Je leefomgeving verbeteren? Ga aan de slag in je eigen tuin!
Een groene tuin is niet alleen leuk om naar te kijken, maar ook erg nuttig. Met een groene tuin verwelkom je allerlei dieren. Bovendien ben je beter voorbereid op de gevolgen van klimaatverandering. Tijdens de Week van de Groene Tuin van 4 tot en met 10 april delen wij tips om je tuin te vergroenen. Maar hoe ziet jouw leefomgeving er eigenlijk uit? En wat kun jij zelf nog verbeteren? Klik op de ‘Groene’ Weblinks: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30557 https://weekvandegroenetuin.nl https://weekvandegroenetuin.nl/tips/
Insect van het Jaar 2023
Wie van deze 5 insectsoorten volgt de Waterscorpioen (2022) op? STEMMEN KAN TOT: 7 APRIL 2023 Het publiek kan tot 7 april via de website: http://insectvanhetjaar.org stemmen op de genomineerden. Deze insecten maken kans op de titel 'Insect van het jaar' Wordt het het; 1. WC-mot, 2. Twee vleugel, 3. Beverkever, 4. Boskakkerlak of toch het 5. Goudoogje? voor 'het insect van het jaar'. Voor de tweede keer op rij organiseren Naturalis, EIS kenniscentrum insecten en Taxon deze verkiezing. Aglaia Bouma, onderzoeker bij Naturalis, maakt bij ons de shortlist bekend. Zondag 19 maart is bekendgemaakt welke 5 dieren zijn genomineerd voor de Insect van het Jaar verkiezing. Tussenstand! De Wc-motmug heeft de leidende rol, gevolgd door het Goudoogje. De Gewone tweevleugel en de Boskakkerlak volgen op flinke afstand, met de Beverkever als hekkensluiter. Help jouw favoriet een handje en stem!
Milieu GIGaZin
Deze week had ik contact met PeterPaul een Natuurliefhebber uit Bakel. Vorig jaar op excursie bij ons in de Natuurtuin. Ondertussen heeft hij een website gemaakt over het Milieu en zwerfvuil dat hij opruimd in zijn leefomgeving. Evenals de zwerflval club die maandelijks oppad gaat bij ons in de Bundertjes is er aandacht voor; Milieu duurzaam leven en Groenkleurige keuzes. Tip: ga naar de site en lees de vele tips voor het ‘Groene’ Milieu. Grondstoffen zijn geen afval en horen niet thuis op de openbare weg, noch in het milieu of natuur. Boswachter Frans Kapteijns van OmroepBrabant radio en podcast roept op om een nieuwe naam te verzinnen voor ZwerfAfval. Berichtauteur: Door PeterPaul van de Ven. Website: https://groenkleurig.nl/ https://groenkleurig.nl/milieu/gigazin-brengt-zwerfie-op-hoger-niveau/
Natuur is open
De meeste wandelpaden zijn zo aangelegd dat er voldoende rustgebied overblijft waar wilde dieren zich kunnen terugtrekken en tegelijkertijd genoeg ruimte overblijft voor wandelaars, fietsers en ruiters om van de natuur te genieten. Geniet van de natuur, maar betreed het thuis van de aanwezige- en broedende dieren en planten met respect.
Het broedseizoen duurt formeel van 15 maart tot 15 juli. ‘Welkom in de kraamkamer van Moeder Natuur.’
Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen. We zitten begin de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.