Weekverslag van Stan, September 2022
Zaterdag 24 september 2022
Regen. En dat gaat de hele dag duren, zegt buienradar. Het regent niet hard. Soms miezert het wat meer, soms minder. Droog wordt het niet. Afgelopen dinsdag hebben Loes, Onderzoeker Will en ik het maaisel opgeruimd dat zaterdag was blijven liggen. Daarna heb ik de lage graslandjes noordelijk van de heuvel gemaaid. Het maaisel heeft een paar dagen kunnen drogen, maar blijft vandaag toch liggen. We hebben geen zin om in de regen te werken. We hopen op beter weer maandagochtend.
De charme van miezerweer
Miezerweer heeft ook zijn charme. Het waait nauwelijks en alles bij elkaar geeft dat een sfeer van rust. We zien geen insecten. Onderzoeker Will is ontevreden, maar we kunnen met dit weer niet veel verwachten. Insecten zijn niet gek. Vlak bij de noordelijke poel is een groot wespennest. We denken dat het groot is omdat er altijd veel wespen in en uit vliegen. Ook nu nog. Terwijl voor ons alles in rust lijkt, vliegt een constante stroom wespen af en aan. Niet om van het herfstige weer te genieten, maar om eten te vinden. Nectar misschien, maar zeker ook levende buit. Al eerder viel ons op dat we overal wespen zien die grashalmen afzoeken. Blijkbaar kijken ze beter dan wij en vinden ze nog steeds genoeg om het grote nest in stand te houden.
Bloeitijd vroeg voorbij
De bloeitijd is eerder afgelopen dan in andere jaren. Ik verwacht geen mooie botanische nazomer. Hier en daar staat een Dagkoekoeksbloem, een Koninginnenkruid, Moerasandoorn of Boterbloem in bloei. Nergens massaal, hier en daar een volhouder. De meeste bloeiers zijn in afgegraven stukjes in de zuidelijke strook te vinden. Alleen de klimop zal binnenkort nog veel nectar geven. Dat is dan meteen de beste plek om bloembezoekende insecten te zien.
Paddenstoelen
Het natte weer zorgt er ook voor dat schimmels zich laten zien. Het hele jaar werken ze onzichtbaar aan onze leefomgeving, maar nu zijn veel vruchtlichamen te zien. Het is paddenstoelentijd. De meeste paddenstoelen in de natuurtuin groeien op hout. Sommige op dood hout, andere eten bomen terwijl ze nog leven. Paddenstoelen zijn een bekend verschijnsel en toch elke keer een verrassing. Ineens zijn liggende stammen bezet met honderden kleine paddenstoelen. Grote zwammen maken nog een randje extra en groeien uit tot forse balkons.
Tijd doden
Straks gaan we op bezoek bij het IVN-Laarbeek. Met de vrijwilligers van de klusgroep en de excursiegroep die de basisscholen begeleidt, gaan we daar lunchen en krijgen een rondleiding over hun terrein. Nu hangen we een beetje rond bij de container en kletsen wat. Onderzoeker Will wandelt met Delano een rondje. Wil slijpt de heggenschaar met een wetsteen. Ik draai twee nieuwe bouten in de hooiwagen en test de motorkruiwagen.
Op bezoek bij de buren
Tegen twaalf uur komen Rinus en Kees binnen. We fietsen naar Laarbeek, lunchen samen met de andere vrijwilligers en laten ons rondleiden op het vijf hectare grote terrein. Jammer dat niet iedereen er bij kon zijn, maar ja zo gaat dat. Ziekte, andere afspraken, enz. Krijg maar eens twaalf drukke mensen bij elkaar. We maken een informatieve en gezellige wandeling over het terrein. Gerrit, onze gids, vertelt over de vele beheer experimenten. We zien veel interessants en willen komend seizoen vaker gaan kijken naar de ontwikkeling van de graslanden en poelen daar. Na een laatste koffie fietsen we tegen vijf uur weer naar huis. Een druilerige dag die toch leuk werd!
Zaterdag 17 september 2022
Even lijkt vandaag een herhaling van vorige week te worden. Buienradar laat een armada van buien en buitjes zien die naar ons op weg is. Het loopt anders. De buien waaien over of voorbij. We werken in de frisse ochtendzon en hoeven maar een keer te schuilen voor een buitje.
Afgelopen dinsdag hebben we een begin gemaakt met de nazomer-maaibeurt. Het voorste deel van de natuurtuin, vanaf de stenen muur tot aan het berkenbosje, is gemaaid. De messenbalkmaaier heeft moeite met de trekkracht, maar de maaibalk snijdt goed. Het gemaaide gras is egaal kort met tussendoor langere sprieten die onder de maaibalk zijn door geschoven. Omdat de maaibalk een meter breed is, blijft op hobbelige plekken natuurlijk iets meer staan. Dat is precies goed zo. We willen de graslandjes kort de winter in laten gaan en tegelijk een deel sparen voor de overwintering van vlindereitjes, rupsen en ander gedierte. De veldjes moeten niet “dood gemaaid” worden.
