Weekverslag van Stan, maart 2023
Zaterdag 25 maart 2023
Het is fris, nu en dan waait een bui door de natuurtuin. Later gaat de wind wat liggen en komt de zon vaker door. Dat scheelt letterlijk meteen een jas. Ik begin weer met het wekelijks tellen van de bezette gaten in het insectenlab. Ik moet de aantallen van vandaag nog vergelijken met de eindstand van vorig jaar. Ik vermoed dat tijdens de warme dagen die we hebben gehad al een paar metselbijen zijn uitgekomen. Wanneer later in de ochtend de zon op het insectenlab schijnt hangen verschillende Gehoornde metselbijen rond de blokken. Ik denk mannen, want die komen het eerste uit. Ze houden de blokken goed in de gaten om, zodra een vrouw naar buiten komt, hun kans te grijpen.
Vechtersbazen zijn terug
We zien vandaag ook een Dagpauwoog en een paar hommelkoninginnen. De insectenwereld komt uit winterrust. De vogelwereld is al langer wakker. Ook vandaag drukte rond nestkasten en in de boomtoppen. Op alle drie de poelen zitten nu ineens Meerkoeten. Op de grote poel een koppel, op elk van de twee andere poelen een los exemplaar. Meerkoeten zijn territoriale vechtersbaasjes. Wanneer soortgenoten in de buurt komen wordt er geknokt. Zelfs andere, grotere vogels proberen ze weg te pesten. Het is gedaan met de rust van de Waterhoenen en Wilde eenden.
Aangepaste nestkasten
Afgelopen week zijn de zeven kapotte nestkasten gerepareerd en aangepast. Het waren allemaal mezenkasten, met een ronde opening van ongeveer 3 cm. Twee hebben we zo gelaten. Twee anderen zijn open gezaagd zodat ze in de smaak moeten vallen bij Grauwe vliegenvangers. Nog eens twee hebben een langwerpige opening aan de zijkant gekregen voor Boomkruipers. Bij de laatste nestkast is de ronde opening langwerpig gemaakt. We hopen dat een Gekraagde roodstaart hem goed genoeg vindt. Net wanneer we willen beginnen met ophangen, worden we de container ingejaagd door een fikse regenbui. Een goede reden voor een vroege koffiepauze. Antoinette brengt gerepareerde schepnetjes terug en drinkt een kop koffie mee. We zijn nu helemaal klaar voor een nieuw seizoen schoolexcursies. De vrijwilligersgroep staat klaar en de eerste drie excursiedata zijn al bezet.
Hoog water
Onder leiding van Onderzoeker Will trekken we door de natuurtuin en zoeken geschikte plekken voor de kasten. De Meerkoet op de noordelijke poel laat zich door ons niet afschrikken. Hij houdt afstand, maar weigert zijn stekkie op te geven. Gelukkig is het een klein beestje, anders had hij ons zeker laten rennen. We kunnen een kast ophangen en trekken daarna verder naar het berkenbosje. Overal in de natuurtuin is het water gestegen. Bij de lage veldjes staan de graspaden onder water. Ik ben de enige met laarzen en kan direct naar het berkenbosje waden. De rest moet een omweg over de hogere stuken maken. Wanneer we de laatste kasten hebben opgehangen zijn we klaar voor vandaag. De laatste wilg die we nog willen knotten bewaren we voor volgende week.
Zaterdag 18 maart 2023
Zomer! Dat is het niet, maar het voelt wel zo. Ruim tien graden warmer dan vorige week en dan is de wereld echt anders. De kerspruim (Prunus cerasifera) bij het insectenlab staat vol witte bloesem. Het is elk jaar de eerste struik die bloeit. Sleedoorns (Prunus spinosa) beginnen meestal een paar weken later. Dit jaar doen de Sleedoorns op zonnige plekken toch al aardig mee. Waarom de bloeitijden van deze soorten nu bijna gelijk lopen weet ik niet. Door het rare weer van de laatste weken? Een eekhoorn springt van boom tot boom langs de noordkant. Waarschijnlijk is dat de veiligste route voor zo’n kleine Tarzan. Ik denk dat een eekhoorn makkelijk de hele natuurtuin rond kan gaan zonder op de grond te komen.
