Zaterdag 31 augustus 2024
Vandaag beloofd zomers warm te worden, dus ik begin lekker vroeg met hooien. Werken op de graslandjes in de volle zon is geen pretje, dus hoe eerder we vandaag klaar zijn hoe beter. In het berkenbosje ligt een pakketje veren. Een vogel is hier in iemands buik beland. Op de houtstapel verderop liggen nog veel meer veren. Later kijken we met zijn allen nog een keer en besluiten dat hier een duif geplukt is. Weer wat later zie ik op hetzelfde pad veren die volgens mij van een specht zijn geweest. Iemand heeft hier op zijn best gegeten. Ik gok dat het een sperwer is geweest. Ik kan me goed voorstellen dat die hier tussen de bomen en takken een prooi slaat.
Ruw grasland is lastig maaien, maar kikkers vinden het geweldig
Afgelopen woensdag heb ik het noordelijkste graslandje gemaaid. Dit is een van de laagste veldjes en is mei vorig jaar voor net laatst gemaaid. Vanaf september 2023 tot in juli dit jaar stond hier water. Dat is te merken. Forse grassoorten hebben zich uitgebreid en daaronder hebben plantenresten van vorig jaar een dikke mat gevormd. Veel kleinere plantensoorten zijn niet meer terug te vinden. Maaien was een hele toer en het bijeen harken van het maaisel is ook niet makkelijk. Het losse materiaal ligt tussen lange platliggende stengels die de maaimachine gemist heeft. Daarnaast trek ik hele matten met plantenresten van vorig jaar mee. De rommelige bodembedekking blijkt erg aantrekkelijk voor kikkers. De ene na de andere moet voor me wegvluchten en op zoek naar een andere vochtige schuilplaats.
Maaien of Zaaien
Fanny komt even langs. Ze heeft voor haar natuurcursus zaden verzameld in De Bundertjes en vraagt of wij er ook wat van willen hebben. Ik vertel dat we op de graslandjes niets zaaien of planten, alleen maaien en afvoeren. Het doel is om te bekijken hoe de graslandjes op dit beheer reageren. Bijzaaien kan natuurlijk, maar dan weten we niet meer welke planten er dankzij het maaibeheer komen en welke omdat ze zijn uitgezaaid. Rinus weet een goede bestemming voor Fanny’s zadenvoorraadje. Hij neemt ze mee voor de tuin van zijn zus die hij bijhoudt. Die kan wel wat extra plantensoorten gebruiken.
Heeft verruiging ook voordelen?
Na de koffie gaan we drie man sterk, ik, Pieter en Rinus, aan de slag op het veldje. Harkend, kruiend en kletsend krijgen we het meeste maaisel van het noordelijkste veldje buiten de poort. Het is nu al een indrukwekkende stapel en we zijn nog maar net begonnen met deze maaibeurt. Het veldje ligt er nog steeds berooid bij. Door de verruiging blijft veel platenmateriaal achter. Ik denk nog steeds dat het twee of drie seizoenen duurt voordat we de rijke variatie van vorige jaren weer terughebben. Maar misschien heeft al die rommel ook een goede kant. Veel insecten overwinteren tussen het strooisel als ei, larve of pop. Wie weet hebben we volgend jaar extra veel vlinders en sprinkhanen? Later in de ochtend begint de zon flink te branden en we gaan niet tot het uiterste. Het laatste restje maaisel ruimen we volgende week wel op. Bij de container nemen we nog even de tijd en sluiten dan een mooie nazomerochtend af.
Zaterdag 24 augustus 2024
De ochtend begint fris, maar de temperatuur loopt vandaag snel op. Halverwege de ochtend is het aardig benauwd. Gelukkig hebben we vandaag een rustig klusje op het programma staan. Met ons drieën knippen we langs de voorkant de manshoge brandnetels weg bij de buitenhaag. De buitenkant hebben we eerder geknipt, dus is er vanaf het wandelpad weer vrij uitzicht op de natuurtuin. Na een uur knippen en kletsen is het werkje klaar.
