Onderzoeksnieuws april 2022
NATUURJAAR 2022-18, Lente in Natuurtuin De Robbert
April;Vandaag:Mei, Nog geen Gierzwaluw, Beflijster gezien,Gewone Bosmuis, Haas, Insecten in Natuurtuin en Will ’s Natuurverhaal Braamsluiper.
Zaterdag (2022-04-30), We zitten aan het begin van de nieuwe maand mei. Helaas is de Gierzwaluw in het luchtruim boven de Natuurtuin nog niet gezien en nog geen melding. Wel las ik deze week dat de waarnemingen van de ‘snelle’ luchtacrobaten achter blijven ten opzichte van vorig jaar. Het slechte weer in het zuiden, aan het begin van hun lange reis, zou de vertraging van de grote bulk verklaren. De vogeltrek migratie is niet alleen de ‘zomer’ overblijvende vogels, maar ook de doortrek van soorten die op doorreis zijn naar de hogere gelegen gebieden in midden Europa en Scandinavië. Deze week zag ik een vrouwtje! Gedurende het bezoek aan een telgebied waar ik al jaren kom. De Beflijster, de ‘bergvogel’ onder de Lijsters.
De wetenschappelijke naam Turdus torquatus, (Linnaeus, 1758) ofwel ‘lijsterachtige met halsketen’ klinkt deftiger dan het Nederlandse Beflijster. De talrijke volksnamen hangen samen met de halvemaanvormige witte borstband. Die ‘bef’ komt aanbod bij Ringlijster, Ringmerel, Kransmerel er zijn ook vogelaars die ze de ’Dominee’ en ‘Advocatenvogel’ noemen. Opvallend -vind ik- is zijn houding van zijn kop tijdens foerageren en tussentijds de omgeving in de gaten houden, dat zijn snavel in rusthouding, staat onder een hoek van ca. 45 º graden.
De Beflijster is een schaarse doortrekker, die sterk op een merel lijkt, maar met witte borstband. De broedgebieden liggen in Scandinavië, Schotland, Wales en berggebieden in Zuid- en Centraal-Europa. De grootste kans om een beflijster te zien, is tijdens de voorjaarstrek; dan verblijven honderden vogels op de Waddeneilanden en elders in het land, meestal in kleine groepjes.
Voor meer info, klik op de link: Beflijster - Sovon Vogelonderzoek Nederland
Onlangs bezocht ik op een doordeweekse dag de Natuurtuin. Helaas de sleutel van het toegangshek niet bij me. Terwijl ik door de spijlen van het tuinhek de tuin inkeek -zag ik in een flits- over de drempel een goud oranjebruin kleurige muis lopen. Zag het zoogdiertje naar rechts in de takkenril vluchtend wegkruipen. Nu lees ik in de onderstaande tekst van de https://www.zoogdiervereniging.nl/ over het zoogdier, de Bosmuis is strikt nachtactief??
Gewone bosmuis
De Gewone Bosmuis (Apodemus sylvaticus) Linnaeus, 1758 behoort tot de ware muizen en kenmerkt zich door grote ogen en oren, een puntige snuit en een staart (kop-romplengte 75-100 mm en gewicht 14-35 g). De bosmuis heeft een geel- tot donkerbruine rug en een witte tot grijze buik. Er kan gemakkelijk verwarring optreden met de Grote bosmuis (Apodemus flavicollis) of andere ware muizen.
Verblijfplaatsen: In beboste gebieden of houtkanten leeft de bosmuis in een uitgebreid gangenstelsel dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. De gangen hebben een diameter van ongeveer 3 cm en lopen 5-20 cm onder de grond. Het nest zelf bevindt zich meestal onder een omgevallen boom, onder een boomstronk of onder een struik. Het is bekleed met allerlei plantenmateriaal, waarvan de dikte samenhangt met de buitentemperatuur. In de buurt van het nest bevinden zich vaak enkele voorraadkamers. In akkers is het gangenstelsel veel minder uitgebreid en ligt het ook dieper (tot 50 cm). Daarnaast worden bosmuizen in bossen ook vaak in vogelnestkastjes aangetroffen.
Sociale organisatie en activiteit: De bosmuis is strikt nachtactief. Tijdens de zomerperiode met korte nachten zijn de dieren de hele nacht actief. Bij langere nachten is de activiteit verdeeld over 2 pieken (bij begin en einde van de nacht). Tijdens nachten met neerslag zijn de bosmuizen actiever omdat ze dan moeilijker gehoord worden door potentiële predators, maar tijdens koude nachten met neerslag zijn de dieren weinig actief.
Jongen die in het voorjaar geboren worden, hebben een vrij lage overlevingskans, maar die neemt toe naargelang het seizoen vordert en de dieren van het jaar ervoor uit de populatie verdwijnen. Bosuil en wezel zijn de belangrijkste predators, maar ook vos, marterachtigen, ransuil en kerkuil eten regelmatig bosmuizen. Bosuil en wezel kunnen de dichtheden sterk beïnvloeden en lokaal de aantallen drastisch verminderen.
Bescherming en status: Rode Lijst NL Zoogdieren (2009): gevoelig, Rode Lijst NL Zoogdieren (1994): gevoelig
Plezierjacht op wilde eend, houtduif, fazant en haas blijft toegestaan
Deze week kondigde Minister van der Wal voor Natuur en Stikstof aan dat de jacht op de wilde eend, houtduif, fazant en de haas in het overgrote deel van onze provincies is toegestaan. De enige diersoort op de wildlijst die dit jaar niet bejaagd mag worden is het konijn. Natuurorganisaties zijn verbaasd over deze plannen, want het gaat met al deze soorten slecht in Nederland.
