Deze Week november 2021
Zaterdag 27 november 2021
Het heeft vannacht geregend en nat gesneeuwd. Vorst aan de grond houdt de graslandjes wittig. Het vriest niet hard en op de poelen is nog geen ijs te zien. Waar de opkomende zon schijnt, is de sneeuw snel verdwenen. In de schaduw blijft het de hele ochtend winter. We blijven zoveel mogelijk aan de gang. Het is vochtig en koud. Geen weer om lang stil te staan.
Mossenonderzoek
Hester stopt haar mossenonderzoek. De mossenwereld is moeilijk te doorgronden en het kost veel tijd om ze te leren kennen. Ik heb mezelf verschillende keren voorgenomen om over mossen te leren. Meer dan een paar woordjes heb ik er tot nu toe niet van onthouden. Mossen zijn mooi om te zien, maar geen makkelijk studieonderwerp. Ze vragen om tijd en die hebben we te weinig. Hester gaat zich bezighouden met dierenverzorging en komt ons gelukkig wel helpen met grote klussen.
Voortgang winterklus
De uitgegroeide wilgen langs het pad zijn gesnoeid. De ruigte met braamstruiken langs de greppel is kaalgeknipt. De achtergebleven takkenrommel harken we nog een keer op en verwerken we dan in de houtwallen. Eigenlijk zijn we klaar met het onderhoud in de zuidelijke strook zelf. Aan de zuidgrens van de natuurtuin ligt een strook met hazelaars. Daartussen zijn elzen en essen opgeschoten. Ons werkterrein van vandaag.
Knotwilgen en knotelzen
We worstelen ons via de strook met hazelaars door een dichte jungle naar de rand van de zuidelijke poel. Een paar afgezaagde wilgen en elzen zijn weer uitgelopen. We knippen en zagen om de paar jaar alle takken weg. Eigenlijk maken we er dus knotwilgen en knotelzen van. Leuk voor allerlei dieren die een nest of schuilplaats zoeken en doordat de bomen kort blijven valt er meer zonlicht op de zuidelijke strook.
Twee vliegen in een klap
Wil ringt met de kettingzaag enkele elzen die tussen de hazelaars groeien. Vlak naast de zuidelijke poel hebben we dat ook gedaan. Een deel van die bomen ligt plat en sommige stammen staan nog overeind. Elke dag worden ze bezocht door spechten, wat betekent dat er veel diertjes in leven die op het menu van de specht staan. Ook hier slaan we dus twee vliegen in een klap: De zon wordt niet meer tegengehouden en tijdens het afsterven zijn de bomen de leefwereld voor talloze organismen.
Ringen of misschien toch knotten?
Nu ik dit opschrijf, bedenk ik me dat we de hoge elzen tussen de hazelaars in plaats van te ringen ook kunnen omvormen tot knotelzen. Dus afzagen tot op een of anderhalve meter, net als de boompjes bij de zuidelijke poel. Ook zo krijgen we meer zon op de zuidelijke strook en ik ben best wel benieuwd wie de knotelzen gaat bewonen. Knotelzen en hazelaars kunnen om de paar jaar door snoei worden verjongd. Van de takken kunnen takkenhopen gemaakt worden en de afscheiding gerepareerd.
Veiligheid
Staand en liggend dood hout is er toch wel. Tussen de hazelaars staan essen die allemaal ziek of dood zijn. Een paar zijn omgewaaid en er zullen er meer omvallen. Nu en dan komen er kinderen in de strook spelen en iemand heeft een soort hut gebouwd. Geen veilige situatie. Vorige week hebben we langs het wandelpad een houtwal gemaakt van snoeihout en braamtakken. We willen hazelaartakken gebruiken om ook de open zuidkant beter af te schermen.
Rondje
Rinus gaat helpen bij de bomen uitdeelactie van het IVN. Onderzoeker Will is ook weg. Wil en ik lopen een laatste rondje en bekijken de twee lindes achterin de natuurtuin. Vorige winter zijn ze flink beschadigd toen de houtwal in brand was gevlogen door met vuurwerk spelende kinderen. Bij een van de lindes zien we kleine witte paddenstoelen op de stam. Precies daar waar de brandschade het grootst was.
Waaiertje
Waaiertjes (Schizophyllum commune) blijken over de hele wereld algemeen voor te komen. Meestal groeit de schimmel op dood, maar soms ook op levend hout. Of het waaiertje hier op een dood of levend stuk linde groeit is niet te zeggen We hebben wel verwacht dat er schimmels zouden profiteren van de brandwonden. Overal is de lucht vol met schimmelsporen op zoek naar een geschikte plek om zich te vestigen. Zo'n brandschade is ideaal. Misschien zijn er nog meer schimmels die er van hebben geprofiteerd. Nu is alleen het waaiertje te zien. Komen er nog meer soorten en gaat de linde er last van krijgen? Interessante vragen naar aanleiding van een kwajongensstreek.