Nat half jaar geeft een lange maaibeurt
Tijdens de koffie komt penningmeester Ton binnen en drinkt een kopje mee. Na de koffie komt ook oud-bestuurslid Agnes een kijkje nemen. We lopen een rondje en bekijken de veldjes. Een groot deel van de graslandjes is verruigd en de rietkragen zijn verdubbeld. Ongelooflijk hoe snel zo’n verandering gaat. Het maaien zal een flinke klus worden. Gelukkig zijn de paden bijna uitgehard. Alleen de laagste stukjes zijn nog een beetje soppig. Komende week ga ik een stukje grasland maaien om te kijken of de maaimachine er door komt. Ik ben benieuwd. We zullen heel september en oktober nodig hebben voor deze maaibeurt. We gaan ons niet moe maken en pakken elke week een klein stuk. Dan komen we er ook.
Levend grasland
Al rondlopend valt op hoe vol leven het gras in de natuurtuin is gebleven. Met name de hogere delen die niet onder water hebben gestaan en die we hebben kunnen maaien. Honderden kleine groene cicades springen alle kanten op en overal komen we kikkers tegen. Ook libellen zien we, waaronder een (Bruinrode?) heidelibelle. Op de drogere veldjes vallen sprinkhanen op en we zien zelfs een paar vlinders. Koolwitjes en Zandoogjes. Ik heb deze zomer een enkele Kleine vuurvlinder gezien, niet meer. Volgens mij zijn veel eitjes verzopen in het water. Tussen het gras zie ik een kruisspin in zijn web. Ik heb het idee dat ik ook die niet vaak heb gezien dit jaar, maar misschien moet ik beter kijken. Hoewel, op Wikipedia lees ik dat kruisspinnen flink te lijden hebben van droogtes en nattigheid. En daar hebben we er genoeg van gehad. Binnenkort kunnen we de balans opmaken en kijken welke soorten we dit jaar gemist hebben en welke nieuwe we hebben gezien.
Zaterdag 17 augustus 2024
Weer een rustige ochtend. Pas volgende maand begint onze grote maaiklus. Pieter en Onderzoeker Will zijn allebei op vakantie. De ochtend begint bewolkt en fris, maar de lucht waait snel open en later komt regelmatig de zon door. Ik loop met Rinus de paden langs en we knippen overhangende takken en uitgroeiende braamstruiken weg. Daar zijn we een flink deel van de ochtend mee bezig. Tijdens de koffie komt Fanny even bijkletsen. Ze heeft voor haar natuurcursus een half uurtje vogels geluisterd. Ze is nu bijna klaar met de cursus. Leuk dat de natuurtuin weer een keer gebruikt wordt als “studiehulp”.
Bezoekers
Een paar komt enthousiast binnengewandeld en is nieuwsgierig naar de natuurtuin. Ze hebben alle IVN-wandelingen in Helmond gelopen en al een paar keer voor de gesloten poort gestaan. Nu hebben ze beet. Terwijl ze hun ronde lopen ga ik met Rinus verder de paden langs. Bij de zuidelijke poel bespreken we het plan om de oeverzone verder uit te diepen. We gaan eerst de nazomer maaibeurt afwerken. Bij die maaibeurt maken we veel gebruik van de paden en dat wordt lastig wanneer die vol liggen met ophooggrond. Binnenkort zal ik de graafklus uitmeten en met paaltjes uitzetten.
Weinig over van bloemrijk grasland
Wanneer we het pad tussen de lage graslandjes bijwerken, valt weer op hoe hoog de planten op de veldjes zijn opgeschoten. Het riet is meer dan manshoog en de andere begroeiing komt tot ons middel. Van bloemrijk grasland is weinig over. Ik denk dat we minstens twee jaar nodig hebben om de gevarieerde flora terug te krijgen. Amfibieën lijken hiervan te profiteren. Tussen de hoge begroeiing is het de hele dag vochtig en beschut. Overal komen we kikkers tegen die door ons snoeiwerk worden verstoord. Tegen twaalf uur hebben we de zijkanten van alle paden bijgewerkt. We ruimen de spullen op en sluiten een rustige ochtend af. Volgende week gaan we verder met de brandnetels aan de binnenkant van de buitenhaag.
Zaterdag 10 augustus 2024
Een mooie zomerse ochtend en weinig op het werkrooster. Wat is het stil, geen vogel te horen. Eventjes een Groene specht, dan nog een Boomklever en soms wat onduidelijk getik en gekwetter. Maar meestentijds dus niets. Dat valt extra op nu het bijna windstil is. Onderzoeker Will heeft eens gezegd dat veel vogels na de broedtijd in de rui gaan en zich dan stil houden. Dat lijkt inderdaad te gebeuren en draagt bij aan de vakantiesfeer. Niemand gaat zich nu druk maken.