Onderzoek: In februari 2021 nam de Tweede Kamer in meerderheid een motie aan om het plezierjacht op Haas en het Konijn te verbieden. Reden voor de motie was de kwetsbare staat waarin deze dieren verkeren. Toenmalige minister van Landbouw Carola Schouten besloot om opnieuw onderzoek te laten verrichten naar de staat waarin alle vijf de dieren van de jachtlijst verkeren. Naast de haas en het konijn zijn dat de fazant, de wilde eend en de houtduif. Het onderzoek, dat werd uitgevoerd door de Wageningen Universiteit en SOVON Vogelonderzoek Nederland, kwam in februari van dit jaar uit.
Gaasvlieg
Nu de bladontplooiing in volle gang is, en vele kleuren groen weer tevoorschijn komen -wat het vogelen in de Natuurtuin ‘natuurlijk’ bemoeilijkt- zitten er ondertussen vele insectensoorten tussen het groen en de talloze bloem wijzen. Daarom gisteren maar het klopnet gepakt en eens gaan zoeken op verschillende plantensoorten. De eerste interessante soort die in het net zit is een Gaasvlieg. De bekendste die je meestal vangt zijn groen, maar deze soort is bruin/beige de:
Hemerobius humulinus Linnaeus, 1758 is een insect uit de familie van de bruine gaasvliegen (Hemerobiidae), die tot de orde netvleugeligen (Neuroptera) behoort.
Negentienstippelig lieveheersbeestje
Het is de twaalfde lieveheersbeestje soort waarneming in de Natuurtuin.
Herkenning - 3,5-5 mm. Langwerpig lieveheersbeestje met lichte poten en beige (winterhalfjaar) tot oranjerode (zomerhalfjaar) dekschilden en halsschild. Halsschild met zes zwarte vlekken en elk dekschild met negen zwarte stippen en een schildstip.
Algemene informatie over lieveheersbeestjes: Verwarring met andere soorten - Verwarring is mogelijk met het vloeivleklieveheersbeestje, maar de stippen zijn zelden samengesmolten en hij verschilt verder door de meer langwerpige vorm. Tevens heeft het vloeivleklieveheersbeestje een roze tint en meer vierkante vlekken.
Daarnaast wordt het negentienstippelig lieveheersbeestje wel verward met het veelstippig Aziatisch lieveheersbeestje. Deze soort is echter veel groter (>5 mm) en ronder van vorm.
Verspreiding: Wijd verspreid en vrij algemeen, alleen afwezig in droge gebieden.
Biotoop: Oevers van allerlei wateren op onder andere riet en lisdodde, ook in stadsparken.
Activiteitsperiode adult - Het hele jaar te vinden met hoogste trefkans van april tot september met een piek in mei.
Overwintering - Tussen bladeren en in stengels van riet en in graspollen.
Voedsel - Bladluizen.
Netwantsen
Netwantsen zijn fraaie wantsen die makkelijk te herkennen zijn aan hun netvormige aderpatroon. Het zijn daarnaast de enige wantsen, waarbij het schildje geheel bedekt wordt door het halsschild, waarbij het laatste naar achteren verlengd is en ongeveer een derde tot de helft van het achterlijf bedekt. Bij sommige soorten (vooral Agramma laetum) is de aderstructuur heel dicht en de cellen heel klein, waardoor ze bij lage vergroting niet opvallen. Piesmatidae vertonen een vergelijkbare structuur van aders en cellen, maar zijn makkelijk van netwantsen te onderscheiden, doordat het halsschild niet naar achteren toe verlengd is en het scutellum vrijlaat.
Netwantsen zijn fytofaag en leven van plantensap, dat ze met hun zuigsnuit uit planten zuigen. Een deel van de soorten leeft van mossen (bijvoorbeeld Acalypta), maar het merendeel van vaatplanten. Sommige soorten zijn sterk afhankelijk van een plantensoort (bijvoorbeeld Dictyla humuli op smeerwortel) of een familie (Physatocheila confinis & dumetorum op Rosaceae ), terwijl anderen van een breed scala aan planten leven.
Herkenning: 3,1-3,8 mm. Het geslacht Dictyla is te herkennen aan de brede omhoog gebogen randvelden van het halsschild in combinatie met de drie lijsten, waarvan de buitenste twee maar tot halverwege het borststuk reiken. Van echi te onderscheiden door de bredere randvelden van het halsschild. Het centrale deel van het halsschild is zwart (is licht gekleurd bij convergens) en steekt duidelijk af tegen de licht gekleurde randvelden van het halsschild.
Verspreiding: Algemeen in de zuidelijke helft van Nederland maar grotendeels afwezig in de noordelijke helft van Nederland.
Biotoop: Komt voor in vochtige habitats op smeerwortel.
Fenologie adult: Adulten zijn het hele jaar aan te treffen, de meeste waarnemingen komen uit de periode mei tot september.
Tekst overgenomen uit Soortzoeker Netwantsen Nederland, Naturalis Biodiversity Center.
WiLL ’s NATUURVERHAAL
DE BRAAMSLUIPER VAN 2009.
Vorige week schreef ik over de zonet gearriveerde Braamsluiper. Na het weekend dacht ik opeens aan de ontdekking van een Braamsluiper in 2009, die ’s morgens zat in het groenpleintje vlak bij mijn huis met een nogal ‘komische’ afloop.
Van de week hoorde en zag ik hem weer; de Braamsluiper, m ’n eerste dit jaar. Deze zomervogel overspoeld Nederland nu met vele aantallen. Mijn gedachten gingen gelijk twee- of drie jaar terug in de tijd. Op weg naar de bus, hoorde ik opeens de typische zang (LuLuu LuLuu LiLiLiLi) van de braamsluiper. Terwijl ik bezig was met het spotten van de zingende vogel, kwam ondertussen een blonde dame zomers gekleed in bermudabroek met hondje dichterbij gelopen. Ik schrok van haar, omdat ik druk bezig was het spotten van de vogel. Opeens bemerkte ik dat ze op afstand naar me stond te kijken wat ik aan het doen was. Ze dacht natuurlijk wat staat die gluurder te doen.
