oktober 2021
Zaterdag 30 oktober 2021
Soms heb je pech met het weer en soms is vandaag. Buienradar laat een enorm neerslaggebied zien dat de hele dag nodig heeft om over het land te glijden. Het regent niet hard, maar bijna continu. Geen werkweer. Niet lang na mij komt een natte Onderzoeker Will binnen gefietst.
Onderhoud in De Bundertjes
We lopen zijn vogeltelronde. Het is rustig. Regendruppels, geen wind en ook de vogels houden zich stil. Volgens Will komt dat laatste door het lawaai van de machines die verderop bezig zijn. De gemeente laat onderhoud uitvoeren aan de grote bomen langs de wandelpaden. Dat betekent dat in drie fases bomen worden gerooid en vervangen door nieuwe aanplant. Dit jaar wordt gewerkt aan het eerste deel. In 2026 en 2031 worden de andere delen gedaan.
Onderhoud is vooruitzien
Onderzoeker Will maakt zich zorgen over de vogels die graag in hoge bomen broeden, zoals de Wielewaal. Ik denk dat de gemeente vooral denkt aan de veiligheid van de wandelaars. Bovendien moet je met groenbeheer vooruit denken. Het gaat niet alleen om wat er nu is (en door ingrepen weg gaat), maar hoe zich dat over de jaren ontwikkelt. Over enkele decennia zijn wij al lang weg, maar zullen nog steeds wandelaars van de Bundertjes kunnen genieten. De nieuwe aanplant van zwarte populieren (Populus nigra) zal dan indrukwekkende afmetingen hebben. Met een beetje geluk worden ze ruim 100 jaar oud.
Hakselaar
We wandelen de natuurtuin uit en nemen een kijkje bij de werkzaamheden. Vlakbij zijn twee bomen uit een rij gehaald. Bij de ijsbaan zijn er meer opgeruimd. De herrie die we de hele tijd horen komt van een enorme hakselaar die grote takken vermaalt tot snippers. Onderzoeker Will ziet dat niet alles wordt gekapt en is wat gerustgesteld. Teruglopend treffen we Wil die al naar ons op zoek is gegaan.
Sijzen
Het blijft regenen. We drinken koffie en besluiten dat het vandaag niets wordt met klussen. Eigenlijk wilden we vandaag kappen en snoeien in de zuidelijke strook, maar dat zal nog een weekje moeten wachten. Intussen vergapen we ons aan de vele Sijzen die de boomtoppen van de elzen afstropen op zoek naar zaden. Nu en dan vliegen ze als een soort miniatuur spreeuwenzwerm op en dalen weer neer. We proberen te schatten hoeveel het er zijn. Tussen de honderd tot 150, misschien meer.
Drone-opnames
Afgelopen week heb ik weer iets betere overzichtsfoto's kunnen maken met de drone. Helemaal tevreden ben ik niet. De drone zal nog vaak moeten vliegen voordat we de natuurtuin goed in kaart hebben. Goede luchtopnames kunnen ons helpen bij het aanpassen van ons groenbeheerplan.
Plakvallen
We hebben weer een plakvallentest gedaan. Een simpel onderzoek dat we van een groep boeren in Noord-Holland hebben afgekeken. In een lijn van honderd meter wordt om de tien meter een plakval gezet. Die blijven 48 uur staan. Daarna worden ze opgehaald en gefotografeerd. De foto's gaan door een computerprogramma dat de gevangen insecten telt, opdeelt in drie verschillende groottes en de biomassa betekent. Door deze test een paar keer per jaar te doen en enkele jaren vol te houden krijgen we meer inzicht in de insectenbevolking. Daardoor weten we ook weer meer over de kansen voor insectenetende vogels bijvoorbeeld.
Zaterdag 23 oktober 2021
Weer een mistig begin van de ochtend. De zon komt er eerste uren niet doorheen en blijft de geheimzinnige sfeer over de veldjes en tussen de bomen hangen. Het is kouder dan vorige week, duidelijk geen zomer meer. Het maaisel buiten de poort ligt er nog. De groenaannemer van de gemeente zal het binnenkort ophalen.
Paden maaien
Ik laat de messenbalkmaaier nog een keer lopen. In de laagste stand maai ik alle graspaden. Mogelijk de laatste keer dit jaar. Wanneer de temperaturen laag blijven groeit het gras niet hard. Onder de 10 graden Celsius houden de sprietjes het helemaal voor gezien. Door het maaien wordt de aangekoekte modder op de messenbalk opnieuw nat. Daardoor is de machine makkelijker schoon te blazen met de compressor.