Wilde narcis
Buiten de poort heeft de gemeente jaren geleden bolgewasjes geplant. Bonte krokussen, Sneeuwklokjes, Sneeuwroem. Veel is daar niet van over. Een paar dappere Bonte krokussen houden het nog vol. Zelfs een enkele Sneeuwroem piept bescheiden tussen het gras door. Vorig jaar zagen we hier een Wilde narcis en ook vandaag staat er een in bloei. Ook door de gemeente geplant of door een voorbijganger is geschonken?
Bruine kikkers
De kikkers zijn uit de winterslaap. En hoe! De Blauwe reiger is er het eerste bij. Een spartelende kikker in de snavel wordt grondig afgespoeld. De reiger heeft het goed naar de zin en laat zich niet snel op de vlucht jagen. Ik maak foto’s en in die korte tijd werkt hij twee kikkers naar binnen. Niet raar, want er zitten tientallen Bruine kikkers het paarseizoen te vieren. De hele ochtend zien we ze richting het water trekken. Ook in de ondergelopen lage veldjes en de grote poel zelf is het geknor van de Bruine kikkers te horen.
Sleutelbloemen en reeën
Eigenlijk had ik gereedschap mee moeten brengen om de kapotte nestkasten aan te passen. Vergeten, dus dat doe ik deze week thuis. Volgende zaterdag hangen we ze dan op. Op twee plekken in de natuurtuin groeien Sleutelbloemen. Gulden sleutelbloem en Slanke sleutelbloem. Ik denk dat ze allebei ooit door vrijwilligers zijn aangeplant, maar ze houden het al jaren zelfstandig vol. Vorig jaar werden van beide planten de bloemknoppen opgesnoept door reeën. Ik hou bij welke planten er in de natuurtuin groeien en dat gaat alleen goed wanneer ze in bloei staan. Dit jaar ben ik de fijnproevers voor. Ik knip stukken kippengaas op maat en zet een schermpje rond de plantjes. Normaal beschermen we geen individuele planten en moeten ze het op eigen houtje redden. Deze keer wil ik ze volgens de regels op naam brengen. Wanneer dat gebeurd is kan het gaas weer weg.
Jonge onderzoekers
Vandaag versterken we de westelijke houtwal. De takken daarvoor zagen we uit de rij oude knotwilgen. Eigenlijk een beetje te vroeg. Ze zijn pas twee winters geleden geknot. We willen drie bomen knotten. We maken ons niet druk en knotten er twee. Volgende week de derde. Tijdens het werk komen twee meiden langsgelopen. Ieder uitgerust met een verrekijker en een heeft een handige loep bij zich. Ze kennen de natuurtuin van een bezoek met Scouting Leonardus. Ze willen insecten bekijken en hebben zelfs een insectenboek bij zich. Na wat geklets trekken de twee verder op ontdekkingstocht.
Nieuw seizoen
Na de koffiepauze ruimen we de laatste takken op en lopen op ons gemak een ronde. Het is vogeltijd. Merels, Houtduiven, Mezen, Ekster, zelfs een Tjiftjaf laat zich zien. Een Putter zit zingend in een hoge struik, constant is de Groene specht te horen, een Buizerd zweeft door de lucht. De winter is voorbij, een nieuw seizoen aangebroken. We lopen een vader en zoon tegen het lijf die vol verbazing naar het kikkerspektakel in de overloop kijken. We kunnen zelf nog uren bij het gespartel en geknor staan, maar we hebben ook andere dingen te doen en moeten afsluiten. De eerste lenteochtend is binnen!