Waarop ik gelijk tegen haar riep “Daaaar zit een BRAAAAMSLUIPER”. Ik keek haar aan en zag dat haar ogen zo groot werden als theeschoteltjes. Vol van verbazing keek ze mij aan en stond ze stokstijf stil, genageld aan de grond. Terwijl ik doorliep richting bushalte – net voordat ik rechts de bocht omging- keek ik nog over mijn schouder stond zij daar nog te kijken. Nu ook speurend richting de beplanting van het groene pleintje, “waar zit die vent”? dacht ze natuurlijk. Waarop ik gelijk riep “het is maar een vogel” !!.
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin. We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in Natuurtuin De Robbert.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-17, Lente in Natuurtuin De Robbert
April; Vandaag: Tuinfluiter en Fitis terug! Braamsluiper gehoord, Waterdiertjes en Kokerjuffers bio bouwsels en Podcast: De Groentjes
Zaterdag (2022-04-23), We zitten midden in het seizoen Lente, de weersprofeten voorspellen voor vandaag een zonnige dag. Het is evenals de vorige week in de aanloop van deze morgen fris. Heb de handschoenen nog maar aangetrokken.
Tuinfluiter en Fitis terug!
Zoals elke week in de Natuurtuin beginnen we met de Atlas vogeltelling. De eerste nieuwe gearriveerde vogel die ik hoor in het Hazelaarstruweel is de ‘brabbelende’ Tuinfluiter. Precies op dezelfde plaats in het biotoop als vorig jaar. Dan vervolgen we de eerste wandeling. Als we even later, in de omgeving bij de grote poel zijn gekomen, aan het eind van de vogeltelling hoor ik de zang van de twee zanger, de Fitis. Bewegelijk op zijn zangpost in de toppen van de struik boven de ondergroei, hoor ik zijn zoete ‘weemoedige’ zang van hoog naar laag.
We kijken nu al uit naar de volgende week Koningsdag, is dan Gierzwaluw teruggekeerd ? Wie van de oplettende lezers van ons Natuurjaar ziet en meldt zijn Gierzwaluw waarneming aan ons 😉
Braamsluiper
Deze week tijdens een bezoek aan een natuurterrein hoorde ik onderweg de zang van de: Braamsluiper (Curruca curruca). De braamsluiper is, zoals de naam wellicht al doet vermoeden, een vogel die meestal onopgemerkt blijft. Zo zingt de soort vooral de weken rond Koningsdag uitgebreid, en is hij de rest van het jaar bijzonder zwijgzaam. Erg bontgekleurd is de braamsluiper niet, maar slechts weinig vogelsoorten hebben zo'n witte keel; alleen de grasmus. Dat maakt samen met de uitbundige zang de braamsluiper niet zo moeilijk te herkennen voor wie er een meent te zien in het struikgewas.
Opvallende zang, onmiddellijk na aankomst in broedgebied, eind april – begin mei. Daarna valt de zang zodanig stil dat het wel lijkt of de vogels zijn doorgetrokken. Echter rond eind mei is er een nieuw piekje om na half juni snel stiller te worden. Zingt goed overdag.
Hij/Zij is een van de erfvogelsoorten die leven op het boerenland, maar voor hun broedplaats afhankelijk zijn van erven, hagen en houtwallen in de directe omgeving van boerderijen en landelijk gelegen woningen. Een groot deel van de erfvogels neemt in aantal af, mede doordat het boerenland en de erven de laatste decennia veel grootschaliger en ‘netter’ zijn geworden. Vroeger leefde hij in de oude stadsmuren van de herenhuizen gelegen aan de ‘groene’ omzoomde grachten. Er zijn streek namen die aan zijn biotoop herinneren: Doornbijterke, Kersenpikker, Molenaartje en Babbelaartje.
Klik op de link voor de Braamsluiper: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/luisteren-naar-de-braamsluiper
Waterroofkerver en Kokerjuffer
Volop Waterdiertjes, en allerlei bouwsels van Kokerjuffersoorten, in poel Natuurtuin.
Na de Koffie pakken we (Rinus .en Will) het schepnetje en zoekbakken en gaan opzoek naar waterdiertjes en -waterleven in de grote poel. Wat komt er boven de waterspiegel? Deze morgen zien we de larve van een Gewone geelrand een waterroofkever, het volwassen dier hebben we niet geschept
De Geelgerande watertor, ook wel Geelgerande waterkever of Gewone geelrand, is een kever uit de familie waterroofkevers. De watertor kan een lichaamslengte bereiken van 3,5 centimeter en is een van de grootste kevers in België en Nederland. Larven die uit het ei komen zijn enkele millimeters lang, maar exemplaren die bijna volgroeid zijn kunnen een lengte van zeven centimeter bereiken. De larve is bruin van kleur en wormachtig in het eerste stadium, maar al snel krijgt het lichaam een garnaalachtige, gekromde vorm.
Bouwsels kokerjuffers
Deze morgen tijdens het scheppen komen verschillende Kokerjufferbouwsels boven de waterlijn. De ‘biohuisjes’ zijn samengesteld – door de larve van de Schietmot – bestaat uit allerlei materiaal dat in de sloot te vinden is zoals: water- en plantenresten, stukjes van de Bies, zandkorrels, zaden van de Gele lis en rechtsonder op de foto de kokker samengesteld uit de schelpen van de Gewone hoornschaal Sphaerium corneum (Linnaeus, 1758). De gewone hoornschaal is een tweekleppigensoort uit de familie van de Sphaeriidae.
Tijdens de vangstsessie kwamen er diverse Waterwantsen, Waterroofkevers en vele soorten Watermicroleven in de ‘witte’ zoekbak.
Al vanaf mijn jeugd fascineert en boeit mij dit onderwaterleven; wat leeft er in sloot en plas?