Schimmel
Onderzoeker Will installeert zich bij de grote poel om het waterleven te bekijken. Wil gaat de kettingzaag schoonmaken en ontdekt dat de vezelplaten van de stellingkastjes zijn gaan schimmelen. Een van de platen is al eerder gesneuveld en de anderen zullen het niet lang meer uithouden. De container is te vochtig voor het goedkope bouwmarktspul. Gelukkig hebben we nog een voorraad hardhouten planken van de bruggetjes die we hebben gesloopt. Die kunnen we binnenkort op maat zagen en in de stellingkasten stoppen.
Koffie
De messenbalkmaaier is schoon geblazen en geolied. De kettingzaag opnieuw klaar voor gebruik. We drinken gedrieën eerst maar eens koffie. Rinus is deze en volgende week bij de gebiedsgidsencursus van het IVN. Belangrijk werk om de kennis van die organisatie op hoog peil te houden. Hester komt binnengevallen en vraagt op we het een goed idee vinden als ze in de mossen in de natuurtuin gaat bekijken.
Als je weinig weet kun je veel leren
Ze weet net zo veel van mossen als wij. Weinig dus. Dat komt goed uit, want als je weinig weet kun je veel leren. Ik heb thuis nog een Veldgids Mossen en de herkennings-app Obsidentify is altijd bij de hand. Genoeg hulpmiddelen om te beginnen. Het enige wat verder nodig is, is tijd en zin. De natuurtuin heeft veel aparte biotoopjes met verschillende mossen om te ontdekken. Hesters plan valt in goede aarde.
"Windschade"
Vandaag trekt Hester met Onderzoeker Will naar de kleine noordelijke poel. Wil en ik ruimen een boompje op dat door de harde wind over het pad hangt. We kijken of er nog meer is omgegaan, maar dat valt mee. Een grote vogelkers, die al omgevallen was, is nog verder weggezakt. In het elzenbosje is een dode stam omgewaaid. Hij hangt schuin tegen de kruin van een andere boom. Er loopt geen pad, dus die laten we in zijn eigen tempo omlaag komen.
Paddenstoelen
We zien steeds meer paddenstoelen. In de zuidelijke strook stond deze week een Witte kluifzwam (Helvella Crispa). Een bleke paddenstoel met een bizarre hoed, eigenlijk een lelijkerd. Vandaag zien we nog meer paddenstoelen die op dood hout groeien. Zoals de Waaierkorstzwam (Stereum subtomentosum) die met roodbruine tinten iets vrolijks geeft aan takken en stammen die op de bodem aan het vergaan zijn.
Onderzoek waterleven
Bij de noordelijke poel treffen we Hester en Onderzoeker Will, allebei gebogen over de witte bak met waterbeestjes. We kijken mee en scheppen verrassend veel leven uit de poel. Vooral kleine opruimers van organisch materiaal. Niet vreemd eigenlijk omdat de poel omringd is door eiken en wilgen. Hij ligt vol met bladafval en takken. Met een paar keer scheppen heb ik zelfs twee vette Alpenwatersalamanders en ook twee Geelgerande watertorren, de dieren waar Onderzoeker Will naar op zoek was. Er zijn verschillende soorten Geelgerande watertorren. Hij heeft afgelopen week geleerd welke kenmerken op de foto moeten zodat Waarneming.nl kan zien welke soort het precies is. Het is twaalf uur. We breken de jacht af, brengen de spulletjes terug naar de container en sluiten de poort.
Wildcamera
Thuis bekijk ik de video's van de wildcamera. Het nieuwe setje batterijen blijkt goed te werken. In plaats van 20 filmpjes moet ik er nu 75 bekijken. Het merendeel van dezelfde badende en drinkende merels en heel vaak een blijkbaar dorstige Gaai. Grote Bonte specht, Winterkoning, Pimpelmees, Koolmees en ('s nachts) Bosmuis zijn ook van de partij. De eerste Koperwiek laat zich zien. Vlak voor de camera neemt hij of zij een bad. Waarschijnlijk een wintergast uit Scandinavië.