Zaterdag 20 november 2021
Thuis voel ik weer de steen in mijn broekzak. Oh ja, die lag vanmorgen op het paaltje langs de poort. Net als … hoe lang geleden? Ergens vorig jaar? Ook toen lag er zo'n beschilderde steen bij de ingang. Deze keer de stoomboot van Sinterklaas. Netjes geschilderd, met twee piepkleine zwarte pietjes die gezellig naar ons zwaaien. Zo klein dat zelfs Facebook ze niet kan herkennen. Op de Facebooksite “Keitof” kunnen we de vondst melden. Leuke groep, maar ik doe niet aan Facebook. Ik zal de stoomboot ergens verder laten reizen en zet een foto op onze site.
Zuidelijke poel
Het is droog, windstil en een graad of tien. Mooier moet je niet willen deze tijd van het jaar. We zitten toch al diep in de herfst. Veel bomen zijn al kaal en anderen kleuren geel tot bruin. Ik vraag Onderzoeker Will of hij nog een keer het waterleven in de zuidelijke poel wil bekijken. Het is laat in het seizoen, veel beesten die overwinteren zoeken nu hun rustplaatsen op. Misschien vangen we niets. We besluiten het toch nog een keer te doen, na de koffiepauze.
Snoeiwerk
Met het hele ploegje, Wil, Hester en Rinus en Stan werken we aan de ruigte in de zuidelijke strook. Vorige week is een begin gemaakt. Nu gaan we dunne en dikke takken en lange uitlopers van de braamstruiken te lijf. Heggenscharen, snoeitangen en accukettingzaag en accuheggenschaar. Alle wapens worden in de strijd geworpen. Vooral door de lange uitlopers maken het snoeiwerk lastig.
Hazelaars
De gesnoeide strook is bezaaid met takjes en stukken braamstruik. Normaal laten we zulke rommel liggen. Deze keer gebruiken we de prikkers bij het verstevigen van de houtwal. De natuurtuin wordt aan de zuidkant begrensd door een strook met hazelaars. Bij het wandelpad is een doorgang ontstaan, ik denk door spelende kinderen. Tussen de hazelaars is een soort hut van takken gemaakt.
Zieke essen
De takken en gemene bramen gebruiken we om de doorgang naar het wandelpad af te sluiten. Helemaal dicht krijgen we het niet vandaag, maar het begin is er. Bij het andere snoeiwerk deze winter komen meer takken vrij. Die kunnen we ook hier instoppen. Tussen de hazelaars staan verschillende zieke essen op omvallen. Het is beter dit stuk afgesloten te houden van het wandelpad.
Afwisseling
Bij de koffie komen we er achter dat er geen tijd meer is om te scheppen in de zuidelijke poel. We spreken af om dat volgende week mee te doen. Het winterwerk schiet goed op en een in onderzoekje tussendoor is een mooie afwisseling.
Meidoorntjes
Na de pauze knippen en zagen we de laatste stammetjes om. Tussen de kluwens bramen ontdekken we nog drie kleine struikjes van de meidoorn. Ze stonden flink in de verdrukking en profiteren komende jaren van een hoop extra zonlicht. Ik kijk niet altijd even goed uit en tik met de accuheggenschaar tegen een van de meidoorntjes. Top eraf. Gelukkig kan een meidoorn tegen snoeien en zal het struikje toch wel uitgroeien.
Bezoekers
Het zachte weer brengt bezoekers. Vroeg in de ochtend komt een man met sigaartje een praatje maken. Een voorbijganger met scootmobiel heeft 14 reeën geteld in de buurt van het koeienpad. Oud-voorzitter Kees, oud vrijwilliger Theo en twee vogelliefhebbers doen een rondje door de tuin. Volop kletspraat en informatie. Rondzwerven en bijzonderheden besnuffelen.
Graafsporen
Oud-voorzitter Kees en Onderzoeker Will ontdekken graafsporen bij de stenen muur. Ik denk dat het een konijn is, Kees en Will vermoeden een ander beest. We komen er niet uit en ik beloof binnenkort de wildcamera er een tijdje bij te zetten.
Scherpe schelp, Plooivlies of iets anders?
Ik maak een foto van een zwam die op veel houtstompen groeit. Beige, dicht op elkaar groeiende lamellen, een beetje golvende randen. Herkenningsapp Obsidentify komt er deze keer niet uit. Hij twijfelt tussen Scherpe schelpzwam en Plooivlieswaaiertje. Mooie namen, maar wijzer wordt ik er niet van. Er blijven altijd vragen over.