Staafwants
Herkenning: Een groot, op een wandelende tak lijkend insect wat in het water leeft.
De volwassen dieren zijn 30-35 mm lang (zonder). De volwassen dieren hebben ontwikkelde dekvleugels, die het achterlijf bedekken en hebben twee adembuizen, die meestal tegen elkaar aan geplakt zitten, waardoor het er een lijkt. De nimfen hebben geen ontwikkelde vleugels en hebben een enkele adembuis. De volwassen dieren kunnen vliegen maar dat wordt slechts zelden waargenomen.
Will's Kijk en Luistertips
Welkom op Tuinwijck. Podcastmakers Marius Kooij en Jurgen van Tolie nemen je mee naar de volkstuin. Leer over natuurlijk tuinieren, ontmoet leuke mensen en hoor hoe de volkstuin klinkt! Ga mee naar een plek die de bewoners zelf het paradijs in de stad noemen. Luister naar podcast De Groentjes. Een portret van een volkstuin. Dit is een productie van stichting Die Weltbühne en is mede mogelijk gemaakt door V.V. Tuinwijck en haar leden, IVN Natuureducatie, Meer Info, Website: https://app.springcast.fm/podcast/de-groentjes
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-16, Lente in Natuurtuin De Robbert
Vandaag: April; Pinksterbloem en Oranje tipjes, Diepte tuinvijvers, invloed variatie vijverleven, <25 soorten Mossen, De Nationale Bijentelling en 2e Vogelboek Arjan Dwarshuis.
Zaterdag (2022-04-16), Je hoor overal de vogelzang om je heen als maar even buiten bent in de Buitenomgeving Natuur. Als ik de Natuurtuin binnenstap loopt Stan me tegemoet. Het eerste wat ik aan hem vraag -na het bekende ‘Goede morgen’- is ‘heb je ‘m al gehoord de Grasmus’? Bij het naar binnen gaan van de Natuurtuin hoorde ik de net terug gekeerde krassende zanger. Nee, zij hij; hoorde wel zo even een aantal keren achter elkaar, de roep van de Koekoek. Deze had ik ook nog niet gehoord. Wel hoorde ik zag ik afgelopen dagen de Fitis (nog niet ik de Natuurtuin waargenomen) en de eerste Boerenzwaluw. Kijk en luister om je heen tijdens de wandeling -vooral de aankomende weken- of valt het kwartje door zijn zanggeluid op, wellicht de ‘eersteling’ de zomervogel van dit jaar.
Vlinders ‘vlinderen’ weer in de Natuurtuin.
Dit weekend Pasen, gisteren zaterdag, zagen we verschillende soorten dagvlinders rond vliegen; Atalanta, Citroenvlinder, Dagpauwoog, Klein koolwitje en Oranjetipje. Mede doordat de Lente ca. 3 weken voorligt op schema en de oplopende temperaturen zie ik overal ook in de ‘natte graslandjes’ de roze getinte Pinksterbloemen. Ook de Oranjetipjes vliegen, door de Natuurtuin om energie bij te tanken, zijn ze opzoek naar nectar in hun favoriete waardplant. De mannetjes vallen het meest op met hun felgekleurde oranje tipjes. Vrouwtjes daarentegen lijken vliegend -op het ‘wittige vlindertje’- Klein Koolwitje, maar wie goed kijkt kan de gemarmerde onder vleugel -ook tijdens de vlucht- opmerken.
>25 MOSSOORTEN GETELD, in de Natuurtuin en C.A. Natuurgebied de Bundertjes.
Gewoon krulmos (Funaria hygrometrica)
Dit jaar zijn we meer gaan speuren en zoeken naar Mossen in de Natuurtuin en omgeving. Het Gewoon krulmos Funaria hygrometrica is laatst toegevoegd is aan de soortenlijst, die nu al 26 soorten laat zien. Dit mos vond ik afgelopen week tussen de voegen van een oud tegelplateau van de oude bijenstal. De mosplanten tot 20 mm lang. De blaadjes zijn breed, omgekeerd eirond met een spitse top. Sporenkapsels zitten meestal aan sterk kronkelende stelen, ze zijn bleekgroen. De sporenkapsels zijn niet symmetrischen hebben een scheef geplaatste opening. De dekseltjes zijn lensvormig. De mutsjes hebben een lange steel die schuin wegsteekt.
Standplaats: pionier op allerlei verstoorde voldoende vochtige grond.
Klik op de link voor de NDFF verspreidingsatlas: https://www.verspreidingsatlas.nl/2753#
Telgebied: Natuurtuin Helmond – C.A. Bundertjes Noord-Brabant, de Mossensoortenlijst:
Speuren naar insecten,
Vandaag met Wil, een ronde gelopen door de groene omgeving, opzoek naar allerlei insecten die aanwezig zijn in het groene buitengebied rond en in de Natuurtuin. Opvallend was ondanks de nog kale en uitbottende bomen en struiken hebben we verschillende soorten gevonden met behulp van een klopnet. Bloemwantsen, Lieveheersbeestjes, Kevers, Sprinkhaan en zelfs vonden we nabij de bijenstal tijdens de zoektocht een nachtvlinder.
Gewone bloemwants
Herkenning - Anthocoris nemorum : 3,4-4,5 mm.
Langvleugelig. Antennes zijn variabel van kleur. Meestal zijn antennesegment 1 en 4 donker en segment 2 en 3 lichtbruin met een donkere top. Bij donkere vormen kunnen de antennes geheel donker zijn. Kop, halsschild (pronotum) en schildje (scutellum) zijn zwart.
