Bericht van Onderzoeker Will, mei 2023

NATUURJAAR 2023-21, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: Voortgang LENTE, DE NATUUR bepaald en laat zich niet plannen, Huis- en Gierzwaluw terug, Een opmerkelijk Wantsje in de Natuurtuin, Kleurige eikenblindwants, Sieralgen onderzoek 2023, Welke bloem kies jij? uit de Top 5 en VLINDERS en andere insecten in Nederland.

Zaterdag (2023-05-27), Een pracht dag -stralende morgen- in Mei. De planningslijst van het educatie programma o.a. Waterdiertjes scheppen en een gidswandeling door de Natuurtuin is vol. Vanmorgen alweer de derde activiteit. Vorige zaterdagmorgen; de Scoutinggroep Leonardus zij beten de spits af, donderdag Basisschool De Rank, groep 5 en vandaag de cursisten van het IVN.

De laatste inspectie van de ‘Waterdiertjes’
zowel jong als volwassen zijn geïnteresseerd.
Huiszwaluw hangend aan een nestkom, (tekening: Jonathan Pomroy)
Gierzwaluw hangend aan een nestkom (tekening: Jonathan Pomroy)

DE NATUUR 'bepaald' en laat zich niet plannen.

De Natuur laat zich niet leiden aan de hand van een strakke planning. Er is een mate van planning maar het is meer een voorbereiding van een lange tijdsduur. Die verstoord wordt door weersomstandigheden; b.v. vorst en kou tijdens het groeiseizoen, langdurige regen in de aanloop en onderweg vanuit overwinteringsgebied opkomende (zand)stormen.

De brandende vaag begin deze maand, die Vogelaars bezighoudt is “wat is er aan de hand met de terug kerende Zwaluwen”. Al eeuwenlang leven huiszwaluwen samen met mensen. De terugkeer van zwaluwen is elk jaar de boodschap van de nieuwe lente. De meeste Nederlanders hebben daarom een positieve houding jegens zwaluwen. Hoewel op kleine schaal ook verstoring plaats vindt, trekken veel mensen zich het lot van zwaluwen aan en bieden nestplaatsen aan. Vele natuur geïnteresseerden vragen zich dat af ze kijken er naar uit!

De laatste week kijkend naar de blauwe wolken loze hemel vroeg ik me ook al af waar blijven de gierzwaluwen aantallen van vorig jaar. Maar…. Gisteren (zaterdag) aan het einde van de middag, zag ik eindelijk de eerste Gierzwaluw van dit jaar, zijn nestplek ‘schietend’ binnen vliegen, die hij en zij nu voor het tiende jaar op rij bezet.

Kleurige eikenblindwants, imago
Larve/ Nimf (Foto ’s: Will van Berkel)
Sieralgen De Robbert Peter van Ruth

Een opmerkelijk Wantsje in de Natuurtuin.

Vorige week zaterdagmorgen (20 mei ‘23) tijdens een zoektocht naar insecten in de Natuurtuin, zag ik in mijn klopnet een nimf/larve zitten van de Kleurige eikenblindwants. Een licht blauwe turquoise verschijning met zwart/witte antennes en beige poten. Zo zie je de nimf van Wantsen -zoals deze soort met opvallende kleuren- niet vaak. Maar het volwassen ‘beest’ heeft ook een afgewogen kleurstelling beige/crème grijs bruinlijfje, en een zwart/grijs halsstuk en kop. Het opvallende gele driehoekje valt het meest op. Het scutellum of schildje gelegen -aan de bovenzijde- van het borststuk het is een onderdeel van een insect.

Herkenning: 5,7-8 mm. Langvleugelig (macropteer). Antennesegment 1 is lang en roodbruin of geelrood. De segmenten 2, 3 en 4 zijn bruinzwart of zwart. Een opvallend getekende, gekleurde wants. Langwerpig van vorm. Een zwarte kop. Een zwart halsschild (pronotum) met een sterk versmalde voorkant, met witte, gele of roodachtig bruine banden aan voorkant en achterkant (ook variabel van breedte). Het schildje (scutellum) is overwegend geelachtig. De basis is zwart.

Voorvleugels: De clavus (smal driehoekig vlak tussen schildje en hoornachtig deel v.d. voorvleugel) is roodbruin tot zwartbruin. Het corium (hoornachtig deel v.d. voorvleugel) is bruin tot roodbruin, en aan de voorkant langs de clavus vaak lichtergekleurd en langs de cuneus (uiteinde van corium) donker. De cuneus is geelachtig met bij de punt een donker deel met een kleine lichtgekleurde punt. Een donkergrijs membraan (vliezig deel v.d. voorvleugel) met een lichtgekleurde plek. De poten zijn geel of geelbruin.

Voorkomen: in Nederland algemeen. Palearctisch: Europa, Azië (het Midden-Oosten, de Kaukasus, West-Siberië) (Kerzhner & Josifov 1999, Aukema et al. 2013).

Biotoop: bosranden, houtwallen, parken, tuinen, op eik. Ontwikkeling: de volwassen wantsen worden waargenomen van eind april tot eind juli. Eén generatie per jaar. Overwintering: als ei. Voedsel: zoofytofaag. Eik Quercus sp., o.a. zomereik Quercus robur en wintereik Quercus petraea. Nimfen en jonge volwassen wantsen voeden zich vooral met sappen uit bloeiwijzen. Oudere wantsen leven bijna alleen van bladluizen (Aphidoidea), bladvlooien (Psylloidea), insecteneieren en kleine rupsen.