Zaterdag 11 maart 2023
Strak blauwe lucht en de zon krijgt vanmorgen alle kansen. Blijkbaar is er meer neerslag gevallen dan ik dacht, want een groot deel van de natuurtuin staat onder water. De grote poel staat bijna tegen de houten brug, de lage veldjes staan blank en het pad is tijdelijk verdwenen. Waar de zon niet kan komen ligt een dun vliesje ijs op het water. Een laatste restant van het winterse weer van afgelopen dagen. Vorst, serieuze sneeuwval, wind en regen. Vandaag is van al die onstuimigheid weinig over. Lekker fris, windstil, fluitende vogels. Hoog boven ons horen we het gebrom van een propellervliegtuig dat rondjes over de omgeving maakt. Een keer vliegt het over ons heen. Het is een vliegtuig van Slagboom en Peeters, een bedrijf dat luchtfoto’s maakt. Op flightradar24.com is te zien dat ze over het hele het gebied tussen Helmond en de Duitse grens heen en weer vliegen. Boven Helmond wordt gekeerd om dan opnieuw naar Duitsland te vliegen. Benieuwd voor wie ze hier vandaag foto’s maken.
Reparatie houtwal
Aan de westkant van de natuurtuin is een zwakke plek in de houtwal. In de schaduw van de bomenrand groeien niet veel bramen en de takkenhoopjes die er liggen houden niemand tegen. Het omzagen van een eik is hier de beste oplossing. Hij wordt door de andere bomen een beetje naar buiten gedrukt. De takkenkroon steekt meters over de houtwal en het naastgelegen veld. De takken kunnen in de houtwal en er komt meer zonlicht op de donkere plek. De sprieterige braamstruiken krijgen betere kansen om uit te groeien. Geen betere afscheiding dan een dikke haag braamstruiken.
Korstmossen
De eik valt waar hij moet vallen, maar splijt onverwacht in de lengterichting door. Dat levert wat extra werk op om de geknikte stam veilig op de grond te brengen. Onderzoeker Will volgt het hele proces met groot wantrouwen. Wanneer ik en Wil de houtwal hebben dichtgestopt en geen aanstalten meer maken om nog meer bomen te kappen is hij gerustgesteld. We gaan aan de koffie. Intussen loopt iemand van IVN Laarbeek door de natuurtuin op zoek naar bijzondere korstmossen. Of hij die uiteindelijk gevonden heeft, weet ik niet want hij is al weg voordat we het hem konden vragen.
Wilgen knotten
Na de koffie lopen we naar de rij knotwilgen. We zagen een flinke wilgentak op maat en planten hem op de plek waar een wilgenstek van vorig jaar is verdwenen. De rij nieuwe knotwilgen die de oude gaat vervangen is weer compleet. We bespreken de zwakke plekken die nog in de westelijke houtwal zitten. Onderzoeker Will komt met het idee om een paar van de oude wilgen te knotten en de takken voor het versterken te gebruiken. We besluiten dat volgende week te doen.
Nestkastjes aanpassen
Terug bij de container bekijken we de nestkastjes van het IVN die we hebben verzameld. De meesten zijn uit de boom gevallen, sommigen zijn beschadigd. Uit een van de kasten schiet een bruine muis. Welke soort is niet te zeggen, hij of zij schiet bliksemsnel onder de container en laat zich niet meer zien. We willen de nestkasten repareren en de invliegopeningen aanpassen voor verschillende vogelsoorten. Dat zal volgende week het nodige kluswerk geven. Erg lang kunnen we hier niet mee wachten. Verschillende nestkasten zijn al in beslag genomen door Pimpelmezen. In de grote wilg bij de noordelijke poel is een koppel Zwarte kraaien een kraaiennest aan het bouwen. Een koppel Wilde eenden is al een paar weken de natuurtuin aan het verkennen. Op de zuidelijke poel heeft de wildcamera een koppel Waterhoenen vastgelegd. Hier en daar is de lente begonnen.
Zaterdag 4 maart 2023
Een rustig dagje. Niet koud, niet warm. Soms miezert het een beetje. Onderzoeker Will is naar de landelijke dag van de Vlinderstichting en Rinus is met het IVN wilgen knotten in Brandevoort. Ik loop over de graspaden om verse molshopen plat te harken. Mollen lijken nu actiever dan anders. Het is paartijd. Mollenmannen graven extra gangen om een mollenvrouw te zoeken. Dat zorgt voor extra molshopen. Over een paar weken groeit het gras op de paden weer en dan moet de gazonmaaier vooruit kunnen. Molshopen kunnen we dan niet gebruiken. Verder zijn we blij met onze mollenbevolking. Zo weten we dat er gezonde hoeveelheden pieren in de bodem zitten. Alleen jammer dat die vaak onder de paden zitten.