Volgende maand begint maaiwerk
We werken de buitenhaag aan de voorkant bij en doen verder niets. Pas over een maand komt er meer werk. Dan beginnen we met het maaien van de lage graslandjes. De natuurtuin begint op te drogen en hopelijk is de bodem volgende maand stevig genoeg voor de maaimachine. We hebben door de nattigheid bijna een jaar niet kunnen maaien en twee maaibeurten moeten overslaan. Dat zal een hele klus worden.
Gemeente heeft al laten maaien
Rondom de natuurtuin heeft de gemeente de graslanden laten maaien. Eerder konden de zware maaimachines van de groenaannemer daar ook niet terecht. Wij wachten nog een paar weken. De zomer is nog lang niet voorbij en wanneer we nu maaien gaat alles veel te lang de winter in. Ik denk dat de groenaannemer minder speelruimte in de planning heeft en nu wel aan de gang moet. Lijkt me niet ideaal, maar je moet wat met die weersextremen.
Irritante prikkers en mooie vlinders
Donderdag heb ik de grasstrook voor de ingang gemaaid. Ik ben bijna klaar met het eerste stuk buitenhaag wanneer onze vaste vroege bezoeker langsfietst. Hij vraagt wat we met alle brandnetels doen. De hoge brandnetels die het uitzicht op de natuurtuin hinderen, knippen we weg. De brandnetels langs het wilgenbosje laten we lekker staan. Veel mensen hebben er een hekel aan, ook natuurbeheerders, omdat brandnetels vaak een teken zijn van te veel meststoffen in de bodem. Maar brandnetels zijn niet alleen irritante prikkers. Verschillende mooie vlindersoorten leven als rups op deze plant. Zojuist heb ik tientallen rupsen gezien op de brandnetels achter de buitenhaag. Rupsen van de Dagpauwoog, Atalanta, Gehakkelde aurelia en Kleine vos eten graag brandnetels. Pal langs paden halen we ze natuurlijk weg, maar waar ze niet bij blote kuiten en armen kunnen blijven ze staan.
Rode vissen in de grote poel?
Rinus begint het maaisel onder tegen de buitenhaag te harken en ik knip met de handschaar het laatste stuk buitenhaag. De accuschaar hapert en er zit speling tussen twee stukken handvat. Er zitten aparte boutjes in en ik heb geen passende schroevendraaier bij me. Hier zal ik later naar kijken. Na een uur gaan we koffie drinken. Een dame die vaker voorbijwandelt, heeft haar hondje thuisgelaten. Ze wil graag reeënsporen zien. De meeste paden zijn droog en hard, dus we moeten even zoeken naar mooie prenten. Intussen komen we van alles tegen. Vanaf de houten brug lijkt het alsof er rode vissen in de grote poel zwemmen. Dichterbij blijken het wolken tubifex te zijn. Waarom die nu zo massaal bij elkaar komen, weet ik niet, maar ik zet het natuurverschijnsel vlug op de foto. Een moerassprinkhaan laat zich geduldig door de bezoekster op de foto zetten en verderop weet ik een jonge Groene kikker te vangen. Ook die wil wel even poseren voor een foto.
Waarom zitten amfibieën vaak in het water?
Veel mensen denken dat kikkers het hele jaar in het water zitten. Dat is zeker niet waar. Amfibieën hebben water nodig voor de voortplanting. Hun eitjes hebben geen harde schaal, zoals bij reptielen en vogels. Daarom moeten ze in het water afgezet worden. Na de voortplanting blijven amfibieën vaak dicht bij water. Je kunt er immers prima in wegvluchten en er is eten te vinden. Maar nog vaker jagen ze tussen de begroeiing op de graslandjes. Daar zijn nog veel meer insecten te vinden. Voor kleine kikkertjes is het land veiliger dan het water. Door de natuurtuin lopend kom je ze overal tegen. Terug bij de container kletsen we nog wat na en wat later komen Pieter en Rinus binnen. Ze hebben het laatste maaisel tegen de buitenhaag geharkt en daarmee de klus van vandaag afgerond. Onze bezoekster neemt afscheid, wij ruimen de spulletjes op en sluiten af.