Closterium acerosum
Cosmarium hornavanense
Cosmarium subgranatum borge
Vlinders-insectenboek

SIERALGEN ONDERZOEK VOORJAAR 2023

Ook dit jaar Sieralgen onderzoek, het vervolg op het vorig jaar gestarte project in de Natuurtuin. Eind april kwam Peter weer langs om watermonsters te nemen in de verschillende poelen. Onlangs stuurde hij me een mail met de ‘uitslag’ van de onderzochte monsters en enkele foto’s van Sieralgensoorten.

Sieralgen De Robbert Peter van Ruth vanaf 2022 km-hok 173-389 30-7-22: totaal 13 soorten sieralgen. 29-4-23: totaal 18 soorten sieralgen.

info: Algen Buiten-Hebdriden https://www.outerhebridesalgae.uk/fwalgae/fwa-taxononic-list.php  https://www.outerhebridesalgae.uk/desmids/desmid-species.php?id=713

LANDELIJKE NATIONALE BLOEM VERKIEZING TOP

Vorig weekend is de TOP 5 bekend gemaakt. Met meer dan 25.000 stemmen is er massaal gestemd voor de Nationale Bloem van Nederland! Waar Oostenrijk de edelweiss heeft, de Belgen de klaproos en de Finnen het lelietje-van-dalen staan wij met lege handen. Daar moet verandering in komen zo dachten wij en daarom organiseren we deze Nationale Bloem Verkiezing! Inmiddels is de shortlist van vijf bloemen bekend. Klik op de link: Nationalebloem.nl. Stemmen kan tot vrijdag 2 juni en 4 juni de uitslag.

VLINDERS en andere insecten in Nederland

De Nationale Postcode Loterij bracht onlangs -begin deze lente- samen met IVN Natuureducatie een natuurboek uit over ‘Vlinders en andere insecten in Nederland’. Het natuurboek ‘Vlinders & andere insecten in Nederland’, inclusief een handige veldgids om er zelf op uit te gaan. Hiermee herkent u onder andere de vlinders, kevers en sprinkhanen die leven in Nederland. Maak kennis met zo’n 270 verschillende insecten die zijn beschreven in dit fraai geïllustreerde natuurboek, de derde van de jaarlijkse reeks natuurboeken van de Postcode Loterij. Dit jaar in samenwerking met IVN Natuureducatie. Eerder verschenen in deze serie ‘Vogels in Nederland’ en ‘Bomen & struiken in Nederland’. Een informatieve gids voor de beginnende onderzoeker. Geeft een rijk overzicht en informatie van de verschillende familie soorten in Nederland. Voor velen een eerste kennismaking ontdekking van de Insecten die leven in Nederland 🙂

Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.

Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2023-20, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: Voortgang LENTE, Gevorkte geelvlekkameel, Merel de ToP zanger, Libellen vliegen weer, Start waterdiertjes en vangsten, Natuur aanzet voor Gulden Aa, Wereld Bijendag, Welke bloem kies jij? uit Top 5 en Schoolpleinen groen.

Zaterdag (2023-05-20), Een prachtdag -stralende morgen- voor het buitenwerk. Na de vogeltelling pak ik het klopnet er maar eens bij. Verschillende struiken staan nog in bloei, eens kijken hoe het is met de insecten. Als ik ’s middags de foto’s heb verwerkt en de waarnemingen ingevoerd staan er 28 insectensoort bijgeschreven in het km2 hok gebied van de Natuurtuin.

Gevorkte geelvlekkameel
(Foto: Will v. Berkel en B. Schoenmakers)
Merel

Gevorkte geelvlekkameel

De leukste waarneming van vandaag is de Gevorkte geelvlekkameel Xanthostigma xanthostigma (Schummel, 1832) een insect die je af en toe ziet in je vangnet. Algemeen: Samen met Atlantoraphidia maculicollis de enige soort die ook regelmatig in het westen van het land wordt waargenomen, onder andere in het duingebied. Komt voor in allerlei landschappen, van bossen tot parklandschap tot zelfs in de stad. Waarnemen en gedrag: Ondanks dat dit de algemeenste kameelhalsvlieg is, is deze soort moeilijk te zoeken. Datzelfde geldt eigenlijk voor alle kameelhalsvliegen. Er is een duidelijke piek in mei en de volwassen exemplaren kunnen van half april tot half juni aangetroffen worden op vegetatie of op stammen van bomen. Vooral in de buurt van loofhout. Gelijkende soorten: Te onderscheiden op basis van de adering in de vleugelpunt en rond het pterostigma van andere soorten. Lijkt het meest op Subilla confinis maar mist de ongevorkte ader naar de vleugelpunt. De kop is sterk driehoekig en niet zo trapeziumvormig als bij de andere soorten uit de familie. (Bron: De Nederlandse kameelhalsvliegen (Raphidioptera) Auteur(s) Drukker, D.)

De MEREL de ToP zanger van de buurt.