De voorvleugels zijn glanzend. De tekening is variabel. Vaak licht, de clavus (smal driehoekig vlak tussen schildje en hoornachtig deel v.d. voorvleugel) is lichtbruin met een donkere binnenrand. Het corium (hoornachtig deel v.d. voorvleugel) met een zwarte vlek ongeveer in het midden van de vleugel en een cuneus (uiteinde van het corium) met een donkere achterrand of geheel donker. Een donker membraan (vliezig deel v.d. voorvleugel) met aan de zijkant en bij de basis een witte vlek (over elkaar gevouwen zie je drie grote witte vlekken).
Lichtbruine poten, achterste dij vaak met een donkere vlek.
De nimf is goed te onderscheiden van andere nimfen door de witte vleugelaanleg en de lichtgekleurde antennes met een donker vierde segment.
Kamperfoelie-uil
Kamperfoelie-uil Xylocampa areola (Esper, 1789) Zoals de naam doet vermoeden, heeft de kamperfoelie-uil kamperfoelie als waardplant.
De kamperfoelie-uil (Xylocampa areola) is een nachtvlinder uit de familie van de uilen, de Noctuidae. De voorvleugellengte bedraagt tussen de 15 en 18 millimeter. De soort komt verspreid over Europa voor. Hij overwintert als pop.
Vliegtijd en gedrag: Half februari-half mei in één generatie. De vlinders komen op licht en gaan daarbij vaak op boomstammen of paaltjes in de buurt van de lichtbron zitten; ze kruipen vaak weg onder het laken als daarmee gevangen wordt. De vlinders bezoeken wilgenkatjes en komen ook op smeer.
Levenscyclus: Rups: april-juli. De rups foerageert ´s nachts en rust overdag meestal op een boomstam. De soort overwintert als pop in een stevige cocon in de grond. De eieren worden afzonderlijk afgezet op een stengel van de waardplant.
Habitat: Loofbossen, struwelen en tuinen.
De Nationale Bijentelling, Doe mee! Draag bij aan de bescherming van de wilde bij en tel mee! De Nationale Bijentelling is in het weekend van 23 & 24 april. Ben je er dit jaar bij? Doe mee en schrijf je alvast in voor de telling. Ook kun je dit jaar voor het eerst oefenen voor de bijentelling met je klas. Hoe? Neem bij-les! Ik tel mee! Inschrijven: https://www.nationalebijentelling.nl/iktelmee/
Nature Today over waterdiertjes: “Diepte tuinvijvers belangrijk voor diversiteit aan waterdieren.” Lees meer over dit onderwerp via deze link: Nature Today
Arjan Dwarshuis Vogels kijken in Nederland, vogelland in vier seizoenen. Deze week is het Boekenweek en begin deze week presenteerde Arjan Dwarshuis zijn tweede boek over Vogels: Zomergasten, doortrekkers en overwinteraars. Zijn vorige boek ging over zijn wereldreis en -recordpoging, opzoek naar zoveel mogelijke vogelsoorten. Dit keer gaat zijn boek over de belevenissen tijdens het Vogels kijken. Hij neemt de lezers mee door 12 provincies -naar zijn beste vogelkijkplekken- verborgen pareltjes van de Nederlandse wildernis.
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’. Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-15, Lente in Natuurtuin De Robbert
Vandaag: ‘Maart Zwartkop is terug, Wisselende weersbeelden, Troskalknetje, Insect van het Jaar 2022: De waterschorpioen, Opmars Appelvink, Nederland Onder Water (Film), De WILDE TUIN, Natuurboek deel II – Bomen & struiken en Kastanje bladknoppen open.
Zaterdag (2022-04-09), Fiets vanmorgen door het Natuurgebied de Bundertjes richting de Natuurtuin. Overal hoor ik een zangvogel zingen die ik vorige week al verwachtte; de Zwartkop. Zijn hoge luide zang klinkt boven al het andere zanggeluid duidelijk door. Kijk en lees het onderzoeknieuws van vorig jaar Zaterdag (2021-04-03) nog maar eens terug over de Zwartkop.
Wisselende weerbeelden in de natuurtuin deze morgen
Deze morgen draai ik als eerste de sleutel van het tuinhek om. Stan is vandaag opstap met zijn klein zoon. Het is deze morgen zonnig maar fris, maar later tijdens de openstelling van de Natuurtuin komen nog allerlei weertypen voorbij, zelfs hagel valt tijdens een van de buien. De wolkenluchten wisselden regelmatig van kleur en vorm.
Vorige week nog vonden we (Stan en Will) nog drie rare knobbels een op een kale dode Elzenstam, dat bleek een Zilveren boomkussen te zijn. Het zilveren boomkussen (Reticularia lycoperdon) is een vrijwel over de hele wereld voorkomende slijmzwam. In België en Nederland is hij vrij algemeen. De vruchtlichamen zijn het hele jaar door te vinden, maar vooral in het voorjaar, op hardhout en naaldhout.
Twee dagen geleden kreeg ik op de waarneming uit 2020-november de goedkeuring en tevens ook de naam van deze wonderlijke slijmzwam, gelijkend in volwassen stadium op de blauwe druif. Vond deze vruchtlichamen op een oude Canadapopulier? Stam nabij de ingang van de Natuurtuin.
Het troskalknetje
Het troskalknetje (Reticularia lycoperdon (Bull.) M.L. Farr is een soort slijmzwam uit de familie van Physaraceae. Hij leeft saprotroof. (Betekent: zich voedend met dood organisch materiaal, meestal gezegd van schimmels en heterotrofie bacteriën Saprotrofie is een veel voorkomende manier van voeding bij schimmels.) De slijmzwam koloniseert de schors of het dode hout van loof- en naaldbomen. De vruchtlichamen worden gevormd tussen september en april, behalve bij vorst. Soms zijn ze al in de zomer te vinden.