Tuinwaterlelie
Door het maaiwerk is er weer goed zicht op de grote poel. De tuinwaterlelie heeft opnieuw een paar bladeren gemaakt. Ik zaag ze meteen met de stokzaag onder water af. Het zijn de laatste restanten van een tuinwaterlelie die een paar jaar geleden nog een groot stuk poel afdekte. Een waterlelie uitgraven is een ondoenlijk werk. De laatste twee seizoenen sneden we elke week de bladeren onder water af. Opruimen door uitputten. Dat idee heeft goed gewerkt. Buiten de paar blaadjes die nu afgesneden zijn heeft de plant niets meer gedaan. We blijven hem in de gaten houden, maar het ziet er naar uit dat we weer een uitheemse woekeraar er onder hebben gekregen.
Rustig aan
Delano, Onderzoeker Will, Wil en ik harken op ons gemak het maaisel op dijkjes bij elkaar. Het maaisel is nog nat en zwaar. Een extra reden om het rustig aan te doen. We zien veel kikkers en padden tussen het maaisel die niet zo blij zijn met onze hooiactiviteiten. Tussendoor komen wandelaars binnen. Voor we begonnen zijn komt een vaste vroege bezoeker langs, maakt een praatje en loopt een stukje met Onderzoeker Will mee. Een fotograaf komt voor de gemeente gevraagd wat sfeerfoto’s in de natuurtuin te maken. Ik ben benieuwd waar we die terugzien. Later loopt een dame met haar zoontje een rondje door de tuin en vertelt over de perenbomen in haar tuin en de beestjes die daar het meeste plezier aan hebben.
Een waterhoen blijkt twee waterhoenen!
De oudjes houden een korte pauze, Delano vindt het goed zoals het is en werkt door. Na de koffie gaan ook wij weer verder. Wil neemt nog een kijkje bij de houten brug waar een reparatie nodig is. Onderzoeker Will heeft zijn vlindernet gepakt en speurt de oeverzone af, op zoek naar wantsen. Er gebeurt iets tussen het riet. Golfjes gaan over het water. We krijgen niets te zien, maar het zal het jonge waterhoen zijn. We zien dat wel eens wegvluchten wanneer we op de houten brug komen. Later bekijk ik thuis de beelden van de wildcamera. Een verrassing: Het jonge waterhoen blijken twee jonge waterhoenen te zijn! Gezellig naast elkaar scharrelen ze door het beeld. Een succesvol waterhoenenjaar dus.
De planten zijn aan de herfst begonnen
Veel werk is er niet meer. Tegen half twaalf ligt alle maaisel in lange slierten over de veldjes en zijn de eerste kruiwagenladingen buiten de poort gereden. De rest kan tot volgende week wachten. Oud-bestuursleden Agnes en Kees lopen een rondje door de natuurtuin en wij doen dat ook. De bomen staan nog vol in het blad, maar de planten zijn aan de herfst begonnen. Het heeft flink geregend afgelopen dagen. De grote poel is weer iets hoger gekomen In de noordelijke poel staan een paar kleine plasjes water. De bospoel en de diepe stukken in de zuidelijke strook staan nog steeds droog. Blijkbaar is de bodem zo uitgedroogd dat het regenwater meteen is weggezakt. Er zal nog veel moeten vallen voordat het tekort is weggewerkt.
Zaterdag 10 september 2022
Dat gaat vandaag niet veel worden. Voor de zon op is regent het al. Wanneer het even droog is, fiets ik snel naar de natuurtuin. Poort openen, insectenlab controleren en snel de messenbalkmaaier buiten zetten. De maaibalk is schoongemaakt, geslepen, geolied en opnieuw afgesteld. Vandaag test ik hem op de graspaden. De test verloopt goed. De enige tegenslag is een regenbui waardoor ik moet schuilen. De machine werkt prima en is klaar voor de komende maaibeurt.
Verhalen in de regen
Onderzoeker Will is eerder terug dan verwacht. Vanwege het slechte wantsenweer gaat een expeditie van het wantsengenootschap niet door. De regen houdt ons in de container en Onderzoekers Will vertelt volop over zijn reis naar Zweden en de vele waarnemingen. Een vaste bezoeker die we een tijd hebben gemist komt aangelopen. Hij blijkt een tijd terug te zijn aangereden met een gebroken knie als gevolg. Gelukkig kan hij nu zijn wandelrondje weer maken. Intussen is ook Wil aangekomen en wanneer het even droger wordt lopen we een rondje.
Voorproefje van de herfst
Het is grijs en herfstig. Echt koud is het niet. Het waait, planten en struiken hangen krom van alle nattigheid. Heel wat anders dan we afgelopen weken hebben gezien. Deze regendag zal niet veel goedmaken van de droogte. Wanneer we tegen een natte molshoop trappen blijkt alleen de bovenste centimeter vochtig. De rest poedert uit elkaar. Maar het is in ieder geval iets. De grote poel staat wat hoger dan vorige week. De verwachting dat hij nu droog zou vallen is niet uitgekomen.
Zwaluwtrek?