Als ik vanmorgen de vitrage voor de openslaande deuren opzij schuif zit ‘hij’ in zijn zwarte pak op de hoek van het platte dak. Uitkijkend over zijn territorium, een trotse vader samen met zijn partner hebben zij al twee jongen in dit broedseizoen groot gebracht. De jongen (juveniel) hebben een bruin gemêleerd verenkleed -bijna zelfstandig- zij vliegen en foerageren nog in de tuin. Af en toe krijgen ze een wormpje toegestopt, maar binnenkort worden ze het broedgebied gejaagd. De Merel Turdus merula een zeer algemene broedvogel die zich gaande weg steeds meer aan het ‘stadsleven’ heeft aangepast. Voor de tweede keer broed de vogel in mijn ‘groene tuin’ en wel in het zelfde nest. Was vroeger -enige tientallen jaren geleden- algemeen in de bossen en nu anders om. De zang van de Blackbird, Gieteling, Malder of Zwarte lijster allemaal streeknamen voor de Merel, is te horen van de vroege morgen tot de schemer avond. Vanaf februari zijn prachtige zang zeker al te horen, gezeten hoog in een top van een boom, op een schoorsteen of nok van het dak. Vanmorgen in de Natuurtuin zag ik verschillende juveniele Merels in en rondom de Natuurtuin. Het lijkt erop dat de Lijstersoort de aanval van het Usutu-virus hebben overleeft. Enige tijd geleden (2016) werd het Usutu-virus bij de Lijsters vastgesteld. Deze vogelziekte kan vooral tot ernstige gevolgen leiden voor onze merels. Dit van oorsprong Afrikaanse vogelvirus werd voor het eerst in Europa ontdekt toen er een onderzoek gedaan werd naar de doodsoorzaak van grote aantallen merels. Wat is het Usutu-virus: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/usutu-virus-de-merel-ziekte-bereikt-nederland

Bruine korenbout
Azuurwaterjuffer
Soortenoverzicht (d.d. 13-05-2023) vangst in de Grote poel. Waterdiertjes, Groen gemerkt; zijn gezien tijdens de vangst sessie met de jonge onderzoekers van de Scouting Leonardus. Welke soorten herkent je op de zoekkaart?

LIBELLEN VLIEGEN WEER RONDOM DE POELEN

Libellen zijn echte zonaanbidders. Bij warm, zonnig weer zijn libellen actief en makkelijk zichtbaar. Bij bewolking en regen kruipen ze weg in de of gaan hoog in bomen hangen. Ze zijn dan vrijwel onvindbaar. Tijdens de eerste sessie waterdiertjes vangen in de grote poel -vorige zaterdag- zag ik tussendoor de eerste niet uitgekleurde Paardenbijter Aeshna mixta zweven langs en over de rietpluimen. Later tegen de middag en midden deze week zag ik de langs het voetpad nabij de houtenbrug de Bruine korenbout Libellula fulva, Libellulidae (Korenbouten)). Ook zag ik de eerste zojuist uitgeslopen Azuurwaterjuffer Coenagrion puella, Coenagrionidae (Waterjuffers) vegetatie nog bijna kleurloos rondvliegen in helikoptervlucht op de wind.

Bruine korenbout en Azuurwaterjuffer 

Beschutte plaatsen: Libellen zijn beslist niet alleen langs de waterkant te vinden. De meeste soorten vliegen na het uitsluipen (*) tijdelijk weg van het water, om te jagen, geslachtsrijp te worden en nieuwe voortplantingsgebieden te zoeken. Vooral op zonnige, windluwe plaatsen zijn ze dan te vinden, ook als er geen water in de buurt is. Denk hierbij aan bosranden, zonnige bospaden, beschutte heidevelden en graslanden. (*) Uitsluipen: Een volgroeide larve heeft nog één vervelling voor de boeg: de vervelling van larve naar imago. Soms wordt dit 'verpoppen' genoemd, maar dit is een onjuiste term, aangezien libellen geen popstadium hebben. Een betere en meer gebruikte term is 'uitsluipen'. Voor het uitsluipen klimt de volgroeide libellenlarve uit het water. Dit gebeurt bijvoorbeeld langs een plantenstengel die in het water of op de oever staat. Het hele uitsluipproces duurt meestal langer dan een uur. In die tijd is de libel zeer kwetsbaar voor natuurlijke vijanden (bijvoorbeeld vogels, kikkers en mieren). Rombouten staan erom bekend om zeer snel, vaak binnen een kwartier, uit te sluipen. Veel soorten sluipen bij voorkeur uit in de vroege morgen, of zelfs 's nachts, omdat ze dan minder kans hebben te worden opgegeten.

Waar en hoe vind je libellen? Libellen zijn een groot deel van hun levenscyclus gebonden aan water. In vrijwel alle zoete watertypen kunnen libellen voorkomen: vennen, plassen, moerassen, beken, rivieren, enzovoorts. Imago's: (volwassen libellen) zijn in Nederland vooral te vinden van begin mei tot eind oktober. In de winter leven libellen als ei of larve in het water (met uitzondering van de twee soorten winterjuffers) en zijn dan dus niet vliegend aan te treffen.

DE NATUUR IS AAN ZET, werkzaamheden vorderen aan de Gulden Aa.

Gulden Aa
Gulden Aa
waterdieren in de beek
world beeday

Vandaag: Wereld Bijendag 20 mei

Bloemen en Bijen horen bij elkaar -vandaag is het Wereld Bijendag- wat deze insecten doen voor ons in de tuin, moestuin en boomgaard. Zij zorgen voor bevruchting van bloemen en uiteindelijk voor de producten o.a. vruchten en zaden. Om de aandacht te vestigen op het belang van bestuivers, de bedreigingen waarmee zij worden geconfronteerd en hun bijdrage aan duurzame ontwikkeling, heeft de VN 20 mei uitgeroepen tot Wereld Bijendag. 20 mei valt samen met de verjaardag van Anton Janša. Hij was een 18e-eeuwse pionier van moderne bijenteelttechnieken in zijn geboorteland Slovenië en de bijen prees voor hun vermogen om zo hard te werken, terwijl ze zo weinig aandacht nodig hadden.