Uiterlijk: De vruchtlichamen vormen men talrijke druifvormige trossen die dicht opeengepakte groepen vormen. De vruchtlichamen zijn bolvormig, meestal ovaal, maar ook ei- of peervormig. In het jonge stadium zijn deze slijmzwammen oranje en in een later stadium worden ze leigrijs. Ze zijn blauw tot blauwgrijs van kleur. In zeldzame gevallen door calciumgebrek zijn ze diep donkerblauw getint. Soms heeft hun oppervlak een metaalachtig uiterlijk. De vruchtlichamen bereiken een diameter van 0,4 tot 1,5 millimeter en een lengte van één tot twee millimeter. Ze bevinden zich op dunne, draadachtige tot lintachtige stengels, waaraan ze meestal hangen.
De schaal (peridia) bestaat uit een dunne schil. Het oppervlak kan gerimpeld worden door kalk. De peridia kan onregelmatig scheuren in het bovenste gedeelte, maar is vaak bijna volledig intact. Nadat de sporen zijn verdwenen, ziet het er helder wit uit. In doorvallend licht zijn er kronkelende lijnen te zien die een onvolledig netwerk kunnen vormen.
De steel is strogeel tot bruin van kleur en vrij kwetsbaar. Hij is 0,5 tot 3 millimeter dik en 5 millimeter lang, zelden langer. Ze zijn vaak gebundeld en lijken hierdoor op droog gras. Meerdere stelen vormen kruisverbindingen met elkaar. De sporen hebben een diameter van 5 tot 8 millimeter en hangen aan steeltjes. Bij grote hoeveelheden kleuren ze zwart. Het plasmodium is geel tot oranjegeel.
Voorkomen: Het troskalknetje komt wereldwijd voor en is in Midden-Europa een vrij soort, maar voor mij is het de eerste waarneming op de Paddenstoelenlijst.
Toch is het niet zo verwonderlijk dat deze slijmzwam graag voorkomt in de Natuurtuin, waar met name in het voorjaar met schepnetjes nogal wat waterdiertjes worden geschept door de schooljeugd 😉
Waterschorpioen
Vorige week de oproep van EIS voor: Insect van het Jaar 2022: De waterschorpioen
Met 53% van de stemmen heeft de waterschorpioen de verkiezing van Insect van het Jaar 2022 gewonnen!
Taxon Foundation organiseert samen met EIS Kenniscentrum Insecten en de Nederlandse Entomologische Vereniging de Insect van het Jaar verkiezing. Uit een shortlist van vijf bijzondere Nederlandse insecten, elk geadopteerd door een bekende Nederlander, heeft het Nederlandse publiek zijn favoriet gekozen.
Op deze pagina vind je behalve de winnaar ook alle andere genomineerde insecten en hun ambassadeurs. Klik op de weblink: https://taxonfoundation.com/insect/
De opmars van de APPELVINK in Noord-Brabant
Vorige week tijdens de vogeltelling zagen we twee Appelvinken vliegen boven de Natuurtuin. Deze vogel zit in de lift volgens de jaarvogeltellingen in Nederland. Zelfs in de tuin laat deze prachtige grove Vink zich de laatste twee jaren zien.
Sovon vogeltellingen
Sovon vogeltellingen; de trend vanaf 1990 resp. 2009: +/++
De Appelvink heeft in Nederland een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Tussen 1973-77 en 2013-15 verdriedubbelde het aantal atlasblokken met broedgevallen. Meer dan de helft van de blokken is inmiddels bezet (Sovon 2018). Sinds 1990 nam het aantal broedparen met een factor 2,5 toe tot 16.000- 20.000 in 2018-20. Aantallen en verspreiding namen het sterkst toe in de regio’s die voorheen niet of in lage dichtheden waren bezet, met name duinbossen, polderbossen in Laag-Nederland en, meer recent, loofbossen in Noord-Brabant (figuur 5.31).
Nadat in de periode 1998-2007 in heel het land een opvallende pas op de plaats werd gemaakt (mogelijk door het ontbreken van plagen van kleine wintervlinders, een belangrijke voedselbron voor de nestjongen; Sovon 2018), is de opmars in het afgelopen decennium in alle regio’s versneld. Een jaarlijkse groei van bijna 12% is hierbij geen uitzondering. De belangrijkste oorzaak van het succes van de Appelvink is ongetwijfeld de toegenomen leeftijd en variatie van het Nederlandse bos. Ook andere factoren spelen daarbij mogelijk een rol, zoals de aanplant van boomsoorten die goed zijn voor de voedselvoorziening (zaden en pitten) en het vaker voorkomen van jaren met een goede beukenmast, die Appelvinken benutten om de winter door te komen (Sovon 2018).
De hoogste dichtheden, rond de zes territoria per 100 ha, worden tegenwoordig bereikt in de 0 2 4 6 8 10 12 zand-Veluwe zand-oost zand-noord zand-zuid duin en Laag-NL Nederland % jaarlijkse verandering Sinds 2009 Sinds 1990
Appelvink. Trend in Nederland en per regio. Weergegeven is de gemiddelde jaarlijkse verandering (%) sinds 1990 en in de laatste twaalf jaar. / Hawfinch. Average yearly change (%) in the Netherlands and regions since 1990 and in the last twelve years.
Nederland Onder Water (Film)
Nog geen 30 jaar geleden was het ondenkbaar om een onderwaterfilm te maken in Nederland. In het vervuilde, troebele water was niets te zien en een groot deel van ons water was levenloos. De ergste vervuiling is inmiddels achter de rug. Zeldzame bewoners keren op spectaculaire wijze terug, schoon water bruist weer van het leven. Het tij lijkt te keren voor gezond water. Daar mogen we trots op zijn. Afgelopen jaren heeft regisseur Arthur de Bruin duizenden uren onder water doorgebracht op zoek naar de meest spectaculaire verhalen.