Houtwal bijvullen
Onze vaste vroege bezoeker vertelt dat er gisteren een groep kinderen in de natuurtuin zat. Dankzij zijn oplettendheid weten we waar ze zijn binnengekomen. Daarmee hebben we meteen het tweede klusje van vandaag te pakken. Wil en ik scharrelen takken bij elkaar en zagen de toppen uit een paar omgevallen Vogelkersen. Alles gaat in de openingen in de dunne houtwal. Na een uurtje zijn we min of meer tevreden. We hebben koffie verdiend.
Elzen ringen
Na de pauze trekken we naar de hazelaarstrook aan de zuidkant van de natuurtuin. De meeste Essen (Fraxinus excelsior) die er stonden zijn vanzelf omgevallen. Slachtoffers van een schimmelziekte waarschijnlijk. Een deel van de Zwarte elzen (Alnus glutinosa) hebben we op een meter hoogte afgezaagd. Die gaan opnieuw uitgroeien en kunnen we als knotboom gebruiken. Andere elzenbomen hebben we geringd zodat ze rechtop staand afsterven. Door deze ingrepen ligt de zuidelijke strook veel beter in de zon. Om dat zo te houden ringen we nog een paar elzen. Niet alle hoge bomen gaan hier weg. Iets verder van de zuidelijke strook is een rij geknotte elzen opnieuw uitgelopen. Ze zijn al halverwege de hoogte van een volwassen boom, maar door de afstand levert hun schaduw geen problemen op. Langs het wandelpad staan al hoge bomen, dus het weghalen van elzen heeft daar geen zin.
Eerste kikkers
Het is lastig werken in de moerassige modder en de wirwar van takken. Toch is dit een van mijn favoriete stukjes natuurtuin. Zeker in de winter is het een serieus minimoeras. Bramen, struiken en omgevallen bomen vormen een ondoordringbare jungle. Zo’n rommelbosje is populair bij kleine vogels. In de winter zwieren sijzen tussen de elzentoppen. In de zomer is het een gewilde plek om te schuilen en te broeden. Wanneer we klaar zijn zie ik in een modderige greppel een kikker. De eerste dit jaar! Het is een dame, dik van de eieren. Daarna: nog een kikker. Ik kan niet zien of dit ook een vrouw is of een man. Hopelijk maken ze niet de fout hier kikkerdril te produceren, want dit stukje valt binnenkort droog.
Snoeien langs de grote poel
Tussen de heuvel en het berkenbosje halen we nog een paar hoog opschietende jonge elzen om. Het terug snoeien van bomen is nodig om op de kleine oppervlakte van de natuurtuin zoveel mogelijk variatie te ontwikkelen. Vooral langs de grote poel moeten we oppassen voor teveel schaduw en bladafval. Er blijft natuurlijk altijd discussie over hoeveel er gezaagd moet worden. Verderop, aan de westkant van de natuurtuin, ontdekken we nog een zwakke plek in de houtwal. Volgende week gaan we hier iets aan doen.
Rijstvelden en Sleedoorn
De zwerfafvalploeg is terug van de maandelijkse ronde. Ze hebben weer een flinke buit opgehaald. Vooral in het bos achter de natuurtuin lag veel rommel. We maken de kettingzaag schoon en drinken een kop koffie. Daarna loop ik met Wil nog een laatste inspectieronde. De lage graslandjes stonden vorige week nog blank. Nu steken de donkergroene stengels van de Russen scherp af tegen het lichtgroene gras op de paden. Het doet denken aan rijstvelden. Een Sleedoorntak bij de westelijke houtwal staat in bloei. Het is maar een enkele tak, maar toch: weer een lente voorbode. Komende week wordt koud weer verwacht dus zal het nog wel even duren voordat de bloei echt losbarst. Voor nu zijn we tevreden en sluiten af.