Verrassing van de week
Verrassing van de week: een Appelvink en een Grote Gele Kwikstaart. Een Appelvink in Helmond is best speciaal omdat die vooral in het oosten van het land voorkomt. Bovendien is het een schuwe soort die voornamelijk hoog in de bomen blijft. Het is de tweede keer dat we hem met de camera “vangen”. De Grote Gele kwikstaart is nog specialer. Volgens Vogelbescherming.nl overwinteren er tussen de 500 en 1000 Grote Gele kwikstaarten in Nederland. De kleine modderige bospoel bewijst weer eens zijn waarde!
Zaterdag 16 oktober 2021
De derde zaterdag van de nazomer maaibeurt en de derde zaterdag op rij met goed weer. Maandag is het maaisel dat overbleef van zaterdag opgeruimd. Daarna is de zuidelijke strook gemaaid. Een echt droge week was het niet, dus het maaisel is nog behoorlijk zwaar. Maar goed, het laatste stukje van de maaibeurt en dan valt alles mee.
Rumoer in de lucht
Onderzoeker Will komt enthousiast binnen. Er is rumoer in de lucht. Voor wie buiten oplet: De vogeltrek is in volle gang. Groepen koperwieken uit Scandinavië vliegen over. Wanneer een luidruchtige V van ganzen over komt gevlogen, vliegen tientallen Sijzen vanuit de elzentoppen alle kanten op. Dat zijn ook trekkers, zegt onderzoeker Will. Ze komen hier de winter doorbrengen. In de herfst verandert de vogelbevolking. Zomergasten trekken weg, wintergasten arriveren.
Mossen
Rinus is vandaag op mossen-expeditie. Ik vraag me af of er in de natuurtuin interessante mossen te vinden zijn. Misschien wel. We hebben veel plekken waar verschillende mossen zich thuis voelen. Staand hout (levend en dood), liggende boomstammen, vochtige graslandjes. Zou iemand die thuis is in de mossenwereld daar eens naar willen kijken?
Voedseloverschot
We harken het maaisel bij elkaar en brengen het buiten de poort. De zuidelijke strook is een mengsel van voormalige tuingrond en afgegraven stukken met lemige bodem. De oude tuingrond is overbemest. De droge stukken zijn het domein van brandnetels en de nattere delen zijn bedekt met plakkaten kweekgras. De afgegraven delen zijn dunner begroeid, maar met veel meer plantensoorten die ook makkelijker op te harken zijn. Er zullen nog een paar maaibeurten nodig zijn voordat het voedseloverschot in de tuingrond met het maaisel afgevoerd is.
Hongerige tor
Het laatste maaisel is buiten de poort en we gaan op zoek naar Onderzoeker Will. We vinden hem bij de noordelijke poel. Daar hebben we dit jaar nog maar een keer gekeken naar het waterleven. Na de vogeltelling is Onderzoeker Will hier met schepnet en platte bak aan de slag gegaan. De poel ligt in de schaduw, er valt veel bladafval in en afgelopen droge zomers is heeft hij een tijd leeg gestaan. Toch heeft zich nu weer een aardige bevolking waterdiertjes ontwikkeld. We kijken even mee met en zijn getuige van de vangst van een flinke Geelgerande watertor. Een top-predator in de poelenwereld. Blijkbaar is er voor de hongerige tor genoeg te eten. Dat zegt wat over de hoeveelheid beestjes die hier te vinden zijn. Het is al na twaalven, we sjouwen de onderzoeksspulletjes naar de container en sluiten af.
Zaterdag 9 oktober 2021
Deel twee van de late maaibeurt. Eigenlijk deel drie, want in september hebben we de strook aan de voorkant al gedaan. Afgelopen maandag is het middelste deel van de graslandjes gemaaid: De helling bij de ingang en de overloop van de grote poel.
Kijken
Vandaag gaan we maaisel opruimen en nu eerst: Kijken. Najaarsnevel en de opkomende zon veranderen de wereld voor een uurtje in een sprookje. Alleen de mensen die zo verstandig zijn geweest om op tijd op te staan maken het mee. Ik knip snel wat foto's en later doet onderzoeker Will hetzelfde. Ze laten iets van de sfeer zien, maar er echt bij zijn is niet weer te geven.
Groeiende berg
We hebben weer een flink team. Met ons vieren (Wil, Hester, Rinus, Stan) gaan we harken we het maaisel van de overloop bij elkaar en kruien alles naar de hoop buiten de poort. Die begint meer op een serieuze berg te lijken. Net als bij de vorige maaibeurt hebben we het idee dat er veel meer maaisel van de graslandjes komt dan een paar jaar terug. En dat terwijl we nu stukken overslaan om ongemaaid te overwinteren.