Trailer Film:
https://www.filmvandaag.nl/film/126318-nature-on-tour-nederland-onder-water#trailer
https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/nederland-onder-water
Jaarlang onderzoek: DE WILDE TUIN NRC
Wat gebeurt er in tuinen in Nederland wanneer je een leeg stukje van de tuin een jaar lang niet aanraakt? Een interessant onderzoek in je eigen stukje tuin van 1.00m X 1.00m. Welke planten en dieren komen er hoe ontwikkeld de Natuur in zo’n klein stukje tuin, lees over de verwildering in de WILDE TUIN.
Voor alle informatie: https://www.nrc.nl/index/de-wilde-tuin/
Natuurboek deel II – Bomen & struiken in Nederland
Deze week viel dit boek Bomen & struiken in Nederland gratis op de deurmat. Het is het tweede boek in de jaarlijkse uitgave. Dit is het tweede deel uit de (Postcode Loterij) Natuurboekenreeks, na ‘Vogels in Nederland’ van vorig jaar. ‘Bomen & struiken in Nederland’ beschrijft ruim 160 verschillende soorten en is rijk geïllustreerd. Inclusief een handige veldgids om er zelf op uit te gaan, de natuur in. Hiermee herkent u gemakkelijk bladeren, vruchten en zaden van bomen.
Ook vindt u er een QR-code die leidt naar schitterende wandelroutes door Natuurmonumenten speciaal geselecteerd voor Postcode Loterij deelnemers.
Het natuurboek 'Bomen & struiken in Nederland’, inclusief een handige veldgids om er zelf op uit te gaan. Hiermee herkent u bladeren en vruchten van bomen en u vindt er mooie wandelroutes door heel het land. Veel plezier alvast.
Kastanje bladknoppen breken open.
De kastanje bladknoppen springen open, de pikkende knoppen barsten open in een paar dagen is het blad tot een volgroeit blad tevoorschijn gekomen.
De witte paardenkastanjes komen geleidelijk aan in bloei. Als we het begin van het lentegevoel laten samenvallen met de bloei van de witte paardenkastanje, dan blijkt dat het lentegevoel dit jaar zo’n drie weken vroeger begint dan 50 jaar geleden. Aan het eind van de eeuw zou het lentegevoel gemiddeld wel eens een maand eerder kunnen gaan beginnen dan 50 jaar geleden.
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.
NATUURJAAR 2022-14, Lente in Natuurtuin De Robbert
Vandaag: ‘Maart roert zijn …, Will’s Natuurverhaal 1 en 2; Krentenboompje bloeit, Steekmug op rug Kikker, Kikkerbillenbijter en Groot schrijverke, Groene vrijwilligers en Boek Mevr. MOL over bodemdieren.
Zaterdag (2022-04-02), Een bekent spreekwoord ‘Maart roert zijn staart’? Kwam deze week -op de laatste dag van de derde maand- van dit jaar weer eens uit. Deze week kwam via de weerprofeten in het nieuws dat de maand Maart de zonnigste was sinds allertijden. Maar op de 31ste maart sneeuwde het, dikke vlokken kwamen naar beneden. Weg was het voorjaarsgevoel. Bloeiende Sleedoorns. Kikkerdril klonten in de poelen, voorjaarsroep en zang van verschillende baltsende vogels. Maar het blijft een vreemde aanblik in de lente, het frisse jonge ontluikende blad van bomen, heesters en de voorjaarsbloesems te zien in de (Natuur)tuin in een besneeuwd landschap.
Will ’s Natuurverhaal-1
HET KRENTENBOOMPJE BLOEIT het is echt lente!
Wanneer het Krentenboompje spec. amelanchier spec. bloeit is het echt lente!. Tijdens de afgelopen dagen met hoge temperaturen zijn de vele bloemknoppen van het krentenboompje open gesprongen. Op vele plaatsen in Oost- en Zuid Nederland is in het landschap de witte waas van bloemsluiers te bewonderen. Van oorsprong is het krentenboompje ingevoerd, van uit Noord- Amerika. Na verloop van tijd ontwikkelen zich de rood- zwarte bessen, die een gevulde tafel voor de bes etende vogels oplevert. Zelfs kan men van de bessen die rijk zijn aan vitamine A, jam maken. De smaak lijkt op die van bosbessen.
Krentenboompje is een geslacht van ongeveer 25 soorten struiken uit de rozenfamilie. Het geslacht is inheems in de gematigde gebieden van het noordelijk halfrond. De meeste soorten komen voor in Noord-Amerika, enkele soorten komen in Eurazië voor.
Will ’s NATUURVERHAAL-2,
Het onderstaand verhaal schreef ik ruim acht jaar geleden wist toe nog niet dat er werkelijk een Kikkerbillenbijter Culex territans mug bestond. Toen al geïnteresseerd in insecten schreef ik ontdekking van de Mug. Maandag j.l. las ik de publicatie van de kikkerbillenbijter een van de vijf genomineerden voor ‘het insect van het jaar 2022’.
STEEKMUG? -OP RUG VAN GROENE KIKKER- EVEN SNOEPEN!
30-03-2014. ‘Vanmorgen aan de rand van de tuinvijver ligt een Groene Kikker lekker te zonnen. Omdat amfibieën warmte behoeftige dieren zijn, warmen zij zich graag meerdere keren per dag op. Omdat ik regelmatig foto ‘s van ze maak, kan ik vaststellen –aan de huidtekening- of het dezelfde beesten zijn –die in en rondom de tuinvijver– evenals voorgaande jaren bivakkeren. Nadat ik vanmorgen foto’s had gemaakt van deze Groene kikker, zag ik later op de foto een foeragerende - ‘bloed’ zuigende - Steekmug? op de rug van het zon minnende amfibie. Dat deze “Lucky one” -buiten het bereik van kikkerbek en -kleeftong- zich te goed kan doen. Bewijst deze (uitzonderlijke?) waarneming: dat muggen niet alleen mensenbloed consumeren?’