Bijen en andere bestuivers, zoals vlinders, vleermuizen en kolibries, worden steeds meer bedreigd door menselijke activiteiten. Met bestuivers kunnen veel planten, waaronder veel voedselgewassen, zich vermenigvuldigen. Niet alleen dragen bestuivers direct bij aan de voedselzekerheid, maar ze vormen ook de sleutel tot het behoud van de biodiversiteit - een hoeksteen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Ze dienen ook als schildwachten voor opkomende milieurisico's, wat de gezondheid van lokale ecosystemen aangeeft. Invasieve insecten, pesticiden, veranderingen in landgebruik en monocultuurpraktijken kunnen de beschikbare voedingsstoffen verminderen en bedreigen de bijenkolonies.

Wat kan ik doen voor de Bij?: https://beelife.nl/blog-news/wat-kun-je-zelf-doen-om-de-bij-te-helpen/Hoe herken ik een bij: Wilde bijen / Herkenning en determinatie / https://www.bestuivers.nl/wilde-bijen/herkenning-en-determinatie/hoe-herken-ik-een-bij

bloemverkiezing
Groen schoolplein 2030
Groen schoolplein Maarten Melis

LANDELIJKE NATIONALE BLOEM VERKIEZING TOP 5

Vorig weekend is de TOP 5 bekend gemaakt. Stemmen kan tot vrijdag 2 juni. Met meer dan 25.000 stemmen is er massaal gestemd voor de Nationale Bloem van Nederland! Waar Oostenrijk de edelweiss heeft, de Belgen de klaproos en de Finnen het lelietje-van-dalen staan wij met lege handen. Daar moet verandering in komen zo dachten wij en daarom organiseren we deze Nationale Bloem Verkiezing! Inmiddels is de shortlist van vijf bloemen bekend. Dat kan op: Nationalebloem.nl. Stemmen kan tot vrijdag 2 juni.

Petitie 'Alle schoolpleinen groen en gezond in 2023'

Tijdens schoolpauzes heerlijk ravotten in het groen of lekker buiten les krijgen. Daar bloeit ieder kind van op! Helaas heeft 60 procent van de basisscholen in ons land een saai, betegeld en dus ongezond schoolplein. IVN Natuureducatie vindt dat dit anders dit! Vind jij ook dat ieder kind recht heeft op een groen en gezond schoolplein? Teken dan nu de petitie.

Eén van de belangrijkste missies van IVN voor de komende jaren is het vergroenen van schoolpleinen. IVN vindt dat alle kinderen in Nederland recht hebben op een groen, gezond, speels schoolplein. Nu heeft helaas nog altijd zestig procent van de basisscholen een saaie, versteende buitenruimte, waar het op warme dagen snikheet is en waar bij hevige regenval al snel sprake is van wateroverlast. Dat moet anders! Daarom zijn wij de petitie ‘Alle schoolpleinen groen en gezond in 2030’ gestart. We roepen iedereen op om te tekenen én onze petitie zoveel mogelijk te delen, zodat we straks met massa’s handtekeningen naar Den Haag kunnen togen. Op naar een revolutie op het schoolplein! Help jij mee? Teken dan eerst zelf de petitie en deel deze daarna zoveel mogelijk via sociaal media. Een fijn begin van de Schooldag of kom eens langs in de NATUURTUIN DE ROBBERT ERVAAR, …. HOE HET VOELT

Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.

Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2023-19, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: Voortgang LENTE, Opening seizoen Waterdiertjes scheppen, Waterscorpioen, Waterdiertjes zoekkaart, Kleine karekiet is terug, Wantsen actief, Woudzwever gezien, Wandeling Gulden Aa en Welke bloem kies jij?

Zaterdag (2023-05-13), Een stralende morgen -een goed begin van de dag- in de Natuurtuin. Vandaag komt de Scoutinggroep Leonardus op bezoek. Zij bijten de spits af dit jaar, de opening van het nieuwe seizoen Waterdiertjes scheppen. Een perfect dag met zonneschijn, goede temperatuur, voor deze activiteit voor de Leiding en Welpen. Tijdens het scheppen kun je zien aan de ‘diertjes’ dat de Natuur onder de waterspiegel nog maar net opgang is gekomen. Vele insecten zijn klein alleen de Kikkervisjes zijn liggen op groeikoers. Verschillende dieren en insecten kwamen deze morgen boven de waterspiegel; Veeeeel Kikkervisjes (Dikkopjes), Muggelarven (rood en Wit), Platte waterwants (let op het driehoekje op de rug), Kleine mosseltjes, Watervlooien en Eenoogkreeftjes. De highlite waarneming van de dag:

Waterscorpioen Nepa cinerea:
Groeistadia van Watersalamanders
en ‘Dikkopjes’

Waterschorpioen

Waterscorpioen Nepa cinerea: De waterschorpioen lijkt op het eerste gezicht sprekend op een dor blad; het lichaam is plat en de lichaamsvorm is van de bovenzijde gezien ovaal. Bij nadere beschouwing valt direct de lange, angel-achtige en gefuseerde aanhangsels van de achterzijde op en de twee grijporganen aan de voorzijde bij de kop. Dit doet enigszins denken aan een schorpioen die echter niet tot de insecten behoort. Met de uit de voorpoten gevormde grijporganen worden kleine diertjes gevangen waar de waterschorpioen van leeft. De lange 'angel' is in werkelijkheid een niet-intrekbare adembuis die boven water wordt gestoken voor de ademhaling. Ook verschillende amfibieën larven werden geschept.Traditionele veldgidsen bevatten veelal determinatiesleutels en tekeningen. Voor mensen die net aan een nieuwe diergroep begonnen zijn, vormt dit wel eens een (te) hoge drempel. Als je ergens in zo'n sleutel 'de verkeerde afslag' neemt, verdwaal je en kom je bij de verkeerde soort uit. Dat kan erg frustrerend zijn.