Zaterdag 13 november 2021
Regen, dat wordt een kort werkdagje. Na een tijdje is het droog genoeg en ga ik de ruigte in de zuidelijke strook te lijf. Het is een soort driehoek met een paar wilgen en veel bramen. Tussen de wildernis is een Gelderse roos opgegroeid waar ik nauwkeurig omheen maai.
Lastige braamstruiken
Braamstruiken zijn lastige tegenstanders. Ze hebben meterslange uitlopers met flinke doornen die in elkaar en mij verstrengeld raken. Ik loop flinke krassen aan de onderarmen op. Met zulke struiken blijft het zoeken naar de beste manier van snoeien. Een stuk met de accuheggenschaar, dan de gewone heggenschaar, voor dikkere takken de grote snoeitang, dan weer de accuschaar. Rommelend en proberend hak ik de struiken in stukjes.
Invasieve tuinplant
Wil is aan de andere kant van het wilgenbosje bezig een lastige invasieve tuinplant op te ruimen: Pachysandra. Een sterke bodembedekker die ook op schaduwplekken goed groeit en flinke oppervlaktes kan bedekken. Misschien handig in een schaduwtuin, maar slecht op plekken waar je biodiversiteit wil bevorderen. De plant dringt inheemse plantensoorten weg en heeft nauwelijks natuurlijke vijanden.
Pachysandra in de vuilnisbak
Mijn snoeiklus verloopt beter dan verwacht. De accu van de heggenschaar is nog niet leeg en het grootste deel van de driehoek is gedaan. Met wat geluk kan ik volgende week dit stukje afmaken. Wil heeft intussen een plastic zak gevuld met stengels van de Pachysandra. Die gooien we later in de vuilnisbak. Want elk stukje van een stengel zal weer uitgroeien tot een nieuwe plant. Afvoeren dus.
KNNV-onderzoeksrapport
Rinus komt binnen. Hij komt van oud-bestuurslid Wim, die samen met zijn vrouw kapotte schepnetjes heeft gerepareerd. Elk jaar sneuvelen er wel een paar netjes bij het waterscheppen met schoolklassen. Gelukkig hebben we nog steeds dit vaste adres om ze te laten repareren. Oud-voorzitter Kees komt ook langs met een KNNV-onderzoeksrapport over De Bundertjes. Hij geeft het aan Onderzoeker Will om door te lezen. Goed gedocumenteerde informatie over de natuurwaarden in dit belangrijke natuurgebied. Dat komt goed van pas.
Culinaire reeën?
Er wordt door de heren volop bijgekletst en ondertussen lopen Wil en ik nog een laatste rondje door de natuurtuin. De paddenstoelen blijken goed in de smaak te vallen bij de natuurtuinbezoekers. De zwavelkopjes op de boomstompen langs het elzenbosje zijn allemaal opgegeten. Ook de paddenstoelen op de grote stronk bij de container zijn een kopje kleiner. Hebben reeën een culinair tochtje door de natuurtuin gemaakt?
Vermiljoenhoutzwam
Uit een liggende stam die we gebruiken als bankje groeit een Vermiljoenhoutzwam (Pycnoporus cinnabarinus). Een schimmel die vooral in de hogere delen van Nederland voorkomt. Hij heeft een aparte oranje baksteenkleur en is een van de vele paddenstoelen in de natuurtuin die van dood hout leven. Ze zien er mooi uit en zijn belangrijk omdat ze door hun sloopwerk het hout voorbereiden voor veel andere organismen die in dood hout leven.
Muis
Op een dode berkenboom groeien mooie witte zwammen, ook aangevreten. Dit keer niet door reeën, maar zo te zien door een muis De zwammen zijn systematisch afgeknabbeld en er is een mooi patroon te zien van knaagsporen.
Fazant
Terug bij de ingang zien we ineens een fazant. Een man met kleurrijke veren. Hij ziet ons en stapt snel, zonder zijn statige stijl te verliezen richting de rietkraag. Raar om zo'n uitbundig gekleurde vogel over het gras te zien lopen terwijl hij zijn best doet om niet op te vallen. Het lijkt er op dat de natuurtuin definitief door fazanten bewoond wordt. De fazanthaan laat zich tegenwoordig regelmatig zien. Hij is niet tam en houdt afstand, maar vliegt ook niet luid krassend weg. Een mooie afsluiting van de ochtend.