Herkenning: De bastaardkikker is een hybride die oorspronkelijk ontstaan is uit een kruising tussen Poelkikker en Meerkikker. De uiterlijke kenmerken van een bastaardkikker liggen tussen die van de Meerkikker en de poelkikker in. De bastaardkikker is op de rug groen tot bruin van kleur (soms met donkere vlekken), veelal met een lichtgroene lengtestreep midden op de rug en een marmertekening op de buik. Hij wordt tot maximaal 12 cm groot. De achterpoten zijn relatief lang. Het belangrijkste kenmerk is de vorm (asymmetrisch) en grootte (40 à 50% van lengte teen) van de graafknobbel. Zie hiervoor de Herkenningskaart groene kikkers. Mannetjes hebben grijze kwaakblazen.
Wat wordt het Insect van het Jaar 2022?
Afgelopen maandag werd in de nieuwsbrief van Natura Today de verkiezing gepresenteerd Insect van het Jaar 2022? Mede georganiseerd door EIS Kenniscentrum Insecten. Op de shortlist staan insecten die geselecteerd zijn omdat er iets leuks en interessants over te vertellen valt; 1. Zanddakje, 2. Waterschorpioen, 3. Kikkerbillenbijter, 4. Groot schrijvertje en 5. Veenmol
28-MRT-2022 - Tot 9 april kan gestemd worden op vijf bijzondere Nederlandse insecten. Elk is geadopteerd door een bekende Nederlander die zijn of haar soort promoot. De organisatoren van Taxon Foundation hopen dat insecten zo meer bekendheid en waardering krijgen. De Kikkerbillenbijter als 3e genomineerd is een steekmug, maar wij hebben er niets van te vrezen. Ze steekt ons niet. Bijzonder aan deze mug is dat zij beter kan horen dan ruiken. Ik zeg zij, want mannelijke muggen bijten nooit. Het zijn de vrouwen die door sommigen als problematisch ervaren worden, want zij hebben bloed nodig om hun eieren te laten rijpen. Die eieren leggen ze daarna in het water, waar algen groeien die de larven eten als ze uitkomen.
Groot schrijvertje
Vorige schreven we nog een artikel over de Skiff-Wants of schaatsen rijder. Deze week in het spotlight in verband met de verkiezing het ‘Insect van het Jaar 2022’ en als 4e genomineerd; het Groot schrijvertje.
Schrijvertjes worden in de Nederlandse taal ook wel draaikevers of draaikevertjes, draaitorren, schrijvers en tuimelkevers genoemd. Ze danken hun naam aan de karakteristieke manier van zwemmen, waarbij de kevers zich in draaiende onbeschrijfelijke bewegingen over het wateroppervlak bewegen. Wat hierbij opvalt zijn hun snelheid en het feit dat ze meestal in groepen voorkomen, maar elkaar nauwkeurig weten te ontwijken.
Het Groot schrijvertje is een kever die in het water leeft. Deze kevers zien meerdere lagen. Ze hebben namelijk ogen die in tweeën gespleten zijn, waarbij de bovenste helft boven water kan kijken en de onderste helft eronder. Die splijting is volledig: tussen de twee helften van een oog is de spriet ingeplant. Door in twee werelden tegelijk te kijken, kunnen ze prooien aan beide kanten van het wateroppervlak zien aankomen, maar ook roofdieren die het juist op hen gemunt hebben. Voor die roofdieren zijn ze bijna ongrijpbaar, want schrijvertjes zijn glad en snel en duiken onder als ze zich bedreigd voelen.
Organisatie: De verkiezing tot Insect van het Jaar wordt georganiseerd door stichting Taxon Foundation, in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten en de Nederlandse Entomologische Vereniging. Deze organisaties streven ernaar te laten zien hoe belangrijk en fascinerend insecten zijn. Dan gaat het niet alleen om groepen die wel vaker positief bejegend worden, zoals dagvlinders en bijen, maar nadrukkelijk ook insecten die letterlijk over het hoofd worden gezien. Door deze verkiezing in het leven te roepen, willen de organisaties dit kleine gedierte op een positieve manier voor het voetlicht brengen.
Deze kevers zwemmen in groepen en draaien daarbij steeds om elkaar heen. Ze zwemmen snel rond, peddelend met hun midden- en achterpoten. De voorpoten gebruiken ze om prooien te grijpen: kleine diertjes die op het water vallen of waterdiertjes die onder het wateroppervlak zwemmen.
Stem mee! en klik op de link voor meer informatie: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=28981
Mevrouw Mol
Regelmatig berichtten we -op onze Natuursite- over het (Jaarlijkse) Bodemleven en -insecten/ dieren in onze Natuurtuin.
27-MRT-2022 - Deze week ontving elke basisschool in Nederland gratis een exemplaar van het nieuwste kinderboek van de bekende schrijfster Janneke Schotveld. Het boek, Mevrouw Mol en andere (niet zo heel) vreemde figuren, maakt kinderen bewust van de belangrijke rol die bodemdieren spelen.
Voor alle informatie klik op de Weblink: https://www.instagram.com/w_onderwereld/ of: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=28971
Doe jij ook mee aan de Week van de Groene Tuin?
31-MRT-2022 - Ons klimaat verandert. Help jij mee hittestress en wateroverlast te lijf te gaan? Doe van 12 tot en met 14 april mee aan de Week van de Groene Tuin. Milieu Centraal organiseert deze week samen met vele partners. Het doel? Samen zoveel mogelijk tuinen, balkons en straten vergroenen en verduurzamen. Atlas Leefomgeving doet mee. Jij toch ook? Bereid je alvast voor met de tips van Milieu Centraal. (Bron: Nature Today)
Voor alle informatie klik op de Weblink: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=28990
Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin -dan kunnen we samen-opzoek gaan naar natuurfenomenen in de Natuurtuin.
We zitten in het Lenteseizoen van het Nieuwejaar 2022, dan gaan we weer opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.
Tot volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.