Zaterdag 3 augustus 2024
Drukkend warm en vanmiddag wordt regen verwacht. Woensdag heb ik met de bosmaaier een flink stuk bij de zuidelijke poel gemaaid. Dit als voorbereiding voor de herinrichting van de oeverzone. Vandaag ruimen we het maaisel op. Voor het zover is loop ik een ronde over de graspaden met de messenbalkmaaier. De natuurtuin is nu zo ver opgedroogd dat de wielen niet meer in de modderige paden wegzakken. Dat is voor het eerst sinds eind september vorig jaar, nu bijna een jaar geleden! Het zal nog een tijd duren voordat de paden weer een “normale” graspaden zijn.
Bericht van Onderzoeker Will
Ondertussen krijg ik een bericht van Onderzoeker Will vanaf zijn vakantieadres in Denemarken. Denk eraan, laat hij weten, dit weekend is de nationale tuinvlindertelling. Hij heeft een foto bijgevoegd van een Duinparelmoervlinder die hij heeft waargenomen. Ik verwacht niet dat we die hier vandaag te zien krijgen. Rinus en ik harken en sjouwen het maaisel bij elkaar. Omdat er veel riet bij zit is het nogal een klus. Zeker omdat de zon regelmatig op ons neerbrandt. Na een dik uur zweten zijn we klaar. Alle maaisel, inclusief riet, ligt op de afvalhoop in het elzenbosje. We strompelen naar de koffie bij de container.
Herinrichtingsplan voor amfibieën
Het stuk wat nu gemaaid is hebben we een paar jaar geleden gedeeltelijk afgegraven. De bedoeling was om in het voorjaar, als het water in de poel hoog staat, een stuk oever te laten overstromen. Dit ondiepe water warmt in de lentezon snel op en is heel geliefd bij amfibieën om te paren en eitjes af te zetten. Maar het afgraven is niet gelijkmatig gebeurd. Wanneer het poelwater zakt, kunnen de nieuwe amfibieënlarven vast komen te zitten in geïsoleerde plasjes. Wanneer ook die opdrogen is het einde verhaal voor de larven. We willen deze paaiplaats geleidelijk laten aflopen zodat de larven naar de poel kunnen trekken als het water snel zakt. En als we dan toch bezig zijn breiden we de oeverzone meteen een stuk uit.
We nemen de tijd
Zo krijgen we een oeverzone die vanaf de zuidelijke poel tot aan het pad loopt en vanaf het stenen stoepje tot het insectenlab. De vrijkomende grond gebruiken we om het pad op te hogen. De voorbereidingen zijn nu klaar. Het is een klus die geen haast heeft en we werken er alleen aan wanneer we tijd en zin hebben. Als dit herinrichtingsproject volgend jaar klaar is zijn we tevreden. Volgende week gaan we eerst de voorkant van de natuurtuin bijwerken. Buitenhaag knippen en grasstrook maaien.
Sprinkhanen en vlinders
Net aan de koffie komen Peter van Ruth en zijn zus binnenwandelen. Peter komt een paar keer per jaar bij ons kijken hoe het met de sprinkhanen gaat. Hij zoekt door de hele regio sprinkhanen en zegt dat er dit jaar erg weinig zijn. We denken dat de waterstanden van het afgelopen jaar daar een rol bij spelen. Ook vlinders zien we dit jaar minder en bij de planten in de natuurtuin merken we allerlei rare verschuivingen. Grote egelskop waar de zuidelijke poel vorig jaar mee vol stond is weg. Watertorkruid, Moerasvergeetmenietje, Zompvergeetmenietje, Pinksterbloem, Echte koekoeksbloem en nog meer soorten zijn gedecimeerd. In andere jaren staan er tientallen.
Het weer werkt niet mee
Ik loop met Rinus een ronde, op zoek naar vlinders. We hebben pech. Tijdens het klussen brandde de zon op onze ruggen, maar nu overheersen de wolken. Slecht vlinderweer dus. Ik heb vorige week van Fanny gehoord dat vlinders direct zonlicht nodig hebben om voldoende op te warmen. Ze moeten tot 30 graden opwarmen en wanneer de lucht kouder is, zoals nu vliegen ze niet. Eerst moeten ze met hun geopende vleugels zonnewarmte opvangen en daarna kunnen ze aan de slag. Warm weer met bijvoorbeeld 24 graden is niet genoeg. In de zuidelijke strook knip ik een vage foto van een Oranje zandoogje. In de bosrand zien we twee keer een Bont zandoogje en een motje waar Obsidentify geen wijs uit kan worden. We moeten het ermee doen. Gelukkig monitoren we het hele seizoen en zullen we vast nog zonnige vlinderdagen hebben. Terug bij de container zijn de anderen al verdwenen en sluiten we af.