Zaterdag 6 november 2021
De maaiselhoop bij de ingang is weg. De groenaannemer van de gemeente heeft hem opgehaald. De berg heeft er een paar weken gelegen en was al aardig aan het slinken. De kale bruine plek zal snel verdwijnen wanneer het gras opnieuw gaat groeien.
afval
Bij de poort liggen een paar lege bierblikjes en een zakje waarin wat rommeltjes zijn gestopt. Het is de eerste zaterdag van de maand. Vandaag vertrekt de zwerfafvalploeg vanuit de natuurtuin voor de maandelijkse opruimronde. Ik denk dat iemand probeert te helpen en alvast wat heeft klaargelegd voor de afvalgroep. Vorige maand was dat ook al zo. Goed bedoeld, maar hopelijk gaan niet meer mensen dit doen, want dan ontstaat er een soort dumpplek.
ontdekking
Onderzoeker Will heeft een ontdekking gedaan. Hij laat me geluidsfragmenten horen en vraagt, welk dier ik hoor. Ik heb geen idee en raad maar wat. Het blijkt een raaf te zijn. Daar was ik niet opgekomen. Raven schijnen niet alleen te krassen, maar een heel arsenaal aan geluidjes te kunnen maken. Dat is wel apart, een raaf hier in de buurt. Nou ja, een paar kilometer verderop dan. Zou het rondom Helmond interessant genoeg zijn voor een raaf om te blijven?
Verschillend kijken
Onderzoeker Will had gevraagd of we de houtstapels in de bosjes willen blijven aanvullen met maaisel. Tot vorig jaar hebben we die stapels gebruikt om maaisel van de voorjaarsmaaibeurt weg te werken. Tegenwoordig brengen we dat voorjaarsmaaisel ook weg. Jarenlange ophoping van voedingsstoffen kan teveel verstoring geven. Maar Onderzoeker Will heeft in het maaisel interessante insecten gevonden. Hij ziet dus liever dat we wel maaisel op de hopen gooien. Zo zie je maar weer dat je met verschillende ogen naar zo'n stapel kunt kijken.
oplossing
Onze oplossing is om de houtstapels met kleine hoeveelheden maaisel te blijven aanvullen. Dinsdagmiddag heb ik nog een stukje bij de noordelijke poel gemaaid en vandaag brengen we ongeveer vier kruiwagens maaisel naar de houtstapels in het berkenbosje en elzenbosje. Het maaisel van de twee grote maaibeurten (voorjaar en najaar) blijven we afvoeren. In 2022 beginnen we met een kleine extra maaibeurt van stroken met eenzijdige dichte begroeiing van gras en brandnetels. Dat levert genoeg maaisel om elk jaar een dun laagje op de houtstapels te gooien, zonder dat we de bosbodem verstoren.
Klussen
Hester en Onderzoeker Will trekken door de natuurtuin voor een eerste verkenning van de mossenwereld. Ik begin met Wil aan het eerste winterklusje. In de zuidelijke strook staan verschillende ingrepen op het programma. Allemaal bedoeld om de strook open en afwisselend te houden.
Elzen ringen
Aan de zuidkant groeit een haag van hazelaars. Daartussen staan elzen en essen die veel schaduw geven. De meeste essen zijn afgelopen jaren dood gegaan. De elzen vlak bij de zuidelijke poel hebben we enkele jaren geleden geringd. Dat heeft goed gewerkt. Door het extra zonlicht is het daar veel levendiger geworden. De wirwar van struiken werkt als een magneet op vogels. De andere elzen in de strook gaan we ook ringen.
Ruigte snoeien
Naast de hazelaars ligt een ruigtestrook die we vier jaar geleden hebben gesnoeid. Dit jaar is hij weer aan de beurt. Aan de andere kant van de zuidelijke strook ligt het pad met daarnaast het wilgenbosje. De meeste hoge bomen in dit bosje zijn geringd en af aan het sterven. Ook hier is het positieve effect te zien. Wilg, lijsterbes, meidoorn, sporkehout, allerlei planten schieten omhoog. De struiklaag en kruidenlaag zijn tot ontwikkeling gekomen, waar ze eerst door de schaduw wegkwijnden. Die nieuwe jungle wordt zeer gewaardeerd door de dierenwereld, van insecten tot vogels en zoogdieren.
Pad snoeien
Vandaag snoeien we links en rechts van het pad. De takken gaan op hoopjes. Hiermee gaan we later de houtwallen rondom de natuurtuin versterken. We komen veel paddenstoelen tegen die op dood hout groeien. Op een van de boomstompen langs het pad ontdekken we een aparte paddenstoel. Golvende roze waaiers die viltig behaard lijken. Herkennings-app Obsidentify denkt dat het een Spekzwoerdzwam is. Een mooie naam en passend ook, want het lijken inderdaad net spekzwoerden. Obsidentify maakt nog wel eens een foutje, vooral met paddenstoelen. We geven de naam en foto door aan Waarneming.nl en wachten af of hij goedgekeurd wordt.
Welbestede ochtend
Aan het eind van de ochtend zijn we klaar met het snoeiwerk bij het pad. Hester en Onderzoeker Will hebben een leerzame mossenwandeling gemaakt. Wanneer we zo'n beetje uitgekletst zijn sluiten we af.