Om de dieren en insecten te kunnen bekijken moet je ze uit het water halen met een schepnetje. Ga met je netje op verschillende diepten door het water en door de waterplanten. Keer je netje om in een emmer of witte plastic bak met water. Dan kun je ze goed bekijken. Op de zoekkaart van IVN bekijk je welke diertjes je hebt gevangen. Laat de dieren nadat je ze hebt bekeken zo snel mogelijk weer vrij. Download de Waterdiertjes zoekkaart van IVN(externe link) .

Instructie Waterdiertjes scheppen door Rinus
en onderzoek naar de vangst in het netje
Kleine karekiet
Kleine karekiet

De KLEINE KAREKIET IS TERUG

Vanmorgen voor de aanvang nog eerst de vogeltelling, stap binnen de Natuurtuin in, de eerste vogelzang die ik hoor vanuit het riet, het is de Kleine karekiet. Eindelijk gearriveerd maar hij verwelkomt ons wel met zijn gevarieerde zang riedel. De Kleine karekiet zingt meer continu dan de Grote karekiet en niet zo luid. Hij heeft minder variatie, minder heldere tonen en meer schorre motiefjes dan de Bosrietzanger. Zingt wat trager en minder ritmisch dan de Rietzanger. De LENTE is begonnen!

WANTSEN ACTIEF

Nu de Lente opgang komt zijn ook de wantsen -met wat zonneschijn- weer actief op de planten, bloemen en bladeren. Diverse wantsensoorten laten zich zien en bekijken. In 2020 is deel VI: Supplement van de verspreidingsatlas Nederlandse atlas verschenen. Opdat moment zijn 661 Wantsensoorten vastgesteld op de Nederlandse lijst, in een periode/ tijdsvakken van 2002, 2006, 2014, 2016 en 2020.

Brehms_Tierleben_Allgemeine_kunde_des_Tierreichs_(1911-19-)_WANTSEN

LEGENDA: WANTSEN (Heteroptera)

01-=Roodpootschildwants Pentatoma rufipes, 02= Koolschildwants Eurydema oleracea, 03= Rode roofwants Rhinocoris iracundus, 04= Zuringrandwants Coreus marginatus, 05= Pyjamaschildwants Graphosoma italicum, 06= Zesvlekprachtblindwants Grypocoris sexguttatus, 07= Schaarse pantserwants Eurygaster maura, 08= Grote slanke glasvleugelwants Chorosoma schillingii, 09= Vuurwants Pyrrhocoris apterus, 10= Prachtridderwants Lygaeus equestris

Pluimwoudzwever Criorhina floccosa
Pluimwoudzwever Criorhina floccosa

WOUDZWEVER ONLANGS GEZIEN

Er vliegen heel wat ongewervelde dieren rond ons heen, heel wat mensen vinden die zoemende, stekende, lastposten helemaal niet leuk maar ze maken allemaal deel uit van ons ecosysteem en zijn allemaal nuttig. Neem nu deze Pluimwoudzwever, die ik zag in de Ruweeuwsels te Lieshout. De larven ontwikkelen zich o.a. in rottende onderdelen van de stam van esdoorn. Ze zijn soms zonnend te vinden op bladeren van laaghangende struiken. Toptijd om deze zeldzame soort waar te nemen is april/mei.

Vrij grote, hommelachtige Criorhina met roodachtige beharing en geelwitte haarbossen aan de voorhoeken van het achterlijf. Verschilt hierin van relatief bredere C. berberina var. oxyacanthae. Achterlijf zeer zelden uitgebreid zwart behaard. Lengte 12-15 mm.

Verspreiding en vliegtijd: Palearctisch, van West-Europa oostelijk tot en met de Kaukasus. In Europa van Zuid-Zweden tot aan de Pyreneeën. In Nederland vrij zeldzaam in Zuid-Limburg en het zuidoostelijke binnenland (oostelijk Noord-Brabant, Achter-hoek). Criorhina floccosa is voor het eerst in 1954 in Zuid-Limburg waargenomen. Pas in 1982 heeft hij zich uitgebreid tot in het binnenland (Achterhoek) en vanaf eind jaren 1980 tot in Zeeuws-Vlaanderen. Sinds 1998 is C. floccosa een aantal jaren achtereen waargenomen bij Wassenaar in de Zuid-Hollandse binnenduinrand. Een generatie.