Boven de graslandjes zwiert ineens een troep zwaluwen. Het is een los-vaste zwerm van zeker vijftig exemplaren. Onderzoeker Will herkent meteen verschillende soorten. Het lijkt hem dat deze vogels al aan het wegtrekken zijn. Een minuut of tien jagen de zwaluwen boven onze hoofden en trekken geleidelijk aan richting het zuiden. Even later zien we ze boven het veld ten zuiden van de natuurtuin, op de voet gevolgd door een sperwer.
Gammele brug
Na het rondje inspecteert Wil nog een zwakke plek onder de houten brug. Een steunbalk blijkt al lange tijd los te zijn geraakt, waardoor de noordelijke helft van de brug merkbaar gammel geworden is. We maken een plannetje om de schade te repareren en ruimen dan alle spullen op. Ruim voor twaalf uur (een zeldzame uitzondering) sluiten we de poort af terwijl er opnieuw druppels beginnen te vallen. Hopelijk volgende week beter weer.
Zaterdag 3 september 2022
Vorig jaar hebben we tot oktober gewacht met de late maaibeurt. Een paar jaar geleden begonnen we eind augustus al. Door groeizaam weer kwam er telkens veel groen bij dat de winter in ging. We willen zoveel mogelijk plantenmassa van de veldjes, maar ook geen drie keer maaien. Daarom is de tweede maaibeurt steeds verder naar achteren geschoven. Nadeel van een verlate maaibeurt is dat alles plat kan waaien en regenen. Dat maakt maaien zwaar. Ik denk dat we binnenkort beginnen met de late maaibeurt. Het blijft koffiedik kijken, maar volgens mij is het groeiseizoen voorbij. De meeste planten zijn uitgebloeid. Vlier, Kornoelje, Kardinaalsmuts, Gelderse roos hangen vol vruchten, maar door watertekort is een deel al verdroogd. Het herfst en tegelijk zomer want de zon weet niet van ophouden.
Geen tuinmode, maar biodiversiteit
De rommelige aanblik stoort misschien echte tuinliefhebbers. Ik vind het wel iets hebben. Bovendien draait het in de natuurtuin niet om tuinmode, maar biodiversiteit. Ook dorre planten zijn aantrekkelijk voor insecten. Dat realiseer ik me wanneer een troepje koolmezen de stengels onderzoekt, op zoek naar voedsel. Een merel snoept al flink van de vlierbessen, ook al zijn de struiken zelf gehavend door watergebrek. En blijkbaar zijn niet alle wespen op zoek naar terrasjes met suikerwater. Tussen gras en dode planten zijn wespen zenuwachtig op jacht naar prooidieren.
Van risico naar paddenstoelenvoer
Vorige week hebben we het kappen van de grote scheve es voorbereid. Een eik en een flinke tak van een andere boom zijn uit de weg geruimd. De gevaarlijk over het wandelpad hangende es kan nu vrij vallen zonder de tegenover liggende struiken te beschadigen. Het omhalen is een kwestie van minuten. We hebben geleerd hoe we een boom veilig en gestuurd kunnen omzagen. De es valt precies waar hij moet vallen. Op ons gemak ruimen Wil en ik de takken op, zagen de stam in stukken en kruien de houtblokken terug naar het berkenbosje. Ze dienen nog jaren als paddenstoelenvoer, leefgebied voor klein gedierte en overwinteringsplek voor amfibieën.
Twee vliegen in een klap
Terwijl de zwerfafvalploeg nakaart bij de container, de maandelijkse opruimronde zit er weer op, loop ik met Wil nog een keer door de natuurtuin. Ons kapwerk is niet alleen goed voor de veiligheid geweest. Er valt een bak meer zonlicht in het berkenbosje. Dat zal de struiklaag en de kruidenlaag goed doen. Deze winter halen we voor de veiligheid nog vijf bomen aan de voorkant weg en komt er nog meer licht binnen. Twee vliegen in een klap.
Nat en droog
De grote poel is weer gezakt en is niet meer dan een ondiepe sloot. Hooggelegen graslandjes beginnen te verdorren. Er ontstaan open plekjes, ook al omdat de konijnen extra gaten graven. Waarom weet ik ook niet, misschien zoeken ze eetbare wortels? Vlieren en meidoorns op droge plekken staan er slecht bij. Stukken met weinig zon zijn groener en staan vol frisse planten. De dichte begroeiing werkt remmend op uitdroging. Vocht dat uit de bodem dampt, wordt door het plantendek tegengehouden. Wanneer je je hand tussen de stengels stopt voel je nattigheid. Op de heuvel bij de ingang is een verdorrende toendra te zien terwijl op beschutte plekken Moerasandoorn, Egelboterbloem, Veldrus en Zomprus bloeien. Allemaal typisch planten van vochtige omstandigheden. In de zuidelijke strook zie ik zelfs een paar bloeistengels van de Adderwortel. Die heb ik al een paar jaar niet meer gezien sinds we hier flink wat hebben afgegraven. Maar hier staat hij, droge zomer of niet. Voor ons is het buitengewone weer niet iets negatiefs. Verdroging, planten en struiken die dood gaan, open plekken. Het is verval, maar we zijn vooral benieuwd wie de opengevallen plek zal innemen.