Twee dames
Tijdens het maaien lopen twee dames de tuin in en nemen de tijd om overal eens goed te kijken. Balderen aan bomen gaan van dichtbij op de foto en later zie ik ze bij de ingang zorgvuldig iets fotograferen tussen het gras. Ik tref ze nog net wanneer ik met de hooikruiwagen buiten kom. Vraag of ze nog iets leuks hebben gezien. “Ja, erg mooi”. Ze klinken Pools, zijn wat verlegen en wandelen vlug verder. Jammer. Ik had best willen weten wat ze zo bezig heeft gehouden.
Tijgerslak
Hester heeft iets gevonden. Ik kijk mee: een rare naaktslak. We besluiten de herkennings-app Obsidentify te gebruiken. Maken foto's. Mijn app zegt: 100% Tijgerslak (Limax maximus). Bij Hester zegt hij ook Tijgerslak, maar met een lager percentage (minder zeker). De app “denkt” dat er een kans is dat er een soort zwam op de foto staat. De app denkt natuurlijk niet en “weet” nog minder. Hij vergelijkt onze foto's met een enorme verzameling foto's van Waarneming.nl. Twee foto's van hetzelfde onderwerp kunnen dus verschillende uitkomsten geven. Niet blind op vertrouwen dus.
Zwammen en vliegen
We krijgen het grootste deel van het maaisel opgeruimd en merken ineens dat het bijna 13:00 uur is. Hester en Wil gaan naar huis. Rinus, Stan en Onderzoeker Wil lopen nog een rondje. Morgen komt een klein groepje kinderen waterscheppen. Voor ons een interessant testje. We zijn benieuwd wat er zo laat in het seizoen nog gevangen wordt. Rinus knipt opstandige braamtakken weg van de paden. Ondertussen knip ik foto's van paddenstoelen. Obsidentify ziet een Hertenzwam en verderop een Fopzwam. Allebei is de precieze soort niet duidelijk.
Klimop
De klimop bij de stenen muur is eindelijk in bloei gekomen. Nu de meeste planten zijn uitgebloeid is de Klimop voor nog levende insecten een laatste oase. Handig om te bekijken wat er nog rondvliegt. Een paar fladdert een Atalanta of een Dagpauwoog voorbij. De meeste Dagpauwogen zijn nu winterrust en Atalanta's zijn naar het zuiden getrokken. De Klimopbloemen zijn bedekt met honderden kleine vliegjes. Een raar gezicht. Alsof Klimop zwarte bewegende bloemen heeft. We kunnen nog uren door met kijken, maar het wordt echt tijd om te gaan.
Zaterdag 2 oktober 2021
Bij de poort ligt rommel. Een hoopje van een paar blikjes en een flesje. Misschien met goede bedoelingen verzameld door een wandelaar die weet dat vandaag de zwerfafvalgroep hier komt? Ik hoop het, maar dit willen we toch niet hebben. Vuil trekt vuil aan. Daarom laat de groep de afvalzakken niet meer bij de poort liggen totdat ze dor de gemeente worden opgehaald. Er werd al een paar keer iets bij gelegd. En afgelopen week heb ik een melding bij de gemeente moeten doen omdat iemand spaanplaat platen had gedumpt.
Hooien noordelijke strook
Vorige week hebben we de noordelijke veldjes gemaaid. Vandaag gaat het maaisel buiten de poort. Hester komt een dagje helpen zodat we met zijn vieren maaisel harken en dat scheelt tijd. We pakken op ons gemak koffie en dan nog zijn we ruim op tijd klaar. Op het laatst pakken we zelfs het stuk bij de container mee. Dat had ik vanmorgen gemaaid met het idee om het volgende week op te ruimen. We zijn dus al meteen een stukje voor op de planning. Maandag maai ik de helling bij de ingang en de overloop van de grote poel. Die ruimen we volgende week op.
Niet alles maaien
Net als vorig jaar slaan we stukjes over. Die laten we “overstaan” en maaien we pas na de winter. Veel insecten overwinteren als ei, pop of zelfs rups op en tussen het gras. Met de maaibeurten houden we de graslandjes in conditie, maar dat heeft geen nut wanneer tegelijk alle graslandbewoners worden opgeruimd. Delen van de graslandjes laten staan helpt. Alleen weten we nog niet precies hoe succesvol de overgeslagen stukken zijn. Maakt het uit welke stukken blijven staan, hoeveel moet je overslaan. Elke oplossing zorgt weer voor nieuwe vragen.