Ecologie: Oude loofbossen, met name vochtige loofbossen op zandgrond en weelderige loofbossen op leem, löss en mergel. Voorwaarde, naast oude loofbomen, is een goed ontwikkelde struiklaag. Mannetjes patrouilleren rond de voet van oude bomen. Hierbij vliegen ze rondom verschillende bomen en jagen ze mannelijke soortgenoten weg, maar ze negeren andere Criorhina-soorten (Renema 1993). Bloembezoek is vooral waargenomen op bloeiende struiken (onder andere meidoorn). Net als andere Criorhina-soorten vliegt en zit C. floccosa meestal op enkele meters hoogte op en rond struiken en bomen. Zonnende exemplaren op bladeren worden dan ook gemakkelijk gemist. De larven zijn gevonden in rottende plekken in de stam en rottende wortels van zowel levende als dode esdoorn, beuk en iep. In een stronk zijn zowel grote als kleine larven tegelijk aangetroffen, hetgeen erop duidt dat de larven meerjarig zijn (Rothera y 1991). (Bron: De Nederlandse zweefvliegen DIPTERA: SYRPHIDAE)

Er zijn 5 soorten: Bij woudzwever - Criorhina asilica, Kleine woudzwever - Criorhina berberina, Hommelwoudzwever - Criorhina ranunculi, Pluimwoudzwever - Criorhina floccosa   Populierenwoudzwever - Criorhina pachymera,

Beestjes langs de beek
bloemverkiezing

WANDELING LANGS GULDEN Aa

Wie nu op onderzoek gaat in de Natuur, bijvoorbeeld voor een wandeling langs de Gulden Aa, kan een of meerdere insecten die in de beplanting langs oevers leven ontdekken. Op dit moment zijn verschillende actief; Meikevers, Boktorren en waterminnende insecten. De kringelende draaiende Schrijvertjes en eerste skiffende Schaatsenrijders op het water zijn het handigste te observeren met een vlinderkijker. Veel ‘leven’ in, op en rondom het stromende water. Nu het waterschap met twee gemeenten samen bezig zijn met de uitvoeringswerkzaamheden aan de Gulden Aa -de opgaven als beekherstel, het herstellen van verdroogd natuurgebied en het inspelen op klimaatverandering. Ziet het voor de toekomst van de Natuur in het ‘t Gulden land en langs de Aa uit als een groei parel in het natuurgebied waar natuur, water, cultuurhistorie en recreatie hand in hand gaan. Een prettige wandeling gewenst in het Natuurgebied de Bundertjes en in ’t Gulden Aa, geniet van de ontluikende Lente.

VERS VAN DE PERS: LANDELIJKE NATIONALE BLOEM VERKIEZING TOP 5

Zojuist is de TOP 5 bekend gemaakt van de Bloemverkiezing NL. Met meer dan 25.000 stemmen is er massaal gestemd voor de Nationale Bloem van Nederland! Waar Oostenrijk de edelweiss heeft, de Belgen de klaproos en de Finnen het lelietje-van-dalen staan wij met lege handen. Daar moet verandering in komen zo dachten wij en daarom organiseren we deze Nationale Bloem Verkiezing! Inmiddels is de shortlist van vijf bloemen bekend.

Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.

Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.

NATUURJAAR 2023-18, april: Lente in de Natuur en -Tuin ‘De Robbert’.

Vandaag: Meerkoet Fulica atra, pullen, Voortgang LENTE en De Bonte vliegenvanger, Vuurboktor in NTR, Broedseizoen, Pimpelmees broedt, Vincent van Gogh schilder Nesten, Sloot & Plas (8) Grasmotten, Goudhanen Vurige kuifjes.

Zaterdag (2023-05-06), Een zaterdagmorgen in de Natuurtuin is altijd weer een belevenis. Welke verrassingen en opmerkelijk Natuur fenomeen (verschijnsel) ontdek ik of kom ik vandaag weer tegen. Zijn er nieuwe zomervogels gearriveerd en komt er meer ‘leven’ in de insectenwereld, nu het te lang koud is. Voor het eerst dit broedseizoen zag ik deze morgen de onlangs uit het ei gekropen jonge Meerkoetjes. Evenlater zag ik dat de ouder vogels van het nest waren -opzoek naar voedsel, voor het jonge kroost- vijf stuks.

Meerkoet Fulica atra, pullen
Bonte vliegenvanger (Illustratie: Chris Orgill).
Vuurboktor (Pyrrhidium sanguineum)
(foto’s: Will van Berkel)

Bonte vliegenvanger

Dinsdag: nogmaals een tussen door bezoek aan de tuin. Als ik de tuinpoort openmaak hoor ik de opmerkelijk zang van de Bonte vliegenvanger Ficedula hypoleuca (Pallas, 1764). Het is een zomervogel die in 2020 en 2021 de tuin ook bezocht. Trekt in een groot aantal door, in het voorjaar in april en vooral begin-mei. Deze mooie trekvogels komen helemaal uit West-Afrika gevlogen om hier te broeden. Dat doen ze vooral graag in nestkasten! Hij komt vooral voor in de oostelijke helft van het land. Vanaf een zit post schieten ze in korte vluchten achter vliegende insecten aan die ze in volle vlucht weten te vangen. Een mooi gezicht. Zingende vogel doorgaans bij geschikte nestholte: nestkast of natuurlijke holte. Kan zich soms bij verschillende nestkasten vertonen. Ongepaarde mannetjes blijven hardnekkig (en vaak ook midden op de dag) doorzingen. Vogels kunnen kort na vestiging gaan broeden en zang valt dan stil (maar let op roepjes). (Bron: Sovon).

Vuurboktor (Pyrrhidium sanguineum) gevonden in Natuurtuin

Dinsdag tegen elf uur een inspectie bezoek in de natuurtuin, is de Kleine Karekiet en Bosrietzanger al gearriveerd? Onderweg hoorde in verschillende riet plukjes hun krassende zang, maar…. hier in het riet niet. Wel zag ik een glimp van de aanwezige Dodaars. Probeer de schichtige kleinste fuut op beeld te krijgen. Zoek een houten schijf om op te zitten -wat dichter bij de waterpoel. Als ik de ‘zit plek’ installeer zie ik een aantal rode kevertjes onder de schors vandaan kruipen. Maak een foto met het mobieltje -gebruik Obsidentify- en verbaast me het is de Vuurboktor! Achteraf blijkt dat de ‘kleine Vuurrode’ een fervent bezoeker is van Eikenhout brandhoutstapels. Zag tijdens het invoeren van de waarneming dat Stan een dag eerder ook de gelukkige was van deze nieuwe Boktor soort in de Natuurtuin.

Herkenning: Kleine tot middelgrote boktor (6-15 mm). Kop, sprieten en poten zwart; halsschild en dekschilden rood met rode beharing. Halsschild oneffen. Wordt soms verward met een van de Nederlandse vuurkeversoorten (Pyrochroa) maar P. serraticornis heeft een rode kop en zowel P. serraticornis als P. coccinea hebben sterk gezaagde sprieten. Heeft in tegenstelling tot de vermiljoenkever (Cucujus cinnaberinus) geen brede wangen en een halsschild met alleen een stompe zijdoorn.

Voorkomen: Vrij algemeen, met uitzondering van de kustprovincies.

Levenswijze: De larven van de Vuurboktor leven vooral onder de schors van takken en stammen van pas afgestorven en gevelde loofbomen. Dit kunnen dunne takken (vanaf een doorsnede van ongeveer vijf cm) tot dikke stammen zijn. De snel breder wordende gangen die de larven onder de schors knagen zijn erg kort, meestal tot zes cm lang. De verpopping vindt in de herfst of het voorjaar plaats onder de schors of in het spinthout. De ontwikkeling van de larven duurt één of twee jaar. Biotoop: Op en onder schors van loofbomen, met name eik, in eikenbossen. Ook op houtopslag inclusief haardhout. Vliegtijd: April-juni. Schemer- en nachtactief.

Boktorren gedemoniseerd: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=22057

Pimpelmees broedend op eieren
Na 18 – 21 dagen vliegen ze uit (foto’s: Will van Berkel)
Drie vogelnesten

Het Vogelbroedseizoen begint al in april, ook in De Bundertjes

In mei leggen alle vogels een ei’ een bekend gezegde maar …. als ik rond wandel met vogelkijker door de Natuurtuin, valt me op dat verschillende vogelsoorten al enige tijd -circa veertiendagen- bezig zijn met hun nestbouw of broeden op hun eieren. Broedt van eind maart tot in juli. Heeft in die periode één tot twee legsels met elk 7-13 eieren. Broedduur: 13-15 dagen. Pimpelmezen broeden behalve in boomholtes ook graag in nestkasten. De jongen zitten 18-21 dagen op het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog zo'n 2-3 weken gevoerd. Een vogelnest is een broedplaats voor vogels. Het nestmateriaal wordt verzameld uit de omgeving en bestaat in de regel uit organisch materiaal zoals takjes, grassprieten en bladeren. Het biedt de vogels een veilige plaats om hun eieren in te leggen en hun nakomelingen te voeden tot ze zelfstandig kunnen vliegen.

VINCENT VAN GOGH, KUNSTENAAR SCHILDERDE, NESTEN in 1885

De Nederlandse schilder, was een groot natuurliefhebber wat in was op de hoogte van de vogels in het veld en hun gedragingen zoals het bouwen van de nesten, broedsels en favoriete plekjes om hun jongen uit te broeden. Zijn liefde voor de natuur legde hij vast in zijn werken, maar deelde het ook met de mensen in zijn omgeving. In zijn brieven laat hij dat duidelijk merken en legt verband met de mensen uit die tijd, welke zijn bewondering delen.

Drie vogelnesten Serie stillevens

In het najaar van 1885 begint Van Gogh aan een serie stillevens van vogelnesten. Daarmee kiest hij voor een ongebruikelijk hoofdmotief. Aan zijn broer Theo schrijft hij: ‘ik geloof dat die door de kleuren van het mos, dorre bladeren & grassen, klei &c. wel aan sommige lui die de natuur goed kennen, zouden kunnen bevallen’.

Verzameling: Hij bezit een verzameling nesten van wel dertig verschillende vogelsoorten. Die  bewaart hij samen met allerlei mossen, opgezette vogels en andere voorwerpen in twee grote kasten. Hij heeft ze in de loop der jaren verzameld op zijn wandeltochten. Ook laat hij jongens uit de buurt vogelnestjes voor hem zoeken. Hij betaalt gemiddeld 10 cent voor een nest, maar voor bijzondere exemplaren – dat van de wielewaal bijvoorbeeld – soms wel meer.

Neutrale achtergrond: Van Gogh schildert de nesten bewust op een neutrale zwarte achtergrond om te accentueren dat ze uit hun natuurlijke omgeving zijn weggehaald. Het hoge, peervormige nest links en het nestje rechts zijn mogelijk onaffe exemplaren van de buidelmees. Het middelste nest is van de boerenzwaluw, herkenbaar aan zijn halvemaanvorm.

Legenda: zie hieronder.
Goud- en Vuurgoudhaan, Regulus regulus en Regulus ignicapilla.
Goudhaan en Vuurgoudhaan
Goudhaan en Vuurgoudhaan

SLOOT & PLAS (8) GRASMOTTEN - VLINDERS en WATERPLANTEN

De vlinders zijn zeer variabel in uiterlijk. De onderfamilie Crambinae, de eigenlijke grasmotten, nemen een smalle, dichtopeengevouwen houding aan op grasstengels waardoor ze erg onopvallend zijn. Andere onderfamilies hebben helder gekleurde patronen en rusten met wijd uitgespreide vleugels. Deze soorten houden zich op - rondom het water- leven in poelen en sloten. Waardplanten: De krabbenscheermot b.v. heeft waterplanten zoals witte waterlelie, fonteinkruid, sterrenkroos, grof hoornblad, brede waterpest, gele plomp en krabbenscheer als waardplanten. Legenda: 01= Rietsnuitmot Schoenobius gigantella (rups), 02 A - B= Lisdoddeveertje Limnaecia phragmitella (man - vrouw), 03= Duikermot (Acentria ephemerella), 04= Kroosvlindertje Cataclysta lemnata, 05= Waterleliemot Elophila nymphaeata, 06= Lisdoddeveertje Limnaecia phragtjemitella, 07= Zwarte rietprachtmot Cosmopterix scribaiella, 08= Krabbenscheermot Parapoynx stratiotata, 09= Waterlelie en Gele plomp, 10= Scirpophaga praelata, 11= Duikermot Acentria ephemerella (man) en 11 B= (vrouw), 12= Kroosvlindertje Cataclysta lemnata (rups), 13=krabbenscheer, 14= Krabbenscheermot Parapoynx stratiotata (rups), 15= Grote lisdodde.

VURIGE KUIFJES zijn ook gezien in de NATUURTUIN

De laatste zondagmorgen van april; vroeg uit de veren voor de eerste MUS-telling van het nieuwe telseizoen. Drie vogeltellingen in het voorjaar -al 17 jaar lang- een vast route met elf telposten, 5 minuten lang alle vogels registreren die je op zicht of zang waarneemt. Voor mij altijd verrassingen welke soorten je zou kunnen waarnemen. Deze morgen 35 soorten genoteerd, een paar opvallende vogelsoorten vandaag; 1x Kuifmees, 3x Bonte vliegenvanger en Vuurgoudhaan. Ook in de Natuurtuin zien en horen we jaarrond wel eens de Goudhaantjes. De allerkleinste vogel van ons land is er niet een maar zijn er twee. Want goudhaantje en vuurgoudhaantje zijn allebei slechts zo’n 9 centimeter lang. Ze wegen iets meer dan een suikerklontje, 5-6 gram gemiddeld. Hun naam hebben beide soorten te danken aan het zwart omrande kleurige petje: oranje bij het mannetje, geel bij de vrouwtjes. Bij opwinding zetten ze die kruinveren overeind als een vurig kuifje. Dit ‘kroontje’ onderscheidt de twee soorten meteen van alle andere Europese zangvogels, naast het formaat natuurlijk. Verder vallen twee witte vleugelstrepen op.

Betekenis wetenschappelijke naam: koninkje met vuurkleurige kopveren. Het Vuurgoudhaantje, nauwelijks te onderscheiden van het Goudhaantje, draagt evenals deze de namen Goudtoefke en Goudtúfke (Fr) (‘goudkuifje’). De betekenis van de algemene Friese naam is ‘vuurkuifje’.

Buiten broedtijd: In de winter zijn Vuurgoudhaantjes in veel broedgebieden met een lampje te zoeken. Omgekeerd is de verspreiding dan veel ruimer in het westen van het land, waar weinig Vuurgoudhaantjes broeden. De soort is buiten de broedtijd in allerlei bossen te vinden, evenals in stadstuinen en boerenland. De meestal onopvallende doortrek vindt vooral tussen half september en half oktober plaats. De voorjaarstrek speelt zich grotendeels tussen eind maart en half april af, maar tot in mei worden vogels gezien op plekken waar ze niet broeden.

Eerste broedgeval in Noord-Brabant?

De locatie van beide broedgevallen, twee bossen bij Breda, is opmerkelijk. In de eerste decennia van de 20e eeuw vormden Ardennen en Eifel de voor Nederland dichtstbijzijnde min of meer aaneengesloten broedgebieden van de Vuurgoudhaan. Vanuit die geografische context lag een eerste broedgeval in Zuid-Limburg meer voor de hand dan in Noord-Brabant. Begin 20e eeuw waren er echter maar weinig vogelwaarnemers in ons land en kende slechts een enkeling de zang van deze soort. Vermoedelijk kwamen Vuurgoudhanen anno 1928 wel op meer plekken in Nederland tot broeden, maar viel bij Breda deze aanwezigheid voor het eerst samen met die van op de soort gespitste waarnemers. Goudhaan vs. Vuurgoudhaan: https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/goudhaan-vs-vuurgoudhaanAlle info; Meetnet Urbane Soorten (MUS):  https://sovon.nl/tellen/telprojecten/meetnet-urbane-soorten-mus

Afgelopen week bijna -elke dag van de week- wel een Natuurmoment maar: Kom ook eens op zaterdagmorgen naar de Natuurtuin Opzoek gaan naar natuurfenomenen.

We zitten midden in de Lente, van het Jaar 2023, Opzoek naar: Nieuwe ‘natuurontdekkingen’ in de Natuurtuin ‘De Robbert’.

Tot de volgende week, Met ‘gevederde’ groet, Will van Berkel.